Het zijn warrige tijden. Helemaal in theaterland. Kan er eindelijk iets en ga je in première, slaat Corona meteen erna toe en kan de productie meteen on hold gezet worden. Dat overkwam Toneelgroep Oostpool met Edward II; Char Li Chung’s sluitstuk van zijn ‘queer-trilogie’. Of zoals hij het zelf eerder omschreef: zijn drieluik van tragisch geëindigde mannen “gekozen omdat ik ze rebels vond, omdat ze de ballen hadden om tegen de norm in te gaan.” Dat laatste, de ballen hebben om tegen de norm in te gaan, kan ook van Chung gezegd worden.
Tekst: Jules Opstap
Foto: Linda Stulic
En dat tragische? Hij heeft wel iets met Weltschmerz knipoogt hij olijk. Heeft hij ook iets op met Werther? “Nou, wel met een gay Werther”, schatert hij. “Ik ben gay. Really, really gay. En ik heb wel wat activistisch”.
GEANIMEERD, GEËNGAGEERD
Het werd een aangenaam en geanimeerd gesprek met deze jonge bevlogen theaterkunstenaar. Een geëngageerd theatermaker ook, die dansend tegen de heersende mores ingaat. En dat enthousiasme, kruising tussen een goedlachse jonge dolle hond en wereldwijze activist, zindert door het hele gesprek heen. Een kennismaking met golden boy Char Li Chung in een gesprek dat én alle kanten opvloog én consistent bleef, meanderend om de kernvraag: waarom maak je theater?
“Onze allergrootste missie is om, aansluitend op deze tijdgeest, de jonge generatie die zo extreem geëntertaind wordt via Instagram en TikTok, die daar de hele dag door vermaakt wordt, naar het theater toe te verleiden. Ik denk dat het goed is als we dat vermaak ook een beetje naar het theater halen. Ik moet zeggen dat zo’n 90 á 95% van de inspiratie voor mijn voorstellingen ook wel uit Instagram komt.”
VORM VERSUS INHOUD
“Ik ga keihard op de inhoud, maar ben extreem dol op de vorm. Bij mij is dat een parallel proces. Ik ben een verzamelaar, een soort jutter; een jutter van verhalen, van ontwerpers, van foto’s, van muziek. Ik denk dat bij mij het proces begint bij de titel van de voorstelling,” vervolgt hij, “en dan komen honderden afbeeldingen, geluiden, stoffen voorbij. Ik heb vrij snel een grote collectie van dingen die ik in een collage wil samenbrengen in een voorstelling. Dan begint de worsteling over hoe ik alles samenbreng. En dan ben ik op een gegeven moment ook heel erg blij als er een artistiek team bijeen komt dat me daarbij komt helpen.”
INSPIRATIE
“Ik vind dat proces één groot inspiratiefeest. Ik word, via Instagram bijvoorbeeld, de hele dag door andere kunstenaars geïnspireerd om na te denken over vorm. Om daar gedurfd mee om te gaan. Als Shakespeare nu zou leven zou hij verslaafd zijn aan Instagram. Bijzonder dat de mooiste homoseksuele liefdesgedichten door hem geschreven zijn. Je zou daardoor geschiedkundigen bijna van straightwashing gaan verdenken. Maar ik vind vorm wel net zo belangrijk als het verhaal; ik wil dat mensen niet alleen geïnspireerd raken door het verhaal van de voorstelling, maar ook door de meerdere vormlagen. Zo denk ik dat mensen ook geïnspireerd door een kleur de zaal kunnen verlaten.”
COMING OUT
“Ik ben naast regisseur ook archeoloog” vertelt hij. Hij realiseerde zich op de toneelschool in Maastricht hoe weinig zichtbaar queer geschiedenis was. Hij kwam pas op zijn achttiende uit de kast terwijl dat eigenlijk geen issue was in zijn familie. “Ik heb het enorme geluk dat de broer van mijn opa een homoseksuele Chinees was die in Amsterdam al clubs en restaurants had. Dat heeft voor mij homoseksualiteit in de familie genormaliseerd.
‘Je moet wel een beetje gevoel voor drama hebben in het theater. Anders wordt het snel heel saai.’
Ik weet nog uit mijn kindertijd dat het heel leuke oudejaarsfeestjes waren die hij georganiseerd had. En ik heb veel gays in mijn jonge jaren meegemaakt.” “O, ik wist het al vanaf mijn twaalfde.” Desondanks: “Ik heb zo’n zes leuke jaren waarin de seksuele ontwikkeling plaatsvindt gemist. En die ben ik nu aan het inhalen”, ontboezemt hij met een grote grijns.
STEEDS WEER ‘UIT DE KAST’
“Nadat je uit de kast gekomen bent moet je steeds weer opnieuw uit de kast komen. Weet je hoeveel micro coming-outs je constant moet doen vanaf het moment dát je uit de kast gekomen bent? Tegen de taxichauffeur, tegen de kassajuffrouw, tijdens een klein praatje bij familie, als tantes vragen of je al een vriendinnetje hebt, of door een vreemde. Of op je werk. Steeds weer die heteronorm. Je moet je hele leven als het ware strijdlustig zijn. Ik hoop dat mijn voorstellingen queer mensen hierin ondersteunen. Soms ga ik me dan ook expres heel gay gedragen. Gewoon schoppen. Allemaal activisme. Schoppend tegen het marginaliseren van subculturen, en daarmee LGBTI+ ontwikkelingen aanjagend. Dat zie ik ook als mijn missie.”
In een eerder interview stelde hij het als zijn taak te zien om het Nederlands theater minder heteronormatief te maken. Een uitspraak die merkbaar voor rimpelingen in het theater- en medialandschap zorgde. Marketinggewijs een geniale zet – en verkopen kan ‘ie – maar het is ook een oprechte uitlating. Chung toont zich een man met een missie: “Het gaat erom dat ik zou willen dat iedereen zichzelf vrij kan ervaren. Een aansporing en uitnodiging om vooral jezelf te durven zijn. En in zekere zin is dat tot dusver ook een thema in al mijn voorstellingen. Waar ik van droom is dat homoseksualiteit voor iedereen een feestje wordt.”
‘TOLERANT’ NEDERLAND
Bij de Nederlandse ‘tolerantie’ zet hij vraagtekens. ”Zeker als je ziet hoe vaak het hier nog over moet gaan. Ik vind dat we ons in Nederland extreem verstoppen achter ‘tolerantie’ en ‘emancipatie’. Ik vind ook dat voorgaande generaties veel bereikt hebben, veel vrijheden hebben verworven, zeker, dank daarvoor, Nederland is toch een behoorlijk vrij land. Maar op het moment dat ik van jonge homo’s hoor, van vriendjes die niet hand in hand durven lopen, en daar heb ik zelf ook ervaringen mee, en niet in het openbaar durven te tongzoenen, als homo nog steeds het meest gebruikte scheldwoord is, dan vind ik dat we echt nog een weg te gaan hebben.
En dat we dan een paar keer per jaar een Roze Maandag of Pride hebben, leuk; maar als we die ‘normale’ dingen niet in ons dagelijkse leven kunnen of durven doen, als jongens die wel homoseksueel zijn niet uit de kast durven komen, waardoor ook relaties mislukken, denk ik: “We zijn nog helemaal nergens.” Mijn strategie daarvoor is dat we het activisme van de queer community nog meer moeten aanwakkeren, en dat we best nog hard mogen en moeten strijden. Er wordt dan wel gedaan alsof Nederland een heel open houding heeft naar queers, maar als ik naar die voorvallen kijk, nou, dan vind ik dat dus echt wel meevallen.”
NIEUWE GENERATIE
“De nieuwe generatie is denk ik al veel verder. Er zit nog een generatie onder mij [Char Li Chung is 26 – red.]; de generatie van jonge TikTokkers, die SnapChat gebruikt. Zo hoorde ik van een collega dat ze op middelbare scholen nu als biseksueel beginnen. En ze gaf een voorbeeld van een jongen die als heteroseksueel uit de kast was gekomen. Dat daar door een aantal mensen op gereageerd werd met ‘wat saai’. En dat die arme jongen daar heel verdrietig over was. Toen dacht ik nog, wat sneu dat je daar verdrietig over moet zijn, maar ook; wat een mooie beweging. Wat bevrijdend dat, maakt niet uit welke seksualiteit je hebt, je een moment hebt om ermee voor de dag te komen.” Schaterlachend vervolgt hij; “Het zou fijn zijn dat helemaal niet te hoeven doen, maar ik vond het wel interessant dat hetero’s ook uit de kast moeten komen.”
‘ROZE TRILOGIE?’
“Het drieluik [Don Caravaggio 2019, De Profundis 2021, Edward II 2022 – red.] is door de tijd heen ontstaan. Ik was bij Caravaggio al blij dat ik een kunstenaar uit Rome ontdekte. Mijn familie van moederskant komt uit Rome. En ik besloot toen ik wat over hem las meteen een voorstelling over hem te maken. Zijn warsheid van moraal en seksuele normen en waarden sprak me direct aan.
Toen ik daarna door acteur Ludwig Bindervoet De Profundis van Oscar Wilde aangereikt kreeg leefde ik helemaal op. Ik wist nog niets van Wilde en ik realiseerde me toen hoeveel ik nog in te halen had over queer history. En hoe bitter weinig, of zelfs niets ik daarvan in de geschiedenislessen op school had meegekregen. Ook op de toneelschool niet, waar ongeveer de helft niet hetero was.
Oscar Wilde schreef dat men, of we, naast de woede, pijn en smart ook een gebroken hart zouden moeten leren koesteren. Zaken als pijn, verdriet en ellende, daar willen we zo snel mogelijk vanaf zijn. Wilde riep ook op om de schaduwkant van emoties te omarmen. Om niet alleen de leuke kant van de liefde maar ook de nare kant er te laten zijn. Anders vernietigen we zoveel van onszelf in die pijn.
‘Ik ben zelf strijdlustig en ik hoop dat die strijdlust ook te zien is in mijn voorstellingen.’
Mijn werk viert zeker het leven, en de vreugde en blijdschap roept ook ertoe op om met een grote glimlach door het leven te gaan. Maar ik denk dat we een eerlijker leven leiden als we ook de smart omarmen. We leren zoveel over onszelf als ons hart gebroken is. Wat zien we dat eigenlijk weinig. Ook al zijn we een generatie die veel online deelt. Toen ik daarna iets over Edward II tegenkwam besloot ik, zonder het toneelstuk gelezen te hebben, een voorstelling over hem te maken.”
CONFRONTEREN
“Ik ben zelf vrij strijdlustig en ik hoop dat die strijdlust ook te zien is in mijn voorstellingen. En dat, naast het tragische verhaal dat we vertellen, is Edward II een verhaal waar extreem veel homohaat in voorkomt, wat in veel van mijn voorstellingen een spiegel is voor de heteroseksuele medemens in de zaal. Ik hoop ook dat ik daarnaast met mijn voorstellingen de queers een arm om de schouder sla en hen vernieuwde strijdlust en moed meegeef. Van: ‘Ah! We’re here, we’re queer, get used to it’. Met een kleine middelvinger en een grote glimlach.” Schaterlachend: “Je moet overal flink tegenin gaan.
Als slotakkoord aan het eind van Edward II gaan we flink tongen. Dat is lekker om naar te kijken, ook omdat je het de personages uit de voorstelling zo gegund had om dat tijdens hun leven te kunnen doen. In de hoop dat men dat buiten ook meteen gaat doen. Tongen.”
WRAAK?
“Of dat wraak is? Interessante vraag is dat. Moet ik even heel goed over nadenken. Nee, het is geen wraak, het is ownership. Een soort toe-eigening. Ik zit wel soms achter in de zaal te glimlachen als dat soort dingen gebeuren en mensen moeten daarnaar kijken. Dat weten ze van tevoren niet. En daar kies ik dan voor. Dat ze niet altijd weten wat ik in de voorstelling ga doen.”
Op mijn vraag hoe het is dat de voorstelling meteen na de première afgelast wordt antwoordt Char Li blijmoedig: “Ja, balen natuurlijk. En tegelijkertijd is het goed dat het nú gebeurt en niet net voor de première.” “De acteurs hebben in ieder geval wel een leuk premièrefeestje gehad na afloop.”
QUEER HISTORY
“Als we het over homocultuur hebben dan is de aidsepidemie een van de grootste gebeurtenissen in de queer geschiedenis. En daarin is ook heel veel misgegaan. Ik lees daar veel over, belangrijk om je geschiedenis te kennen. Zeker omdat ik veel van de overleden kunstenaars uit die tijd heel hoog op mijn lijstje heb staan. Ook een tijd waar ik weinig over heb meegekregen en waarin ik met verbazing kennismaakte met het werk van zovelen die toen het leven lieten. Mensen moeten dat wel blijven vertellen. Als er geen toneelstukken als Angels in America of The Normal Heart geschreven worden, hoe weet ik dan waaraan en waarom al mijn voorbeelden zijn overleden? Onze geschiedschrijving is heteroseksueel. Maar onze verhalen moeten meer van kleur zijn en minder hetero. Wij willen óók weten waar we vandaan komen, wie er voor ons waren.”
LIEFDESTHERAPIE
“Ik voel me helemaal gelukkig en ik denk dat het mooiste dat mij in dit leven is overkomen is dat ik op mannen val. Ik zie mijn homoseksualiteit als één groot, enorm, privilege. Ik ben daar zelfs trots op. Maar ik realiseer me dat niet iedereen dat heeft. Ik denk dat de dingen die ik op het podium doe ook een beetje voor hen bedoeld zijn. Als een soort van krachtinjectie. Om te laten zien dat je niet meer bang hoeft te zijn. Be unstoppable. Ik hoop dat ze dat meekrijgen. Dat ze daardoor wat sneller een regenboog op hun gezicht durven toveren.
‘Ik heb het enorme geluk dat de broer van mijn opa een homoseksuele Chinees was die in Amsterdam al clubs en restaurants had.’
Ik maak deze voorstellingen niet voor mezelf, niet alleen voor mezelf. In zekere zin is het mijn liefdestherapie. Liefde? Oh, daar kan ik uren over praten! Ben ik ook lang mee bezig geweest; veel werk over gemaakt. Ik denk in de eerste plaats om een gebroken hart te herstellen. En om in de tweede plaats, het gebrek eraan, de stilstand op dat vlak weer te activeren. Ik hou heel veel van mijn werk en ik ben ook een workaholic. En om op dit niveau en op deze leeftijd theater te maken, dat kost heel veel uren van mijn leven.”
WORKAHOLIC
“Ik moet hard werken om kwaliteit en niveau te brengen, misschien zelfs iets harder werken omdat ik jong ben. Ik ben ook opgevoed om hard te werken en dat doe ik ook heel graag. En ik weet niet of er wel iemand bij me past, of er wel ruimte is.” “Ik creëer liefde op het toneel en dan vergeet ik wel eens dat liefde niet alleen maar in die fantasieën en in die fictieve werelden die ik maak te vinden is. En dat je ook werk van de liefde in je eigen leven moet maken.” Hij giechelt: “In mijn vrije tijd probeer ik daar wel ruimte voor te maken, maar ja, dan moet het maar net lukken en slagen. Ik denk ook niet dat ik met een relatie had kunnen doen wat ik gedaan heb in de afgelopen jaren. In zekere zin was het een luxe dat ik de afgelopen jaren alleen was.”
PATHOS
“Ik heb het wel in voorstellingen verwerkt. Vandaar dat ik het therapie noem. In de vorm van een emotionele uiting van het gebroken hart. Of eerder in een…, daarin was het wel wraak” lacht Chung, “zo van, de liefde had ook zó kunnen zijn. Of eh, giechelend, “zó had de liefde moeten zijn maar jij deed anders. Ik weet niet of mijn ex dat in mijn voorstellingen zo gezien heeft” vervolgt hij met een schalkse glinstering in de ogen, “niemand denk ik, want de urgentie van de voorstelling was net zo sterk als de urgentie van mijn hartenkreet.” En dan schaterend: “Liefde voor het theater is de enige liefde die me niet verlaten kan.” “Nee, dat vind ik helemaal niet pathetisch. Romantisch! Mijn Italiaanse hart mag dat soort romantische dingen gewoon roepen. Je moet wel een beetje gevoel voor drama hebben in het theater. Anders wordt het snel heel saai. En ook lekker veel dramatische collega’s hebben!” En een bulderende schaterlach volgt. 
“Ik maak werk over van alles, omdat ik ook boos ben over van alles. Zeker als ik op mijn hoede moet zijn voor de heteroseksuele maatschappij die me iets opdringt dat ik niet ben.” “Ik denk dat we bij Oostpool er goed in slagen om alert verhalen te vertellen over en met verschillende culturen. Om dat echt breder te maken.” “Volgend jaar ga ik de Bananengeneratie van Pete Wu bewerken. Een boek dat hij schreef voor de Chinese Nederlander, en dat wordt waanzinnig interessant. Pete is queer as fuck!” roept Char Li Chung dan enthousiast. “Ik hoop dat de hele Chinese en Oost-Aziatische gemeenschap in Nederland naar het theater komt. Dat wordt een fantastische happening in de zaal. Volledig Oost-Aziatische cast en team. En ik denk dat dit nog niet op deze manier in Nederland gebeurd is.”
DROMEN
“Waar ik over vijf jaar ben? Moeilijke vraag. Ik ben inmiddels vijf jaar afgestudeerd, en je studeert af met het idee dat je niet aan het werk komt. Dus waar ik nu sta…, dat had ik eigenlijk gepland om over vijf jaar te staan. Of over tien jaar. Ik had niet kunnen dromen dat alles had kunnen gebeuren in de afgelopen vijf jaar; een soort van rare sneltrein, waar ik nooit verwacht had in terecht te komen. Ik ben een beetje door mijn dromen achterhaald. Naast wat ik nu doe – want dat doe ik heel graag – de grote zalen gaan bespelen. In alle grote schouwburgen van Nederland. Of daarbuiten. Daar droom ik nog steeds van.
Dan ga ik ook over uitzonderlijke dingen dromen. Een hele grote opera bij het Nationale Opera & Ballet. Of om samen met iemand een ballet, op zo’n plek, te gaan maken. Film of een tv-serie; dat soort dingen. Weet ik het. Misschien wel het Eurovisie Songfestival!”, schatert Char Li enthousiast. “En misschien wat minder werken en me meer gaan focussen op dingen te faciliteren voor mensen”.
*
EDWARD II is momenteel op tournee. Klik hier voor de speellijst
*
Jules Opstap werd ergens in de vorige eeuw, vanwege een fikse etnische DNA mix en met zijn Antilliaanse achtergrond, door zijn zus bestempeld tot ‘koninkrijkskind’. Het kwartje viel, en dat beviel wel. Jules schrijft als profi graag voor en over theater, en in zijn gedachten woont hij half in Londen.
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
