Russisch hooggerechtshof: “internationale LHBT-beweging” officieel verboden

Het Hooggerechtshof van Rusland heeft wat het de “internationale LHBT-beweging” noemt officieel verboden. Volgens het hof zijn alle takken en activiteiten die verband houden met deze beweging nu verboden in Rusland. Dit besluit geeft aanleiding tot bezorgdheid over de bedreigde rechten van talloze individuen binnen de Russische LHBTIQ+ gemeenschap. Maar Gaykrant wilde ook weten wat het verbod voor internationaal opererende activisten zou kunnen betekenen…

Tekst: Ronald Mol

Over de volledige impact en reikwijdte van het vonnis bestaat nog veel onduidelijkheid. Toch is het besluit onmiddellijk van kracht geworden. Dat melden journalisten van Agence France-Presse (AFP). Eerder had het Russische Ministerie van Justitie aan het hooggerechtshof gevraagd om ‘de beweging’ te verbieden. Aan dat verzoek geeft de hoogste Russische rechtbank nu gevolg, door “de beweging” te classificeren als een “extremistische organisatie”.

onbekende gevolgen

Volgens The Guardian verbiedt de uitspraak in wezen LHBTIQ+ activisme in het algemeen. Individuen die zich identificeren als homoseksueel, lesbisch, transgender of queer riskeren nu lange gevangenisstraffen als ze zich aansluiten bij de zogenaamde “internationale LHBT-beweging”.

Gaykrant heeft diverse bronnen geraadpleegd, maar het is op dit moment nog totaal onduidelijk wie of wat de rechters specifiek bedoelen met de term “internationale LHBT-beweging”. Daarom zijn de concrete gevolgen van deze uitspraak ook voor onze redactie nog onbekend. Zo is het bijvoorbeeld niet bekend in hoeverre er vanuit Rusland internationale handhaving van het vonnis kan of zal gaan plaatsvinden.

Internationaal arrestatiebevel

De Russische president Vladimir Poetin besloot onlangs nog om niet naar Zuid Afrika af te reizen. Dit vanwege een arrestatiebevel dat het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag tegen hem heeft uitgevaardigd vanwege Russische oorlogsmisdaden in Oekraïne. Voor Poetin betekent dit dat hij aangehouden zou kunnen worden, zodra hij zich in een land bevindt dat het verdrag van Rome heeft geratificeerd. Dat is het verdrag waarop het ICC is gebaseerd.

Het valt niet uit te sluiten dat er vanuit Rusland soortgelijke arrestatiebevelen uitgevaardigd worden. Daardoor wordt het voor activisten die zich op internationaal niveau inzetten voor LHBTIQ+ emancipatie en zich uitspreken tegen het Russische regime mogelijk ook gevaarlijk om af te reizen naar landen die Rusland gunstig gezind zijn.

reacties

Op X (het voormalige Twitter) reageert Hanke Bruins Slot, de Nederlandse Minister voor Buitenlandse Zaken, verbolgen op het vonnis. Ze noemt het “Een nieuw dieptepunt voor de mensenrechtensituatie in Rusland.” Volgens de minister is het vonnis “een absurde en schandelijke beslissing en een klap in het gezicht van iedere Rus die zichzelf wil zijn.”

Een nieuw dieptepunt voor de #mensenrechtensituatie in Rusland: daar is de ‘internationale LHBT-beweging’ ‘extremistisch’ verklaard en verboden door het Hooggerechtshof. Een absurde en schandelijke beslissing en een klap in het gezicht van iedere Rus die zichzelf wil zijn. https://t.co/8SFZEwtsgV

— Hanke Bruins Slot (@HankeBruinsSlot) December 1, 2023

Minister Bruins Slot retweet ook de verklaring van Josep Borell, de EU-vertegenwoordiger voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid. Daaruit blijkt dat ook de Europese Unie krachtig afstand neemt van het vonnis: “De EU veroordeelt krachtig het besluit van het Russische hooggerechtshof om wat het de “internationale LGBT-beweging” noemt als “extremistisch” aan te merken en de activiteiten ervan te verbieden”.

Reisadvies

Een woordvoerder van het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken laat aan Gaykrant weten dat het reisadvies voor Rusland naar aanleiding van het vonnis wordt aangepast. Op de website van het ministerie is nu al te lezen dat de kleurcode voor Rusland oranje en deels rood is. Met name voor een aantal regio’s in het zuidwesten van het land geldt dat het wordt afgeraden om daar naar toe te reizen, omdat het daar te gevaarlijk zou zijn. Dit geldt niet alleen voor de  aan Oekraine grenzende regio’s, maar ook voor regio’s gelegen in de Noordelijke Kaukasus. Voor het overige deel van Rusland geldt een oranje reisadvies. Dat betekent dat men er alleen naar toe moet reizen als het strikt noodzakelijk is.

Nederlanders die al in Rusland zijn wordt aangeraden om te overwegen of hun verblijf daar nog wel noodzakelijk is. Ook moet men er rekening mee houden dat de mogelijkheden om het land te verlaten op elk moment snel kunnen worden ingeperkt.

Russisch verhaal

Dat de “internationale LHBT-beweging” nu in Rusland is verboden, is volgens Russische vertegenwoordigers bedoeld om de “sociale en religieuze verdeeldheid” in het land tegen te gaan. De regering positioneert Rusland namelijk graag als een moreel bastion tegen het “decadente Westen”. Vanuit dat perspectief zijn er al veel conservatieve maatregelen genomen tegen de LHBTIQ+ gemeenschap.

De eerste keer dat dit in ons land grote ophef  veroorzaakte was toen in 2013 de anti-LHBTIQ+ propagandawetten werden aangenomen. Daardoor werd het zo goed als onmogelijk werd om te spreken of schrijven over LHBTIQ+ onderwerpen. Dat weerhield Koningin Beatrix er destijds echter niet van om de Russische president met alle egards te ontvangen voor de opening van het Nederland – Ruslandjaar. COC Nederland en Amnesty International organiseerden voor die gelegenheid een lawaaiprotest.

De Russische regering beweert dat al deze maatregelen cruciaal zijn om kinderen te beschermen tegen vermeend afwijkend gedrag. Mensenrechtenactivisten beweren echter dat het Russische regime homofoob en transfoob beleid voert om de LHBTIQ+-gemeenschap te onderdrukken. Volgens hen probeert de regering de vijandigheid tegen minderheden steeds meer te vergroten. Op die manier, is de gedachte, probeert het regime de aandacht af te leiden van binnenlandse problematiek. En tegelijkertijd een zondebok voor de interne problemen aan te wijzen.

zondebok

Die zondebok is een beproefd politiek concept. Ook in Nederland ontkomt de LHBTIQ+ gemeenschap er helaas niet aan. En het Russische regime heeft momenteel dringend een zondebok nodig. In Rusland is er door verregaande maatregelen van de overheid geen sprake meer van persvrijheid en vrijheid van meningsuiting in het algemeen. Maar ondanks het gebrek aan informatie over de mening van ‘de gewone Rus’ die hierdoor ontstaat, worden er nog altijd opiniepeilingen gedaan waar men redelijk op kan vertrouwen.

Hierbij moet wel rekening gehouden worden met het feit dat de Russische bevolking niet staat te trappelen om ongezouten haar mening over de oorlog in Oekraïne te geven. Alleen al het feit dat je gevangenisstraf kunt krijgen als je de situatie in Oekraïne een oorlog noemt, is daar een oorzaak van. Maar dat het Russische volk begint te morren over de situatie in het land, begint ondertussen meer en meer duidelijk te worden. En dat is iets waardoor het regime nu weer teruggrijpt naar een makkelijke zondebok; de LHBTIQ+ gemeenschap.

Peilingen

Onderzoeksbureaus Chronicle en het Levada Centre zijn in Rusland actief. Door de methodiek zie zij voor hun peilingen gebruiken, zijn deze bureaus redelijk accuraat te noemen. Uit een recente peiling van Chronicle blijkt bijvoorbeeld dat onder de Russische bevolking steeds minder steun is voor de oorlog in Oekraïne. Slechts twaalf procent staat nog vierkant achter het behalen van alle gestelde doelen, waaronder de inname van Kiev. In februari 2023 stond dit percentage nog op 22%.

Ook zijn er andere problemen. Er wordt geklaagd over het niet nakomen van afspraken door de Russische overheid. Er zijn geluiden dat de beloofde bonussen voor soldaten en uitkeringen aan nabestaanden niet worden uitbetaald.  Daarnaast zegt 44% van de respondenten last te hebben van een daling van het gezinsinkomen, 20% meldt dat belangrijke medicijnen niet meer verkrijgbaar zijn (in oktober 2022 zei slechts 16% dat). Ook verwacht slechts 5% van de Russen dat hun inkomen zal verbeteren door een stijging van de militaire uitgaven in 2024. Ook heeft 52% van de Russen onlangs te maken gehad met angst of depressie (vergeleken met 32% in maart 2022). Met name mensen met een lager inkomen rapporteren steeds vaker angst of depressie.

Voor het eerst in de waarnemingen van Chronicle zijn er ook meer Russen die de beslissing om troepen terug te trekken en vredesbesprekingen te beginnen zonder dat de doelen van de oorlog bereikt zijn zouden steunen. Het aantal mensen die zoiets juist onacceptabel zouden vinden neemt ondertussen gestaag af. Dit aantal ging van 47% in februari 2023, naar 39% in juli en 33% in oktober van dit jaar.

verkiezingen

In maart 2024 worden er in Rusland weer verkiezingen gehouden. Gelet op de dalende populariteit van de oorlog in Oekraïne zal Poetin de aandacht daar ook van af moeten leiden. Nu de ‘internationale LHBT-beweging’ is verboden en in hetzelfde rijtje als IS en Al Qaida is geplaatst, grijpt hij dus weer terug op een vertrouwde zondebok.