Dinsdag 27 september wordt in de Tweede kamer gedebatteerd over wetgeving die het makkelijker moet maken om de geslachtsaanduiding in het paspoort te wijzigen. Tegenstanders roeren zich volop: er werd een manifest opgesteld en er kwam een landelijke postercampagne die voor veel ophef zorgde. Maar waar gaat het nu in feite over? En hoe denken de politici zelf over dit onderwerp? En waarom zwijgen CDA en met name VVD, zelfs tegenover Gaykrant?
Tekst: Ronald Mol, redacteur politiek
Wetsvoorstel 35 825 werd ingediend door toenmalig VVD-minister Sander Dekker, samen met zijn collega, minister Ingrid van Engelshoven van D66. Het voorstel kwam niet helemaal uit de lucht vallen. Veel Nederlandse wetgeving vindt zijn oorsprong in de Europese Unie. Dat is ook het geval met dit wetsvoorstel. Het Europees Parlement heeft zich in een resolutie uitgesproken over vrouwenrechten en rechten van transgender personen. Landen werden daarin opgeroepen om wetgeving op te stellen waarmee een einde zou moeten komen aan het onnodig stigmatiseren van transgenderpersonen. Ook de Europese Commissie kwam met een rapport waarmee de lidstaten werden gewezen op wat er voor transgenderpersonen beter geregeld zou moeten worden. Twee dringende adviezen dus, waarna de landen daar zelf invulling aan moesten geven.
Ongefundeerde spookbeelden
Dat dringende advies viel bij radicaal-christelijke groeperingen niet in goede aarde. Al snel volgde dan ook een manifest vol drogredenen en onzin. In het manifest valt onder andere te lezen dat de wetgeving een aanval zou zijn op de democratische rechtstaat. Bij Gaykrant dachten we juist dat een ander voorschrijven hoe die diens leven moet leiden een aanval op de democratische rechtstaat is. Ook zou het onveiliger worden in kleedkamers voor vrouwen. Volgens radicale groepen zoals Civitas Christiana, word je in Nederland blijkbaar streng gecontroleerd voordat je een kleedkamer mag betreden. Daarbij wordt dan sowieso eerst een paspoort gevraagd en zorgvuldig gekeken naar de genderaanduiding die daarin vermeld staat. Oh nee, wacht…
‘Tegen de tegenstanders zou ik willen zeggen: kijk naar de feiten’
Maar de afgelopen tijd verschenen in enkele media helaas wel dit soort pijnlijke en ongefundeerde spookbeelden over de mogelijke gevolgen die deze wet zou hebben voor niet-transgender (cisgender) vrouwen. Voor die spookbeelden ontbreekt elke geloofwaardige grondslag. De VN-rapporteur voor de mensenrechten van LHBTI+ personen stelt in glasheldere bewoordingen dat er géén bewijs voor is. Het gaat volgens hem slechts om anekdotes die meestal gegrond zijn op diepgaande en discriminerende stereotypen over trans- en genderdiverse mensen, en in het bijzonder over trans vrouwen. Degene die bij het betreden van een openbare kleedkamer ooit is gevraagd naar een paspoort, om zo te controleren of die wel de kleedkamer gebruikte die overeenkwam met de geslachtsaanduiding in het paspoort, mag zich daarom melden bij Gaykrant. Dit kan via: politiek@gaykrant.nl We zijn benieuwd naar uw verhaal.
Bureaucratisch geweld
Wel is het voor transgender personen onnodig kwetsend en pijnlijk om bij het identificeren steeds te worden geconfronteerd met de oude geslachtsaanduiding. Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch noemde dit al eens ‘bureaucratisch geweld’. Ook het comité voor kinderrechten van de Verenigde Naties stelt dat “autoriteiten (in)direct schade bij kinderen kunnen veroorzaken door onvoldoende effectieve maatregelen te nemen[…]”. Met deze adviezen in het achterhoofd en wetende dat transgender jongeren nog altijd vele malen vaker een zelfmoordpoging ondernemen, is het dus logisch dat de overheid het transitieproces eenvoudiger maakt. Het gaat simpelweg om het vereenvoudigen van het proces waar sommigen van ons doorheen moeten om te kunnen worden wie ze zijn.
Liberale waarde
Daarbij heeft dit wetsvoorstel alleen gevolgen voor transgender personen. Het cisgendergedeelte van de samenleving heeft deze problematiek niet in het dagelijkse leven. Voor hen verandert er dus ook niets. Koren op de molen van partijen die zich als liberaal presenteren, zou je denken. Eén van de liberale waarden is immers dat de overheid de mensen zoveel mogelijk vrij laat, zolang de vrijheid van anderen daarbij niet in de knel komt. Bij de VVD leggen ze dit als volgt uit: “Dat je je leven mag leiden zoals je dat zelf wilt. Vrijheid is onmisbaar om jezelf te ontwikkelen en het beste uit jezelf te halen. De persoonlijke vrijheid wordt daarom alleen begrensd als je de vrijheid van een ander schaadt. Daarnaast moeten we rekening houden met toekomstige generaties.”
‘Ik reken erop dat de VVD haar liberale waarden niet verloochent en vóór deze wet stemt.’
Maar het is juist bij de VVD waar de wetswijziging op aarzeling lijkt te stuiten. De Volkskrant en Het Parool berichtten hier eerder al over. Ook tegenover Gaykrant houden de woordvoerders van de partij de kaarten stevig tegen de borst als hun wordt gevraagd naar het standpunt van de Tweede Kamerfractie. Over dat standpunt wordt door de fractie pas op dinsdagochtend vergaderd, krijgen we te horen. Dat is rijkelijk laat om dan nog een standpunt te bepalen. Zeker als dat standpunt gaat over een wetsvoorstel dat is ingediend door een voormalig VVD-minister. Maar ook bij het CDA houdt men de luiken stevig gesloten. Op e-mails richting de woordvoering komt niet eens een ontvangstbevestiging.
Transgender Netwerk Nederland
Als er iemand iets weet over dit onderwerp, dan is het Brand Berghouwer, voorzitter van Transgender Netwerk Nederland. “In 2017 verliep mijn oude paspoort, maar ik had en heb ernstige morele bezwaren tegen de deskundigenverklaring om dit te kunnen doen, dus ik heb destijds gevraagd hoe lang het nog zou duren voordat dit zonder verklaring mogelijk zou zijn. ‘Nog wel een jaartje of twee,’ was het antwoord. Toen heb ik er toch maar voor gekozen om het met een deskundigenverklaring te laten wijzigen. We zijn ondertussen vijf jaar verder en pas nu wordt het wetsvoorstel in stemming gebracht. Ik ben heel blij dat het er nu – hopelijk – van gaat komen, want het is voor degenen die ermee te maken krijgen een heel belangrijke stap”.
Hij vervolgt: “Een stap die wel aan de late kant genomen wordt. Nederland wordt namelijk op dit vlak via links en rechts ingehaald door andere landen. Dat zie je bijvoorbeeld ook aan de Europese LGBTI+ index van ILGA Europe. En dat kan natuurlijk niet. Al veel andere landen hebben een wet aangenomen waarbij zelfbeschikking het uitgangspunt is. Zelfs door Zwitserland, een land dat pas in de jaren ’70 van de vorige eeuw het algemeen kiesrecht voor vrouwen ingevoerd heeft. Ook daar is al wetgeving ingevoerd waarmee je bij de gemeente op basis van een eigen verklaring genderaanduiding en voornamen kunt wijzigen. En ook een vergelijkbaar conservatief land als Luxemburg heeft dit soort wetgeving al. En ook in België, Noorwegen, Malta en zelfs in Argentinië is soortgelijke wetgeving al aangenomen.”
Gevraagd naar de argumenten van de tegenstanders reageert Berghouwer: “De vraag is waar je tegen bent. De Nederlandse regering is al op de vingers getikt omdat de huidige wetgeving niet voldoet aan bepaalde mensenrechten. Ben je dan tegen mensenrechten? Ook heeft de Europese Unie in 2015 al een richtlijn aangenomen, waaruit dit soort wetgeving moet voortkomen. Ben je dan tegen het naleven van afspraken die uit verdragen voortvloeien?” Wanneer Berghouwer wordt gevraagd naar de aarzeling bij de VVD-fractie reageert hij stellig: “Hier mag je me op quoten als je wilt: Ik reken erop dat de VVD haar liberale waarden niet verloochent en vóór deze wet stemt!”
‘Maar het is juist bij de VVD waar de wetswijziging op aarzeling lijkt te stuiten. De Volkskrant en Het Parool berichtten hier eerder al over. Ook tegenover Gaykrant houden de woordvoerders van de partij de kaarten stevig tegen de borst als hen wordt gevraagd naar het standpunt van de Tweede Kamerfractie.’
Eerste transgender Kamerlid
Nederlands eerste openlijk transgender Kamerlid Lisa van Ginneken laat aan Gaykrant weten: “Het zijn spannende tijden voor mij, maar juist ook voor de hele transgendergemeenschap. Het is spannend om te zien welke positie partijen gaan innemen in het debat dat morgen gaat plaatsvinden. Het is een wetsvoorstel dat is ingediend door de toenmalige minister voor rechtsbescherming, Sander Dekker van de VVD, maar deze wet is de uitkomst van een proces dat eigenlijk al tien jaar loopt. De vorige wetswijziging stamt uit 2014. Ook toen klonken er al geluiden van twijfel over de deskundigenverklaring. De evaluatie vond een paar jaar daarna plaats en in 2019 hebben coalitiepartners VVD en CDA net als D66 laten weten dat ze vonden dat de deskundigenverklaring eruit moest. Met die steun is Sander Dekker destijds aan het schrijven gegaan.”
Ook Van Ginneken bevroegen we over de tegenargumenten die in de media zijn verschenen. Ze reageert begripvol: “Ik kan me wel voorstellen dat er zorgen opkomen bij mensen die niet thuis zijn in het onderwerp. Maar die zorgen zijn onderzocht én ontkracht in landen die deze wetgeving soms al meer dan tien jaar hebben. We weten uit ervaring dat dit kan, dat dit goed gaat en geen problemen oplevert. Tegen de tegenstanders zou ik willen zeggen: kijk naar de feiten; het betekent bijvoorbeeld dat vrouwen niet onveiliger worden in vrouwenkleedkamers, dat is onderzocht. Ook betekent het niet dat topsport oneerlijker wordt. Ook dat weten we inmiddels.
En er is bij een aanvraag van een geslachtswijziging in het paspoort ook nog eens een wachttijd van 4 tot 12 weken. En de directe naasten van de aanvrager worden ook geïnformeerd. Dus mensen zullen dit proces sowieso niet doorlopen, alleen maar omdat ze snode plannen hebben. En tegen deze wet stemmen helpt ook niet bij het voorkomen van echte incidenten; je hoeft nu ook je paspoort niet te laten zien om een kleedkamer binnen te komen. Maar voor transgenderpersonen is dit echt een heel wezenlijke stap in de richting van zelfbeschikking. Gelukkig heb ik – zeker de afgelopen week – ook heel veel blijken van support gekregen en daar ben ik heel dankbaar voor.”
Morgen debatteert de Tweede Kamer vanaf 18:30 uur over dit onderwerp. De Nederlandse Organisatie voor Seksediversiteit (NNID) heeft vandaag opgeroepen om dit debat te komen volgen vanaf de publieke tribune.
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
One thought on “VVD zwijgt over transgenderwet, ook tegenover Gaykrant”