Zo snel als ze opkwamen, leken ze ook weer te vertrekken: de mpox, tot voor kort bekend als monkeypox. Hoe staat het er nu voor? We blikken terug met Richard Keldoulis (mede-eigenaar van fetish club Church en gaysauna Nieuwezijds) en vooruit met Tjalling Leenstra (arts Maatschappij en Gezondheid en Centrumhoofd Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding bij het RIVM).
Redactie: Gaykrant
Foto: Shakespeare Club
“Iedereen is het alweer vergeten”, zegt Keldoulis over de mpox-uitbraak, die zich afgelopen zomer in rap tempo ontvouwde. “Een stuk of vijftien bekenden van me kregen het allemaal binnen twee of drie weken. Voor mijn gevoel ging het erg snel rond.”
Dat vond Keldoulis ‘heel eng’, weet hij nog. Niet zozeer op financieel, maar vooral op persoonlijk vlak. “Ik heb zelf ook een paar maanden lang geen seks gehad met mensen die ik niet kende. Gelukkig was al snel bekend dat een mpox-infectie, met de gezondheidszorg die we in de westerse landen hebben, niet dodelijk is.” Dat klopt: van alle infecties in de landen waar de mpox niet al voorkwamen, overleed slechts 0,04 procent. Dat komt neer op 31 mensen van in totaal 78.000 patiënten.
Vlak na de pandemie
Club Church en Sauna Nieuwezijds waren net weer open na de coronapandemie. Maar Keldoulis – ook bekend als zijn drag alter ego Jennifer Hopelezz – was geen moment bang dat zijn zaken de deuren alwéér moesten sluiten. “Zelfs niet toen oud-RIVM-directeur Roel Coutinho riep dat we Pride moesten heroverwegen.” Want omdat mpox vooral rondging onder mannen die seks hebben met mannen (MSM), leidde dat tot nogal wat stigmatisering.
“Tijdens de hiv-epidemie werden darkrooms ook niet gesloten”, zegt Keldoulis. “Ik denk ook niet dat dat slim zou zijn: plekken als Church zijn júist bronnen van informatie. Mensen hebben toch wel seks; ook als wij de deuren dichtgooien.” Door open te blijven, kunnen mensen geïnformeerd worden, stelt hij. “We zijn geen wetenschappers, maar staan wel in contact met de community en kunnen kennis aan hen doorgeven.”
Lessen voor de toekomst
En die aanpak werkte afgelopen zomer, zag hij. Een groot deel van de homogemeenschap paste zijn gedrag aan toen de mpox-cijfers de lucht in schoten. “Zowel in Club Church als in de Nieuwezijds hadden we van juni tot augustus 30 tot 40 procent minder bezoekers. De darkrooms bleven op veel avonden nagenoeg leeg. Van collega’s hoorde ik datzelfde.” Volgens hem komt dat deels door voorlichting. “We hingen posters en flyers met informatie op in onze zaken, en op onze sites linkten we door naar de infopagina op MantotMan.”
Dat tekstje valt daar nog steeds te lezen, maar staat niet meer prominent op de homepagina’s. “Dat is niet meer nodig”, vindt Keldoulis, “de uitbraak is afgelopen. Niemand is hier nog mee bezig. Mensen worden er denk ik ook liever niet aan herinnerd, zeker niet zo vlak na corona.”
Keldoulis hoopt vooral dat we lessen trekken uit afgelopen zomer. Zo ziet hij graag dat er een landelijke coördinator komt bij een uitbraak zoals die van de mpox. “Dat miste ik nu; niemand had de regie. Er was niet één aangewezen persoon die ons informeerde, zoals dat bij de coronapandemie wel het geval was. Ook kwam het vaccinatieprogramma in ons land heel traag op gang. Het is deze keer met een sisser afgelopen, maar ik hoop dat we hierdoor inzien hoe we dit in het vervolg beter kunnen aanpakken.” Want daar maakt hij zich wel zorgen over: “Wanneer dient de volgende uitbraak zich aan?”
Meerdere redenen voor dalende cijfers
Bij het RIVM probeert men zo goed mogelijk vooruit te kijken. Tjalling Leenstra, Centrumhoofd Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding, weet precies hoe het nu met de mpox zit en wat we naar waarschijnlijkheid kunnen verwachten. Ondanks dat de mpox weg lijken, zijn ze dat niet – niet helemaal, althans. “In Nederland vinden er per week nog maar enkele infecties plaats”, zegt hij. “Ter vergelijking: dat waren er op het hoogtepunt meer dan honderd.” In andere Europese landen zien we soortgelijke cijfers. In de VS waren de aantallen tot voor kort nog wat hoger, maar ook daar is de daling ingezet.
Is dat puur te danken aan de vaccinaties? “Mpox circuleerde vooral in een kleine groep met veel wisselende seksuele contacten”, zegt Leenstra. “Vaccinatie heeft een belangrijke rol gespeeld, maar er is ook immuniteitsopbouw door infectie.” Daarnaast merkte hij, net als Richard Keldoulis, duidelijk bewustwording onder de voornaamste risicogroep. “Mensen verminderden het aantal seksuele contacten, of ze herkenden symptomen beter en trokken dan aan de bel. De communicatie naar de doelgroep toe heeft dus goed gewerkt. Mensen lieten zich sneller testen bij symptomen, waardoor je verdere verspreiding makkelijker indamt.”
“En dan zijn we bij de start van de epidemie ook nog begonnen met post-expositie-vaccinatie bij mensen na blootstelling aan een persoon met mpox”, vervolgt hij. “Dat was nog voor de pre-expositie-vaccinatiecampagne op gang kwam. Dit alles opgeteld heeft geleid tot een neergang van het aantal besmettingen.” Asymptomatische besmettingen – met andere woorden, mpox zonder symptomen – lijken nauwelijks een rol te hebben gespeeld, zegt Leenstra. “Die zijn door GGD Amsterdam en Rotterdam maar heel weinig aangetroffen.” Wel was de ernst van de ziekte, met het oog op het aantal ziekenhuisopnames en sterfgevallen, kleiner dan waar men aanvankelijk bang voor was.
‘Bewustzijn moet hoog blijven’
Het risico om MPOX op te lopen is nu ‘heel laag, maar nog niet weg’, benadrukt Leenstra. Er schuilt bovendien een gevaar in het feit dat er momenteel minimale aandacht voor mpox in de media is. Daardoor kan dat opgebouwde bewustzijn bij de risicogroep en bij zorgverleners afnemen. “En juist dat bewustzijn blijft belangrijk. Want er worden dus wel nog mensen geïnfecteerd, ook al gaat het om minimale aantallen. Informatie over mpox moet dus verspreid blijven worden en meer worden samengevoegd met communicatie over soa’s in het algemeen. Het is belangrijk dat mensen alert zijn op symptomen; dat ze zich realiseren dat het mpox kan zijn en zich laten testen, én in isolatie gaan als hun vermoeden juist blijkt.”
De isolatieregels zijn inmiddels flink versoepeld. “Je mag uit isolatie als al je wondjes zijn genezen en de korstjes eraf zijn óf je ze goed kunt afdekken. Dan kan drie weken duren, maar vaak ook korter. Je kunt het beste overleggen met de GGD wanneer je weer naar buiten kunt.”
Toekomstscenario
Voor de toekomst houdt het RIVM rekening met een scenario waarin de cijfers zo laag blijven als nu, met enkele infecties per week dus, en er af en toe een uitbraak plaatsvindt. “Bijvoorbeeld wanneer het virus terechtkomt bij een groep niet-gevaccineerden die niet eerder aan mpox zijn blootgesteld”, legt Leenstra uit. “Dat kan gebeuren wanneer de aandacht voor symptomen wegvalt of wanneer er bijvoorbeeld een specifiek evenement plaatsvindt waarbij er meerdere mensen besmet raken.” Zo waren in 2022 verschillende besmettingen te herleiden tot fetisjfestival Darklands in Antwerpen.
“Er kan in dat soort gevallen een clustertje aan nieuwe infecties ontstaan”, zegt Leenstra, “maar we verwachten niet dat het zo groot wordt als afgelopen zomer. De groep waarin het toen circuleerde heeft een goeie afweer opgebouwd. Als het zich toch even wat sneller verspreidt, verwachten we ook dat het gauw weer uitdooft.”
Daarnaast houdt het RIVM rekening met herintroductie uit het buitenland. En dan hebben we het niet per se over Afrikaanse landen, waar het virus oorspronkelijk vandaan komt, want: “Ook in Europa circuleert het dus nog. Bovendien zou het in conservatieve landen bijvoorbeeld zo kunnen zijn dat mensen met symptomen zich minder snel melden met klachten, omdat er daar een groter taboe is op mannen die seks hebben met mannen. Natuurlijk kan het virus iedereen treffen, maar het circuleert wel voornamelijk in die doelgroep.” In Nederland gaf 98 procent van de mannen die mpox kregen aan (ook) seks te hebben met andere mannen. Daarnaast is het virus bij 26 heteromannen, 16 vrouwen en 3 mensen jonger dan 18 vastgesteld. 52 procent van de meldingen was afkomstig uit Amsterdam.
Nieuwe vaccinatieronde?
Komt er in 2023 een nieuwe vaccinatieronde? Dat is nog niet zeker. Leenstra: “We zijn door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport gevraagd een aantal scenario’s daarvoor uit te werken. We wegen alle voor- en nadelen af.”
Het RIVM onderzoekt nog in hoeverre vaccinatie meer of minder immuniteit opbouwt in vergelijking met natuurlijke infectie. De vaccinatiegraad hoeft bovendien niet honderd procent te zijn. Leenstra: “Net als bij corona kan een bepaald percentage mensen dat zich laat vaccineren voldoende zijn om transmissie af te vlakken en mpox tegen te houden.”
*
Klik hier voor meer informatie.
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
