In de column serie Queering the Bible vertelt theoloog en predikant in opleiding Stijn van der Woude over verrassende bijbelverhalen. Verhalen over die andere helden uit de Bijbel: heldhaftige sekswerkers, dappere vrouwen en mannen die gevoelens tonen. Oude verhalen met queer elementen, met diversiteit die je wellicht niet verwacht had.
In dit eerste deel: het mooie én treurige verhaal van Tamar (Genesis 38).
In het Oude Israël, de tijd waarin het Oude Testament (het ‘eerste’ deel van de Bijbel) zich afspeelt, was het hebben van familie en kinderen ontzettend belangrijk. Er was immers nog geen zorgstelsel, dus voor een goede verzorging op je oude dag was je afhankelijk van kinderen en familie. Mensen zonder kinderen stonden onder aan de sociaal-maatschappelijke ladder. Kinderloze en alleenstaande vrouwen, waren daarin echter zonder meer de meest kwetsbare doelgroep. Tamar behoorde tot deze groep.
Tamar was schoondochter van Juda, het stamhoofd en een belangrijke man in die tijd. Ze had hoop op een veilig leven, getrouwd met de oudste van zijn drie zoons, genaamd Er. Trouwen met de oudste zoon van zo’n belangrijke man stond immers garant voor een goede toekomst. Helaas, voordat ze zwanger kon worden beging haar nieuwe man een grote misdaad en kreeg de doodstraf. Tamar bleef in grote problemen achter, want ze had geen man meer en nog geen kinderen.
“Omdat er nog geen sociaal vangnet was, was er een wet om kinderloze weduwvrouwen te beschermen: het zogenaamde Leviraatshuwelijk.”
Nu was er in die tijd een nogal unieke wet, zelfs in de Bijbel wordt het maar enkele keren genoemd. Omdat er nog geen sociaal vangnet was, was er een wet om kinderloze weduwvrouwen te beschermen: het zogenaamde Leviraatshuwelijk, of ‘zwager-huwelijk’. Wanneer een man in de familie zijn vrouw kinderloos en dus zeer kwetsbaar achterliet, was zijn oudste broer verplicht om voor zijn schoonzus te zorgen en kinderen bij haar te verwekken. Dat klinkt ons misschien heel gek in de oren, maar dit werd in die tijd als een geaccepteerde familievorm gezien.
De tweede zoon van Juda, met de naam Onan voelde hier echter niet zoveel voor. Het was dan wel zijn plicht, maar het zorgde ook voor een heleboel verantwoordelijkheden waar hij absoluut niet op zat te wachten. Hij bedacht een nogal bizarre oplossing hiervoor. Telkens wanneer hij seks had met Tamar, zorgde hij ervoor dat hij haar niet zwanger maakte, maar ‘voor het zingen de kerk uitging’ (niet helemaal kloppend, maar hier komt het woord onanie vandaan. Ken je de betekenis niet, let bij zoeken dan op: NSFW!). Omdat dit volgens de wet verboden was, maar ook omdat hij de belangrijke plicht om Tamar te beschermen weigerde, werd hij ter dood veroordeeld.
Nu had Juda alleen nog zijn jongste zoon over. Officieel moest die nu met Tamar trouwen, maar omdat Juda inmiddels al twee van zijn zonen kwijt was, weigerde hij om zijn jongste zoon aan Tamar te geven. Tamar was radeloos. De kans dat ze moest gaan bedelen of sekswerker moest worden was nu zeer groot. Dat laatste gebeurde helaas ook, maar op een andere manier dan je denkt.
“De kans dat ze moest gaan bedelen of sekswerker moest worden was nu zeer groot.”
Tamar accepteerde niet dat ze zo behandeld werd en bedacht een plan. Als ze van haar schoonbroers geen kinderen kon verwachten, dan maar van haar schoonvader, van Juda zelf! Nogmaals: dit is voor ons een zeer gekke en niet geaccepteerde keuze, maar we spreken over een andere cultuur, ruim 3000 jaar geleden.
Inmiddels was Juda’s eigen vrouw ook overleden, nu was hij zelf weduwnaar geworden. Niet lang daarna ging Juda met een goede vriend de stad in. In de tekst lezen we dat hij naar vrienden ging die schapen aan het scheren waren, maar dat hij zijn verdriet aan het wegdrinken was, zou ook prima kunnen. Aan het einde van de avond had hij in ieder geval zin in een ‘verzetje’.
Ook in die tijd waren er sekswerkers. Tamar, die Juda had gevolgd en goed in de gaten had gehouden, had zich verleidelijk gekleed. Geen donkere weduwkleding, maar een outfit met een verleidelijke sluier, zodat ze niet herkend zou worden. Juda zag haar (zo anoniem gekleed) wel zitten en gaf aan met haar seks te willen, in ruil voor een dier. Een in die tijd zeer nuttige en waardevolle betaling! Omdat Tamar ook niet op haar achterhoofd gevallen was, eiste ze eerst enkele voorwerpen van Juda, waar hij zeker weten aan herkend zou worden: zijn staf en een kostbare ketting met zijn naam erin. Zo gezegd, zo gedaan.
De komende maanden was Tamar voor niemand te vinden en het dier wat Juda aan de ‘anonieme vrouw’ had beloofd, kon niet bezorgd worden. Toen Tamar zich weer in het openbaar toonde en iedereen zag dat ze zwanger was, beschuldigde de mensen haar dat ze zich ‘als een hoer’ gedragen had, ze was immers alleenstaand.
Juda, die inmiddels al genoeg zorgen had gehad door Tamar, was wellicht blij dat hij haar kon veroordelen. Maar dan ineens, haalt Tamar de staf en de kostbare ketting met Juda’s naam tevoorschijn. Op dat moment was het voor iedereen duidelijk: Tamar had het recht wel in eigen hand moeten nemen. Juda had niet aan zijn plicht als hoofd van de gemeenschap voldaan. Tamar kreeg gelijk en trouwde alsnog met Sela, de jongste zoon van Juda.
“Jezus komt niet uit een keurige familie, maar zijn stamboom zit vol met mensen die vanuit een minderheidspositie hun plek in de maatschappij moesten opeisen.”
Eindelijk kreeg Tamar kinderen. Het waren er twee, Peres en Zerach en uit de kinderen van Peres, wordt in de verre toekomst iemand geboren die iedereen kent: Jezus Christus. Hij komt niet uit een keurige familie, maar zijn stamboom zit vol met dit soort voorbeelden: mensen die vanuit een minderheidspositie, hun plek in de maatschappij moeten opeisen.
Tamars verdrietige, maar inspirerende verhaal is echter maar één voorbeeld van de queer familie van Jezus. Niet queer in de seksueel diverse zin van het woord, maar queer als in: afwijkend van de norm. En dat is iets, dat wij als LHBT+’ers dan wel weer herkennen.
Volgende keer: het ‘vriendje’ van een Romeinse legeraanvoerder.
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
