Harm Edens stopt zijn meeste tijd in het proberen met anderen de wereld een beetje mooier te maken. Het meeste daarvan vindt achter de schermen plaats. Met de podcast En ze leefden nog gay en gelukkig, die hij samen met Merel van den Meerendonk maakt, staat hij weer vol in de schijnwerpers. Dit doen ze ook nog eens voor eigen rekening en risico. ‘En dat is maar goed ook,’ zegt Harm, ‘omdat we willen maken wat we willen maken, vrij van omroepen, formats of welke mediaregel dan ook. Dus doen we precies dat.’ Gaykrant sprak met hem.
Tekst: Ranjith Postma
‘De ondertitel van onze podcast luidt: Het sprookje van de LHBTI-gemeenschap in Nederland. Wat je twee kanten op kunt lezen. Aan de ene kant: ‘Is het wel een sprookje?’ En aan de andere kant zoals een vriend in Iran tegen mij zegt: ‘Jullie hebben geen idee hoeveel vrijheid jullie hebben.’
In totaal spreek ik zeventien lettersoepers. Het zijn zulke indringende ontmoetingen dat ik af en toe duizelig het gesprek uitzeil. Gasten van twintig tot vijfenzeventig jaar, ze komen allemaal voorbij en ze vertellen stuk voor stuk hun grootse levensverhaal. Met als rode draad dat iedere gast de schaamte voorbij is, wat het voor mij elke keer een heel bijzondere ervaring maakt.
Als eerste spreek ik legerarts Mohan Verstegen die zich niet alleen in zo’n organisatie staande houdt, maar ook foto’s van zichzelf in een roze jurk op zijn socials plaatst. Wat hem op openlijke kritiek komt te staan van sommigen uit de oude legergarde en op stiekeme telefoontjes naar zijn baas, een generaal: ‘Weet jij wel wie je hebt aangenomen?’ vragen ze. Waarop de generaal zegt: ‘Mohan heeft mijn vertrouwen, gebaseerd op zijn prestaties, net als ieder ander, tot het tegendeel bewezen is.’ Daar word ik zo vrolijk van.
Ik heb een vijfenzeventigjarige gast, Eva Laurijssens van Engelenhoven, die ontzettend mooi vertelt over haar huwelijk met een vrouw, toen Eva nog een man was. De vrouw met wie Eva trouwt had thuis altijd geroepen: ‘Denk maar niet dat ik ooit met een man thuis kom.’ Wat dus toch gebeurt – dat was Eva – toen ze nog man was.
Gedurende dat huwelijk zegt Eva tegen zijn vrouw: ‘Ik denk dat ik toch een vrouw ben,’ en gaat in transitie. ‘En dan moet je je goed voorstellen Harm,’ zegt Eva, ‘dat er in die tijd nog een enorme snor onder mijn neus hing.’
Nog voordat de transitie afgerond is overlijdt Eva’s vrouw. Binnen een halfjaar wordt Eva verliefd op een andere vrouw, wat haar een enorm schuldgevoel geeft. Maar de relatie houdt nog altijd stand. Eva: ‘Ik doe niets zonder mijn vrouw,’ die aan de andere kant van het studioraam meeluistert met ons gesprek. Het is zo’n leuk mens dat heerlijk babbelt in haar mooie jeans.
Ik spreek ook met Carline van Breugel, kandidaat-Tweede Kamerlid voor D’66. Zij maakt zich er sterk voor dat binnen vier jaar niemand meer uit de kast hoeft. Persoonlijk denk ik dat dat een mooi idee is, maar wij zijn anders dan de meerderheid. Hoe divers en hybride de samenleving ook wordt en hoe je als individu ook onder die regenboogparaplu hangt, je bent toch anders dan de meerderheid.
Er is een soort norm in de samenleving waar je in eerste instantie niet aan voldoet. Dus komt er altijd een moment van kleur bekennen. Dat kan heel bewust of wat rustiger gaandeweg je leven, maar dat moment zal er altijd blijven, denk ik.
Dat je eerst geaccepteerd moet worden vind ik vervelend. Accepteren is gedogen, dat is niet genoeg. Je wilt ook gewaardeerd worden voor wat je doet en wie je bent. Dat maakt de maatschappij kleurijker, veerkrachtiger en veel meer de moeite waard omdat we met zijn allen waarde toevoegen in elkaars anders toch maar saaie bestaan.
Over politiekcorrecte terminologie doe ik niet spastisch. De ene queer is de andere niet en ‘hun’ zeggen tegen één persoon vind ik ingewikkeld, want dat ben ik niet gewend. Dus zeg ik voor iedere uitzending: “Als ik het verkeerd zeg, corrigeer me, helemaal oké.”
We moeten alles hardop kunnen uitspreken en dan zien we wel of we elkaar begrijpen. Anders doen we er nog een extra zin bij, net zolang tot het duidelijk is waar we het over hebben. Als iedereen van het beste uitgaat, met wederzijds respect, dan kun je in principe niets fout zeggen. Er kan eens iets onduidelijk zijn, maar dat is wereldwijd een ding.
We zitten in een soort meningen terreur. Iedereen hakt elkaars kop er af op social media. Jij zegt dit en jij moet dat. We kunnen verdraagzamer en geïnteresseerder zijn in een ander. Dan blijkt er vaak een raakvlak waarbinnen je ideeën uit kunt wisselen en elkaar kan laten zien wie je bent.
In een uitzending komt er een intersekse meneer langs die zijn hele leven heeft moeten zoeken. Hij is geboren met een veel te kleine piemel, waar de urine-uitgang niet op de juiste plek zit. Er volgen tal van operaties wat het alleen maar erger maakt.
Zijn ouders is geadviseerd: ‘Praat er met niemand over. Als je het niet benoemt, dan is het er niet.’ Die man is ontkend en aan zijn lot over gelaten. Zelfs tegenwoordig moet je hard zoeken om iets over het onderwerp interseksualiteit te vinden, wat verschrikkelijk is als je intersekse bent.
Het is een hele leuke, charmante, goed uitziende man die zo tussen neus en lippen door zegt: ‘Harm, als ik straks dood neer val is dat misschien toch het beste.’ Dan denk ik, damn wat zit daar een leed achter, en dan wordt het LHBTI-sprookje een stuk dunner. En ze leefden nog gay en gelukkig laat zien waar de ware waarde van het leven zit in onze door en door geïndividualiseerde maatschappij.’
*
En ze leefden nog Gay en Gelukkig. Het sprookje van de LHBTI+ vrijheid in Nederland is te vinden op Spotify, Apple Music, Google Podcasts en alle bekende platforms. Klik hier om de podcast te beluisteren.
*
Harm Edens (Enschede, 4 augustus, 1961) is al 26 jaar presentator van de satirische nieuwsquiz Dit was het Nieuws. Bij BNR maakt hij radioprogramma’s over duurzaamheid. Hij is bijna 25 jaar ambassadeur van het Wereld Natuur Fonds. Verder besteedt hij al zijn tijd aan duurzaamheid en het maken van een betere wereld.
*
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
