Alex Bakker (1968) is historicus en schrijver. Hij heeft zich gespecialiseerd in transgendergeschiedenis. In 2014 debuteerde hij met de aangrijpende autobiografische roman ‘Mijn valse verleden’. Onlangs kwam het Engelstalige boek ‘Others of My Kind’ waar hij als co-auteur aan meewerkte. Het vuistdikke boek gaat ontrafelt de geschiedenis van de vroege transatlantische transgender verbindingen. “De nazi’s vernietigden in één klap alles wat er was opgebouwd aan transgenderemancipatie.”
Tekst: Paul Hofman
Foto: Marc Driessen
Bakker vertelt Gaykrant meer over zijn bijdrage en geeft zijn mening over de excuses van de overheid over de oude Transgenderwet.
Waar bestaat jouw bijdrage aan het opmerkelijke boek uit?
“Ik heb een hoofdstuk geschreven over de situatie voor transgenders in de jaren vijftig en zestig in Nederland en de betekenis die Nederland in die jaren had voor (een zeer kleine) groep transvrouwen uit met name de VS. In 1954 en 1955 hebben zij hier een geslachtsveranderende ingreep ondergaan. Het hoofdstuk is veel uitgebreider dan wat ik in 2018 schreef in mijn boek ‘Transgender in Nederland’ Ik heb in de tussentijd dit verhaal verder kunnen researchen en nieuwe inzichten opgedaan.”
Ban
“Verder heb ik beschreven hoe de Nederland overheid bij monde van de Gezondheidsraad midden jaren zestig een ban uitsprak over het bieden van medische hulp aan transmensen. En hoe zich dat verhield tot de beroemde operaties in Casablanca.”
Wat maakt het boek zo bijzonder? Zonder aarzeling antwoordt Alex: “Het boek is een uitvloeisel van een tentoonstelling die voor het eerst in 2016 in Calgary is geëxposeerd, over de verbindingen die tussen circa 1900 en 1960 bestonden tussen Duitse en Amerikaanse transpersonen en pionierende seksuologen zoals de Duitser Magnus Hirschfeld en Amerikaan Harry Benjamin. In 2019 is een nieuwe versie van de expositie in het Schwules Museum in Berlijn tentoongesteld. De drie ontwikkelaars (historici uit Canada, Duitsland, VS) hadden mij hiervoor bij het team gevraagd.
“Het boek is een visuele geschiedenis geworden”
Het boek is veel meer dan een catalogus, het bevat uitgebreide hoofdstukken met research en reflecties op de historische bronnen. De bronnen zijn rijkelijk opgenomen in het boek als full color afbeeldingen, daarmee is het tegelijkertijd een visuele geschiedenis geworden. De uitgave is daarom ook in hoge kwaliteit en groot formaat gedrukt. Een soort coffee table book.”
Stigmatisering én empowerment
Hij vervolgt: “Een aantal van de teksten gaat specifiek in op het gebruik van beelden om kennis te verspreiden, en analyseert de impact hiervan op de beeldvorming over transmensen destijds. Enerzijds werden negatieve en stigmatiserende vooroordelen bevestigd, anderzijds leverde het empowerment op van transgenders die zelf bijdroegen aan bewustwording over het fenomeen. Het boek traceert de eerste wegen die werden gevonden om fysieke transities mogelijk te maken, door de niet aflatende inzet en persoonlijke moed van zowel transgender personen als artsen. De eerste groep was daarbij wel afhankelijk van de tweede.”
Castratie
Welke rol speelt Nederland hierin?
“Nederland werd in de jaren vijftig gezien als ruimdenkend op het gebied van seksualiteit, althans vanuit Amerikaans perspectief. De eerste geslachtsaanpassende behandeling die wereldwijd in het nieuws kwam vond in Denemarken plaats, dat was het verhaal van Christine Jorgensen. Honderden mensen uit de hele wereld benaderden die betrokken artsen voor hulp, maar de hulpverlening werd stopgezet door de Deense overheid. Mijn inschatting is dat op zijn hoogst twintig transvrouwen alhier zijn geholpen met een feitelijke castratie, waarna ze officieel verder konden leven als vrouw en eventueel verdere operaties in de VS of elders ondergaan. Het verwijderen van geslachtsorganen was namelijk een verboden ingreep in de VS.”
Kleine kring
In de jaren voor de Tweede Wereldoorlog bestond het concept transseksualiteit nauwelijks. Hoe was dat in Nederland? “Nee, zeker bestond het als concept hier niet. Publieke bekendheid kwam pas in 1952 met de eerder genoemde Christine Jorgensen. In Berlijn had het echter al wel bestaan, van circa 1900 tot 1933, in de tijd dat Magnus Hirschfeld actief was, totdat de nazi’s aan de macht kwamen. Niet breed bekend, maar wel in kleine kring beleefd, inclusief daadwerkelijke fysieke transities met operaties en al. Dit staat in het boek uitgebreid beschreven.”
“De Gezondheidsraad keek geringschattend naar transgenders”
Wat heeft jou het meest geraakt tijdens het schrijven van jouw bijdrage?
“De manier waarop de Nederlandse Gezondheidsraad in de jaren zestig geringschattend keek naar transgenders, ze niet zelf betrok bij hun onderzoek en niet voor een duiding niet verder wilde kijken dan het idee van een psychische waan.”
Tot 2014 verplichte zij transgender personen zich te laten steriliseren als zij in aanmerking wilden komen voor een geslachtsveranderende operatie. “Voor sommige mensen was het daadwerkelijk leed omdat ze de gedwongen keuze niet wilden, voor anderen was het geen probleem omdat ze juist die operaties wilden. Ik begrijp wel dat het te ingewikkeld is voor de overheid om dat per individueel geval te bepalen en dat ze daarom met een generale regeling komen.”
Het boek ‘Transgender in Nederland’ is nog verkrijgbaar. Kijk op www.boomgeschiedenis.nl
Het boek Others of my kind is ook verkrijgbaar. Kijk op: https://utpdistribution.com/ca/others-of-my-kind-1
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
