Audre Lorde (18 februari 1934 – 17 november 1992) omschreef zichzelf ooit als: “zwart, lesbisch, feministisch, socialistisch, moeder, strijder, dichter”. Door al die rollen en identiteiten in zichzelf te verenigen, heeft Lorde een grote stempel op de feministische en LHBTIQ+ bewegingen van de 20e eeuw gedrukt.
Tekst: Ronald Mol
Foto: via Flickr
Deze maand vindt in Nederland de Queer Geschiedenismaand weer plaats. Daarom stelt Gaykrant de lezer graag voor aan deze Amerikaanse schrijver, professor, filosoof, intersectioneel feminist, dichter en burgerrechtenactivist. Maar bovenal was Lorde een markant figuur. Niet alleen binnen de Amerikaanse literaire wereld, maar ook op het gebied van mensenrechtenactivisme.
Jonge Jaren
Lorde werd op 18 februari 1934 in New York City geboren uit Caraïbische immigrantenouders. Ze groeide op met verschillende vormen van discriminatie: niet alleen op basis van haar ras en geslacht, maar ook op grond van haar seksualiteit. Deze vroege ervaringen beïnvloedden haar wereldbeeld in grote mate.
Ook werd haar toewijding aan de strijd tegen dit soort onrecht erdoor gevormd. Als zwarte lesbienne verenigde Lorde meerdere gemarginaliseerde identiteiten in zichzelf. Maar ondanks deze marginalisatie wist ze deze identiteiten als bronnen van kracht en veerkracht te omarmen.
Intersectionaliteit
De verschillende, elkaar overlappende identiteiten op basis waarvan een mens gediscrimineerd kan worden, wordt intersectionaliteit genoemd. Lorde hield zich hiermee bezig, lang voordat de term algemeen bekend werd. Bij intersectionaliteit draait het om het bewustzijn dat verschillende onderdrukkende en discriminerende factoren tegelijkertijd en op verschillende manieren kunnen werken.
Haar hele leven benadrukte Lorde het belang van de erkenning van dit fenomeen. Ze zette zich in voor het besef dat we niet naar één afzonderlijke vorm van onderdrukking per keer moeten kijken. In plaats daarvan moeten we zo goed mogelijk proberen te begrijpen hoe verschillende vormen van onderdrukking met elkaar verbonden zijn. Op die manier kunnen we beter begrijpen dat mensen niet alleen gediscrimineerd kunnen worden vanwege hun huidskleur, geloof én geslacht; maar dat zij – ondanks hun eigen ervaringen – op hun beurt ook weer anderen kunnen discrimineren.
Ouders
Intersectionaliteit beïnvloedde ook Lorde’s relatie met haar ouders. Haar moeder bijvoorbeeld, was van gemengde afkomst. Maar het feit dat ze voor Spaanse kon doorgaan, zag haar familie als iets om trots op te zijn, aldus Lorde. Ze schreef hierover in Zami, A New Spelling of My Name. Lorde’s vader daarentegen, was donkerder dan de familie van haar moeder graag had gezien. Volgens Lorde was het zijn charme, ambitie en doorzettingsvermogen die ervoor zorgde dat haar vader en moeder uiteindelijk toch met elkaar mochten trouwen.
De relatie met haar ouders was moeilijk; volgens Lorde waren ze ‘afstandelijk’. Met name haar moeder, die zeer wantrouwend was richting de buitenwereld. Ook was ze, ondanks de man met wie ze trouwde, wantrouwend tegenover mensen met een donkere huidskleur. Dit had ook zijn effect op Lorde zelf; gedurende haar jonge jaren kreeg ze te maken met wat ze later tough love noemde. De huisregels waren streng en dienden nauwkeurig gevolgd te worden. Lorde’s moeilijke relatie met haar moeder kwam naar voren in haar latere gedichten, zoals Story Books on a Kitchen Table uit de bundel Coal.
Latere jaren
De moeizame relatie met haar ouders is wellicht een verklaring waarom Lorde’s leven en werk werden gekenmerkt door het uitdagen van maatschappelijke normen. Daarnaast bleef ze gedurende haar hele leven opkomen voor gemarginaliseerde gemeenschappen. Dit deed ze op verschillende manieren; onder andere via poëzie.
Lorde bezocht parochiale scholen voordat ze naar Hunter College High School ging, een middelbare school voor intellectueel begaafde studenten. Rond die tijd begon ze ook haar eigen poëzie te schrijven. Toen ze op Hunter zat, publiceerde Lorde haar eerste gedicht in het tijdschrift Seventeen nadat het literaire tijdschrift van haar school het had afgewezen omdat het ongepast zou zijn.
literaire carriere
Ze studeerde af in 1951, maar de literaire carrière van Lorde begon pas echt te bloeien in de jaren ‘60 en ’70 van de vorige eeuw. Sociale onrust en de opkomst van feministische en burgerrechtenbewegingen kenmerken die periode. Haar poëzie werd mede daarom goed ontvangen. Critici waren enthousiast over de intensiteit die erin naar voren komt. Ook roemden ze Lorde om haar onverzettelijke verkenning van identiteit.
Met werken als The First Cities, Cables to Rage en From a Land Where Other People Live vestigde Lorde zich als een gerespecteerde stem in de Amerikaanse literaire wereld. Door middel van haar poëzie verwoordde ze de ervaringen van gemarginaliseerde individuen. Maar ze daagde lezers ook uit om hun eigen vooroordelen en aannames onder ogen te zien.
activisme
Lorde’s activisme ging echter verder dan alleen literatuur. Zo raakte ze diep betrokken bij de strijd voor sociale rechtvaardigheid. Als oprichter van de Women’s Coalition of St. Croix zette ze zich in voor zaken als de gezondheid van vrouwen. Ook mengde ze zich in de strijd tegen huiselijk geweld en economische ongelijkheid in het Caribisch gebied. In de Verenigde Staten was Lorde een uitgesproken voorvechtster van anticonceptie, raciale rechtvaardigheid en LHBTIQ+ rechten.
Ze speelde een centrale rol in het vormgeven van de feministische beweging voor vrouwen van kleur. Een beweging die de ervaringen van zwarte vrouwen en andere gekleurde vrouwen centraal wilde stellen in het feministische discours was namelijk hard nodig.
Haar hele leven lang ging Lorde onverschrokken de confrontatie aan met homofobie, racisme en vrouwenhaat. Dat deed ze zowel in de maatschappij als geheel, als binnen activistische kringen. Ze weigerde haar identiteiten in hokjes in te delen of één aspect van haar identiteit voorrang te geven boven andere. In plaats daarvan omarmde ze haar veelzijdige identiteit als een bron van kracht en empowerment en inspireerde ze anderen om hetzelfde te doen.
Kanker
Een van Lorde’s meest blijvende en impactvolle nalatenschap was een boek waarmee ze de aandacht vestigde op het belang van zelfzorg en een ruime blik op gezondheidszorg. In dat boek, getiteld: The Cancer Journals beschrijft Lorde haar strijd tegen borstkanker. Daarin reflecteert ze op de raakvlakken van ziekte, identiteit en sociale rechtvaardigheid. Ze zette vraagtekens bij traditionele opvattingen over ziekte als een puur lichamelijk fenomeen.
Ze pleitte daarom voor een holistische benadering van de gezondheidszorg. Een benadering die niet alleen rekening houdt met de fysieke, maar ook emotionele, psychologische en spirituele behoeften van patiënten. Lorde’s openhartige discussies over ziekte, sterfelijkheid en veerkracht blijven weerklank vinden bij lezers die worstelen met hun eigen gezondheidsuitdagingen.
Nalatenschap
Audre Lorde overleed op 17 november 1992. Tijdens een Afrikaanse naamgevingsceremonie voor haar dood nam ze de naam Gamba Adisa aan, een naam die staat voor: “Krijger, Zij die haar bedoelingen kenbaar maakt”. En dat is iets wat zeker het geval is; Lorde’s nalatenschap duurt nog altijd voort. Haar poëzie blijft lezers boeien met haar rauwe emotionele kracht en onverbloemde eerlijkheid. Haar essays en toespraken blijven boeiende lectuur voor iedereen die geïnteresseerd is in feminisme, queer theory en sociale rechtvaardigheid. En haar activisme blijft tot op de dag van vandaag een nieuwe generatie activisten inspireren. Activisten die net als Audre Lorde vechten voor gelijkheid, inclusie en bevrijding.
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
