2020: het jaar van de mening

In de Chinese astrologie was 2020 het jaar van de vindingrijke rat. Maar misschien was het voor u meer het jaar van de complotdenkende ezel. Of van het naïve en volgzame schaap.

Wie in het licht van de tegenstelling tussen ‘wappie’ en ’kuddedier’ twijfelt aan enige wetenschappelijke waarheid, doet er goed aan het boek ‘Nemesis’ van de Amerikaanse schrijver Philip Roth te lezen.

Het boek verhaalt over de gevolgen van een polio-epidemie op een joodse gemeenschap in Newark in de zomer van 1944. Docent en speeltuinbeheerder Bucky Cantor, die tijdens het rondwaren van de ziekte moeilijke keuzes moet maken, besluit ondanks de uitbraak en de daarop volgende isolatie zich toch bij zijn liefde te vervoegen, waarmee hijzelf de veroorzaker blijkt te zijn van een uitbraak van de ziekte op een zomerkamp. Met alle gevolgen van dien.

Net als Roth vrijelijk (en indringend) over polio en de maatregelen van destijds schrijft, mag iedereen een mening over corona en de maatregelen van nu hebben, ook al staat die mening haaks op datgene waar de afgelopen decennia met succes tegen en voor gestreden is: het gevecht tegen ziektes als polio en aids; het gevecht voor vaccins en hiv-remmers; tegen verdere verspreiding van deze ziektes en tegen stigmatisering; voor betere hygiëne en voor voorbehoedsmiddelen. Je mag zelfs denken dat wetenschap ook maar een mening is.

Maar een mening is geen feit. En wetenschap is niet ook maar een mening.

Als het om wetenschap gaat, is een mening een aanleiding om tot een hypothese te komen om van daaruit een controleerbaar onderzoek op te zetten. Een mening is enkel het begin van een onderzoek, en daarmee van wetenschap.

Maar wetenschap is meer dan dat.

Een universitaire graad is en blijft een universitaire graad. Iemand die in dit land onderzoek doet, weet nog steeds heel goed het verschil tussen fundamenteel, longitudinaal en toegepast onderzoek. Tussen hypothese, variabele, statistiek, feit en mening. Iemand die in dit land onderzoek doet, zal mening uiteindelijk moeten inruilen voor iets anders. Voor empirie. Voor data. Voor feit. Voor formule. Voor standaarddeviatie. Een mening of hypothese kan door wetenschap gestaafd of verworpen worden.

Is er binnen wetenschap dan geen ruimte voor twijfel?

Uiteraard.

Maar ook twijfel dient als bron van onderzoek. En als er twijfel optreedt – ook tussen wetenschappers onderling – en is het eigen gezonde verstand (daardoor) even van slag, dan is er altijd nog de wetenschappelijke meerderheid: de som van heel veel gezond verstand van anderen.

Zolang er onder een meerderheid van artsen, virologen, epidemiologen en andere deskundigen geen revolutie uitbreekt over de genomen en/of de te nemen maatregelen, moet het veilig genoeg zijn om nog steeds te kunnen vertrouwen op de genomen en de te nemen maatregelen.

En andersom werkt het ook: de coronawet is een goed voorbeeld van een maatregel waarbij er zoveel kritiek kwam – zowel van leken als van professionals – dat deze aangepast werd.

Met eenieders behoefte vijftien minuten roem te zoeken, zijn filmpjes op YouTube van artsen / virologen / statistici / rappers die roepen dat alles (of het meeste, of een gedeelte) van wat we doen onzin of ongeloofwaardig is, niet meer weg te denken. Uiteraard houden luizen in de pels de wetenschap scherp. Of de luizen nu leken of wetenschappers zijn. Maar we moeten ook waken voor onnodige ruis en voor – soms te gemakkelijk uitgesproken – schijnzekerheden.

Vooralsnog lijken de filmpjes te verschijnen zonder al te grote onrust onder de bevolking en onder de wetenschappers te veroorzaken. Diederik Gommers en Famke Louise kunnen weer prima met elkaar door één deur. En volgens hoogleraar epidemiologie Goudsmit is Maurice de Hond belangrijk omdat hij ‘ons virologen dwingt tot nadenken en alternatieven’ terwijl Frits Rosendaal, hoogleraar en hoofd klinische epidemiologie aan het LUMC vindt dat De Hond ‘te selectief is in zijn wetenschappelijke literatuur en zwart-wit conclusies trekt.’

‘Hij (De Hond red.) doet alsof hij alles zeker weet en daar worden wetenschappers een beetje zenuwachtig van en het kan ook gevaarlijk zijn.’

En arts-microbioloog Bonten zegt over De Hond: ‘Bij het algemene publiek zorgt hij denk ik vooral voor verwarring. Er zijn mensen die hem volgen en die denken dat alles wat hij zegt waar is.’

Maar het is uiteraard maar de vraag of deze afwijkende meningen censureren nu wel zo gewenst is.

Overtuigender is het mensen duidelijk te maken dat een filmpje of een uitspraak pas grote gevolgen kan hebben als een meerderheid van alle artsen, virologen en epidemiologen in Nederland zich tegen bepaalde maatregelen zou uitspreken. Dan werd het tijd ons zorgen te gaan maken en ons eens achter de oren te krabben.

Nee.

Meningen zijn geen wetenschap. En wetenschap is niet ook maar een mening.

Als een kankerpatiënt voor de eerste keer bij de oncoloog komt, zal de arts niet zeggen dat hij de patiënt niet hoeft te onderzoeken, omdat volgens zijn mening de kanker niet genezen kan worden. Hij zal de patiënt onderzoeken en dan vanuit de gevonden feiten en vanuit de statistiek een (voorkeur voor een) behandeling uitspreken.

Net als bij oncologie, polio, hiv en aids zijn wij ook bij corona afhankelijk van de farmaceutische industrie. Natuurlijk valt er heel veel aan te merken op (de hebberigheid en macht van) deze industrie. Natuurlijk zijn er inmiddels ook enkele rapporten van wetenschappers verschenen die kanttekeningen bij het coronavaccin plaatsen. Maar ook hier gelden de principes van validiteit en van de wetenschappelijke meerderheid van andermans gezond verstand.

Niet iedere arts of onderzoeker rent achter het grote geld van de farmaceutische industrie aan. Niet iedere arts zit in een of ander boosaardig complot. Artsen, virologen en epidemiologen worden in dit land via de lijnen van de wetenschap en (dus) van de (eigen) kritische beschouwing opgeleid.

Het vertrouwen van de regenbooggemeenschap in de wetenschap is groot als het om voorlichting, voorkoming en behandeling van hiv en aids gaat. Als het om de bestrijding van (vooroordelen tegen) hiv en aids gaat, is de onderlinge betrokkenheid en solidariteit eveneens groot. In het westen is door goede (maar dure) medicatie hiv van een dodelijke een chronisch-beheersbare ziekte geworden, en is polio door een vaccin verslagen.

En dat is niet te danken geweest aan de meningen van complotdenkers en aan de meningen van aids- en poliowaanzinaanhangers.

En nu?

Betuigen we bij corona solidariteit door bij iemand die al drie weken op de IC in coma ligt, openlijk de aanpak van de ziekte in twijfel te trekken? Door te zeggen dat de bestrijding van het coronavirus, de impact daarvan op de maatschappij en, ja, volgens een enkeling zelfs het virus zelf slechts een mening is?

Nee. Niet alles gaat goed. Ja. Er worden fouten gemaakt. Bij onderzoek. In wetenschap. In beleid. In uitvoering. In ziekenhuis en in verzorgingshuis. Op scholen en opleidingen. Door de farmaceutische industrie. Door toezichthouders. Door ministers. Door handhavers. Door ons allemaal. En wat de inhalige of machtswellustige mens opzettelijk fout wil doen, gaat natuurlijk ook fout. Misleidende reclame. Omkoping. Machtsmisbruik. Daar is geen kruid tegen gewassen.

En daar mag uiteraard iedereen een mening over hebben.

Maar laten we de zaken wel goed gescheiden houden.

De Gaykrant gedijt goed bij zoveel mogelijk verschillende meningen. Hoe ‘volwassener’ een gemeenschap of een minderheid wordt, hoe uitgebreider het palet aan meningen wordt. Dat is alleen maar goed en nastrevenswaardig.

Maar in deze roerige tijden is het voor een medium als Gaykrant ook wenselijk duidelijke signalen af te geven: dat iedereen verzekerd kan zijn van gedegen (onderzoeks)werk- en journalistiek, dat wetenschap hoog in het vaandel staat, en dat – net als bij hiv en aids – nooit zal worden meegegaan in overtuigingen en meningen die de veiligheid van onze gemeenschap in gevaar kunnen brengen.

Wie nog twijfelt over mening en wetenschap, moet het boek ‘Nemesis’ maar lezen. Daarin leest u over hoe een eenling anderen met een ongeneeslijke ziekte aansteekt. En hoe deze eenling de rest van zijn leven met een ondraaglijk schuldgevoel moet leren leven.

En hoe polio uiteindelijk niet door een individu of een mening verslagen werd, maar door saamhorigheid en door wetenschap.

Volgens de Chinese astrologie wordt 2021 het jaar van de os.

Te lezen valt dat de os als evenwichtig, geduldig, behoudend en standvastig gekenschetst wordt. Dat hij een harde en toegewijde werker is met een ordelijke en vastberaden manier van handelen. Dat hij verantwoordelijkheden ernstig neemt. Dat hij oprecht is. En dat hij vertrouwen heeft in de medemens.

Op naar 2021.

Rick van der Made
Marene Elgershuizen
Paul Hofman