Als ik dit schrijf, ben ik net weer thuis van de herdenking van Erwin Olaf op het Amsterdamse Homomonument. Twee dagen geleden stroomde de naast het monument gelegen Westerkerk vol om Nederlands bekendste fotokunstenaar de laatste eer te bewijzen. Amper een paar uur voor de herdenking vond in diezelfde kerk de uitvaart plaats.
Tekst: Wielie Elhorst
Foto’s: Ronald Mol
En nu staan op het Homomonument honderden mensen om een laatste publieke wens van Olaf in vervulling te laten gaan: met z’n allen dansen in het avondlicht. Ik sta ook tussen die honderden mensen, vooral in functie. Ik heb de fotograaf die in zijn werk weinig schuwde, niet persoonlijk gekend en ook nooit gesproken. Jammer genoeg. Want nu ik op het Homomonument sta, tussen mensen van wie een flink deel waarschijnlijk wél eens met hem gesproken hebben of zelfs door hem met stijl zijn vastgelegd, voel ik mij net zo goed op mijn plek.
Homo ludens
Vier flink uitgedoste dansers leiden op een stevige beat de herdenking in met verleidelijke passen en dito gezichtsuitdrukkingen. En tussen de mensen die waarschijnlijk zo uit hun werk zijn gekomen, en de mensen die er speciaal een mooi jasje dan wel shirt voor hebben aangetrokken en ik, met mijn ‘white collar’, loopt een kleine maar bonte verzameling van mensen die net als Erwin Olaf en waarschijnlijk ter ere van de kunstenaar de homo ludens, de spelende mens, vertegenwoordigen.
Tenminste, zo ervaar ik dat. Zoals ‘drag met pensioen’ Dusty die op mij afkomt met een groot wit hart op zijn gezicht geschilderd. Het duurt even voor ik door heb wie het is, maar ik complimenteer hem van harte met deze uitdossing voor de gelegenheid. Het zijn allemaal mensen die vrolijk maar net zo goed bloedserieus spelen met seksualiteit en gender, met identiteit. Dat is zonder twijfel ook omdat het eigen, authentieke verlangen ooit van vraagtekens is voorzien of met geweld is veroordeeld, of erger nog: is doodgezwegen.
vrolijk doorbreken
De sterkste reactie op zo’n afwijzing van je diepste, onontwijkbare verlangen is te gaan spelen met de vastgestelde kaders en daar vrolijk doorheen te breken, zoals vele van de foto’s van Erwin Olaf die ook het liefst door hun omlijstingen heen zouden breken en dat in mijn beleving meestal ook doen. Je kunt dat extravagant noemen maar je kunt er, als je het op waarde schat, ook in willen zien wat mensen nodig hebben: dat ze geen gevangenen zijn, maar vrije mensen die mogen laten zien hoe rijk de mensheid is, in bonte diversiteit; dat niemand zich hoeft te schamen voor wie zhij is, ongeacht seksuele voorkeur, genderidentiteit of genderexpressie.
De queens en de burgemeester
Volkomen op z’n plaats wordt met de eerste spreker, drag Jennifer Hopelezz, het hele podium met drags en queers gevuld. En ze blijven staan als deze spreker plaats maakt voor de burgemeester van Amsterdam: Femke Halsema. Het beeld van het podium treft me: die hele rij ‘spelende mensen’ vlak achter de burgemeester met haar ambtsketting om. Ze is onze burgemeester, maar net zo goed vertegenwoordiger van een eeuwenoud instituut. Van orde en gezag – datzelfde gezag dat iets meer dan een halve eeuw geleden weinig te maken wilde hebben met wat men vooral voor ‘onzedelijk’ hield. Ik ben trots op mijn burgemeester, op het gezag van de stad, die in het eerbetoon aan Erwin Olaf en met al die mensen achter én voor haar, het vrolijke én kostbare spel omarmt waar velen in de LHBTQIA gemeenschap ieder op eigen wijze zo goed in zijn. De burgemeester ziet wat als rijkdom mag worden gewaardeerd.
Bij alle vreugde daarover wordt door een andere spreker ook opgemerkt dat dat spel tegenwoordig minder waardevol lijkt te worden gevonden. De ‘spelende mens’ heeft het soms zwaar te verduren. Digitaal, maar meer en meer ook in de realiteit van elke dag: drag queens, die een taxirit geweigerd wordt, die als zij hun ‘spel spelen’ door de politie begeleid moeten worden. Die niet zonder kleerscheuren over straat kunnen gaan, die niet zonder gevaar een voorleesmiddag verzorgen.
kerstQueens in de kerk
Misschien dat ik het eeuwenoude instituut dat ik vertegenwoordig eens op moet roepen een ‘Erwin Olafje’ te doen. Dat is – als ik het goed heb onthouden – niet een stap naar achteren doen, maar juist naar voren als wie je bent ter discussie staat of wordt aangevochten. Wat zou het mooi zijn, sta ik te mijmeren, als alle drag queens van de stad in alle kerken worden uitgenodigd om de kinderen het verhaal van Kerst te vertellen. (Ook best een queer verhaal trouwens). Dat wordt voor de kerken dan een Erwin Olafje in gedurfde solidariteit met de spelende mens – om het zomaar te zeggen. Het is nog niet zover. Kerst ligt nog een paar maanden voor ons. De kerken hebben nog even de tijd de spelende mens in zichzelf naar boven te halen. Voor kerken die weten waartoe ze op aarde zijn, moet dat toch niet zo heel erg ingewikkeld wezen…
De Spelende mens bij de herdenking van Erwin Olaf:
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
