Philippe Elan (Lectoure, Frankrijk, 1960) is een Franse chansonnier die in de jaren tachtig van de vorige eeuw naar Nederland emigreerde en sindsdien met zijn man in Amsterdam woont. In 1991 won hij een Edison en staat bekend als de ambassadeur van de Franse muziek in Nederland. Onlangs verscheen zijn nieuwste album ‘Enfer et Paradis’ met daarop een Nederlandstalig lied van Gaykrants oud-hoofdredacteur Rick van der Made en Lenny Kuhr. Voor Gaykrant ging Rick in gesprek met Philippe.
Tekst: Rick van der Made
Foto’s: Claudia Otten
Gefeliciteerd met je nieuwe album. De kritieken in Parool en NRC waren lovend. ‘Het album is ideaal om nostalgisch bij weg te dromen, zonder te verdrinken in melancholie,’ schreef recensent Peter van Brummelen. Da’s mooi.
Ja, ik was erg blij met de kritieken. Het is een album van meer ‘hedendaagse klanken’ geworden. Mensen horen dat ik een nieuwe weg ben ingeslagen en tegelijkertijd een chanson-album wilde uitbrengen. Mijn doel is bereikt, het is wat ik graag wilde.
Ik heb altijd samengespeeld op mijn albums. Met Thérèse Steinmetz en Nico van der Linden. Een album met een symfonieorkest. Het Residentie Orkest, En hiervoor een album met piano en gitaar samen met mijn begeleider en arrangeur Reyer Zwart. Heel klein en puur. Dit is mijn eerste solo-album in 12 jaar en dat is toch een ander gevoel: ik heb het repertoire uitgezocht en ik heb dat niet hoeven delen met anderen. Ik voelde een grotere verantwoordelijkheid, want het waren mijn eigen keuzes. Dan is het fijn om te horen dat men het een mooi album vindt.
In een goed nummer of in een goed huwelijken tussen tekst en muziek is de klank van de woorden net zo belangrijk als de betekenis. De klank is de smaak van de woorden en dat geldt voor jouw lied ‘Najaarstuin’ ook. Toen Lenny Kuhr mij jouw tekst stuurde met haar muziek erop was ik meteen verliefd op jouw lied. Coup de foudre. Je tekst greep ik nog niet helemaal, maar je klanken waren zo mooi. Je tekst had al meteen muziek in zich.
In een later stadium ben ik me gaan verdiepen in je tekst. Ik ben geen tekstschrijver, maar als ik soms muziek hoor, dan vormen zich bepaalde woorden op de melodie: zo voel ik teksten aan. Alles meteen moeten of willen begrijpen is niet zo belangrijk. Het is als met poëzie: iedereen is vrij om met de taal, de klank en met het gevoel te spelen zonder meteen de diepere betekenis meteen te kunnen pakken.
Het is als Nederlander die van de Franse cultuur houdt soms lastig om daarmee in contact te komen. Franstalige muziek, films, toneelstukken: Nederland wordt er bepaald niet mee overspoeld. Is het als ambassadeur van de Franse muziek soms niet vechten tegen de bierkaai?
De laatste jaren is het publiek een beetje ‘wakker geschud’ door Matthijs van Nieuwkerk en zijn liefde voor het Franse lied. Die liefde voor het chanson was er altijd al wel hoor, bij mijn concerten merk ik hoezeer mensen van chansons genieten, dat er een oprechte liefde voor het chanson bestaat. Soms komt er na afloop van een concert een stoere vent naar me toe die dan zegt: ‘Ik versta niet alles, maar u hebt me tot tranen ontroerd.’ Dat is mooi. Maar het programma van Van Nieuwkerk heeft zeker iets losgemaakt bij het grotere publiek.
In Amsterdam is het aanbod van Franse cultuur eigenlijk best groot. Als ik voor mezelf spreek, kom ik hier vaak genoeg in contact met mijn oorspronkelijke cultuur. Ik kan er niet over klagen.
Je Nederlands is ‘impeccable’ oftewel feilloos, al houd je een licht, Frans accent in je Nederlands waar Nederlanders zo gecharmeerd van zijn. Je zingt overwegend in het Frans. Soms in het Engels. En nu dan een Nederlandstalig lied. Je kunt een Fransman wel uit Frankrijk halen, maar Frankrijk niet uit de Fransman?
Inderdaad. Ik woon inmiddels 37 jaar in Nederland, maar mijn culturele achtergrond van de eerste 25 jaar in Frankrijk is diep in mij geworteld. Ik ben supergelukkig in Amsterdam en ben erg vernederlandst, maar voor wat betreft cultuur – muziek, literatuur, film, poëzie – daarin ben ik Frans gebleven.
Wij Fransen worden zo opgevoed met onze cultuur dat er al zoveel te ontdekken valt in de eigen cultuur. Dat heeft wellicht als nadeel dat ik minder als kosmopoliet ben grootgebracht dan de gemiddelde Nederlander.
Ik ben in 1988 begonnen met een kamermuziekensemble, het Gemini Ensemble om chansons uit Frankrijk te vertolken. Dat heeft me teruggebracht naar mijn cultuur. En dat ik daarmee mijn Edison won, heeft mij op de rails gezet: in Nederland werken met mijn oorspronkelijke cultuur. En 35 jaar later werk ik nog steeds in Nederland met mijn chansons. Dat is mooi.
Ik was een keer op TV bij Paul de Leeuw, toen vroeg hij of ze mij in Frankrijk niet wilden. Nee. Ik ben hierheen gekomen voor de liefde en vandaaruit ben ik aan de slag gegaan met wat ik goed kon en wat ik prettig vond om te doen.
Heb je Nederlandse voorbeelden?
Ramses Shaffy vind ik fantastisch. Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder is echt een ‘chanson’. Liesbeth List in haar vroege jaren. Ik heb gezongen met Thérèse Steinmetz en dat was geweldig.
‘Enfer et Paradis’. Hel en hemel. Als ik aan de hel denk, denk ik aan Sartre: ‘de hel dat zijn de anderen.’ Waarom deze titel?
Mijn verliefdheden zijn nooit vlak gelopen. Momenten van extase die werden afgewisseld met het wachten op telefoontjes die niet kwamen. Er wordt ons verteld over een hel en een hemel na dit leven, maar ik heb beide al meegemaakt op aarde. De nummers op het album beschrijven de tegenstelling tussen hel en hemel hier op aarde. Jouw tekst, bijvoorbeeld, waarin de wintertuin de hel, en de zomertuin de hemel is. Of het nummer Seras-tu là (‘Zul je er zijn’) waarin de geliefde gevraagd wordt of deze de zanger zal blijven volgen, waar hij ook gaat… Ik heb nu een goede en mooie relatie, maar ik zie om me heen wat er gebeurt als iemand een liefde verliest…
Wat mogen we nog verwachten van onze Hollandse chansonnier?
Ouf… dit album is zo belangrijk voor me, want na al die mooie muzikale projecten had ik zoveel zin om iets heel persoonlijks te doen. Ik ga voorlopig aan de slag met dit album. Dat is mijn ‘futur proche’, mijn nabije toekomst. Ik wil dat mensen mij zien en horen met de nummers van dit mooie album. En ik zing altijd jouw nummer, Rick. En de reacties daarop zijn altijd mooi.
Philippe treedt op 8 en 10 augustus op in het Concertgebouw in Amsterdam. Voor 10 augustus zijn nog kaarten beschikbaar.
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
