Het is een drukke tijd voor Yaïr da Costa. Als stafofficier bij Defensie is hij nauw betrokken bij de hulpverlening rondom corona. In het verleden was hij meerdere keren slachtoffer van intense homohaat. Die confrontaties waren reden voor hem als voorlichter van het COC op middelbare scholen aan de slag te gaan. Ook stond hij op een wervingsposter van de politie met de tekst: “Hij heeft je nodig om hand in hand te kunnen lopen met zijn vriend.” Wat is zijn reactie op het ernstige incident in Amsterdam-Oost op Eerste Paasdag?
Tekst: Paul Hofman
‘Net na het opstaan op Tweede Paasdag zag ik op Facebook het filmpje voorbij komen. Ik vond het verschrikkelijk om te zien. ‘Daar gaan we weer’, was mijn eerste gedachte. Dit soort shit heb ik te veel meegemaakt en gezien. Mijn gevoel was een mix van het willen maken van een ‘facepalm’, maar ook boosheid, teleurstelling en hopeloosheid. Dat we anno 2020 nog steeds last hebben van dit gedrag dat eigenlijk een ontzettend clichébeeld is van de ‘jongeren’ met een (islamitische) migrantenachtergrond.”
Oorzaak
Zelf heb je veel te maken gehad met homo-discriminatie. Wat is hiervan volgens jou de oorzaak?
“Daar kan ik geen simpel antwoord op geven. Bij mijn mishandeling die in het artikel in de Gaykrant van oktober 2007 ter sprake kwam was er sprake van roomblanke jongeren van het platteland die mij in elkaar sloegen. Nu was hun afkomst niet geheel verbazingwekkend omdat in mijn dorp destijds mijn familie zowat de enige ‘allochtonen’ in het dorp waren. Daar kwam nog eens bij dat er met iemand van die groep hangjongeren al langer enige spanning was tussen haar en mijzelf.
In het geval van de homo-discriminatie in Amsterdam valt me echter iets anders op. Hier merk ik dat de ‘autochtone/roomblanke’ bevolking in het algemeen ontzettend vrij en openminded is. Sterker nog, hier in Amsterdam voel ik me veel meer thuis dan in mijn oude dorp waar ik een soort van ‘the only gay in the village’ was.”
Vervolgt: “Als er in Amsterdam sprake is van homo-discriminatie, dan zie ik dat voornamelijk komen uit de hoek van (mannelijke) jongeren met een niet-Westerse achtergrond. Ik mag van ‘geluk’ spreken dat ik sinds 2007 in ‘de frontlinie’ heb gestaan en vijf jaar in Amsterdam-Osdorp heb gewoond. Doordat mijn buurtgenoten mij zagen als een ‘mede-allochtoon’ en ik mijn geaardheid een tijdje voor me hield voelden die jongeren zich veilig genoeg om vrijuit te spreken over wat zij wel niet vinden van Nederlanders, joden en homo’s. Ik kan je vertellen: als er bij en geen camera draait of microfoon voor hun neus geduwd wordt, dan sta je met je oren te klapperen.”
Plattelandsjongeren
“Wat ten grondslag ligt aan die homohaat? Laat ik het in drie delen opdelen. Het eerste deel waarom ik denk dat die plattelandsjongeren wat tegen me hadden, het tweede deel waarom mijn ouders nog steeds moeite met me hebben en als laatste waarom die jongeren met een niet-Westerse achtergrond zo agressief kunnen reageren op LHBT+ers.”
Yaïr legt het uitvoerig uit: “Wat betreft die plattelandsjongeren, daarvan denk ik dat het zo heeft kunnen escaleren omdat iemand van de groep me al niet mocht. Dat is iets wat gewoon is gaan broeien en op een gegeven moment ontploft.”
De ouders van Yaïr zijn strenggelovig. In deze kring wordt homoseksualiteit nog steeds als afwijkend gezien. “Zij weten niet beter. Daarbij wil ik wel graag erbij vermelden dat ik zie dat christenen het vooral op een ‘liefdevolle’ manier doen. Ze zeggen dan: ‘Jezus houdt nog steeds van je, want je bent zijn kind. Laat me anders voor je bidden zodat je “genezen” kan worden’.”
“De hoogopgeleide Marokkaanse yup uit Marrakesh reageert anders dan de zoon van de geitenboer uit het Rifgebergte”
Geitenboer
Bij jongeren met een niet-Westerse achtergrond ziet hij dat het vooral die jongeren zijn uit een agrarisch-islamitische achtergrond. “Simpel gezegd: de hoogopgeleide Marokkaanse yup uit Marrakesh reageert anders dan de zoon van de geitenboer uit het Rifgebergte. Ik denk dat hier echt sprake is van een combinatie van het hebben van een traditionele cultuur en een letterlijke interpretatie van het geloof. Wat dat laatste betreft weet ik daar alles van: ook ik propageerde als kind dat homo’s naar de hel zouden gaan.”
Verdachte Ilyas (15) zegt zelf als moslim slachtoffer te zijn van discriminatie van Fabio en Daniël. Hoe ervaar je dat?
“Het filmpje waarin Ilyas zijn verhaal deed bij – de overigens zeer controversiële en homofobe – vlogger- Youness Ouaali heb ik een paar keer bekeken en geprobeerd aandachtig te analyseren. Mijn eerste gevoel bij dit alles: het is niet waar en een poging om wederom weg te komen met homohaat.”
Truc
“Ik weet nog heel goed dat ik in 2009 eenzelfde incident mee had gemaakt, eveneens met ‘jonge-ren’ met een niet-Westerse (lees: agrarisch-islamitische) achtergrond. Toen ik de politie inschakel-de kwamen ze met een verhaal dat ik ‘hun moeder beledigde’ door te schelden met ‘je kanker-moeder’. De ironie wilde dat mijn nichtje een paar jaar daarvoor op 11-jarige leeftijd overleden was aan kanker en ik deze verschrikkelijke ziekte nooit als scheldwoord in de mond zou nemen. Dat mocht niet baten. Omdat er tegenstrijdige berichten waren kon de politie niet overgaan op arrestatie. Aangezien Ilyas niet onbekend is met justitie, evenals Ouaali overigens, heb ik zo het vermoeden dat dit een truc is om er weer mee weg te komen.”
“Omdat ik middels het filmpje alleen het verhaal van Ilyas te horen heb gekregen, heb ik ook maar contact opgenomen met het uitgescholden en bespuugde echtpaar. Een van de twee – Fabio – is Braziliaan en gaf me aan dat hij niet eens wist waar die jongeren vandaan kwamen, laat staan wat hun religie zou zijn. Daarbij is de ironie dat Marokkanen en Brazilianen qua uiterlijk ook nog eens op elkaar lijken. Gezien de (helaas) vele ervaringen die ik inmiddels heb met homohaat, de videobeelden en de verklaringen van beide partijen, moet ik voor mezelf concluderen dat Ilyas eenzelfde truc uithaalt als die jongeren bij mij uithaalden in 2009. Ik vind ik het ook erg zielig wat hier gebeurt.
“Vaak zie je dat de hardste schreeuwers zelf het meeste te verbergen hebben”
De ironie wil dat twee van mijn meest fanatieke belagers zelf homo en transgender bleken te zijn. Met eerstgenoemde had ik jaren na door hem bespuugd en bedreigd te zijn geweest nog een lange tijd een seksuele relatie. In zekere zin heb ik dus ook medelijden met die jongeren die zulke homohaat aan de dag leggen. Vaak zie je dat de hardste schreeuwers zelf het meeste te verbergen hebben.”
Tovermiddel
Wat is volgens jou de oplossing van het probleem?
Er is geen tovermiddel die LHBT+ discriminatie zal laten verdwijnen. Ik geloof sowieso in voorlichting. Het liefst zo vroeg mogelijk, bijvoorbeeld op de basisschool. Gewoon laten zien dat het helemaal niet ‘vies’, ‘eng’ of ‘on-rein/haram’ is. Je ziet bijvoorbeeld al in verschillende reclames dat er ook LHBT+ koppels in beeld komen. Dat laat zien dat zoiets heel normaal is en dat is goed.
Dat neemt niet weg dat er altijd mensen zullen zijn die om wat voor reden dan ook zoiets ‘niet normaal’ vinden. In dat geval geloof ik in de kracht van het geven van voorlichting. Laten zien dat je ondanks de verschillen, nog steeds vredig met elkaar kan leven. In dat opzicht ben ik ook blij met projecten zoals ‘Gelijk=Gelijk’ van projectenbureau Diversion. Daarin staan drie zogenoemde ‘peer-educators’ voor de klas: een moslim, een jood en een LHBT+er. Die laten met z’n drieën zien dat je best van elkaar kan en mag verschillen, ook qua mening, maar dat je gewoon vredig met elkaar leeft. Die cultuur moeten we bevorderen. Niet de cultuur van haat.”
“Er is geen tovermiddel tegen LHBT+ discriminatie”
Dan: “Aan de andere kant ben ik van mening dat je daders ook niet de indruk moet geven dat ze er makkelijk mee wegkomen met dit soort zaken. Zeker als je ziet dat ‘victim blaming’ een effectief middel is om vervolging te voorkomen. Als je ziet dat zo’n Ilyas de voorwaarden van zijn eerdere aanraking met Justitie geschonden heeft, maar na zo’n incident alsnog vrijkomt, dan geef je als overheid gewoon een verkeerd signaal af. Zowel naar de daders als de slachtoffers toe. Kort samengevat ben ik dus voor zowel preventie áls repressie. Dan krijg je een tweesnijdend zwaard. Je laat daarbij zien dat als je lief tegen elkaar bent, dit wordt bevorderd, maar zodra je vanuit haat bijvoorbeeld een homokoppel (fysiek) bedreigt, dat dit ook niet wordt getolereerd.”
Intensiteit
Zelf gaf je een aantal jaren voorlichting voor het COC. Als je 2007 en nu vergelijkt in dit opzicht, is er veel veranderd volgens jou?
“Ik vind het verschrikkelijk om te zeggen, maar ik vrees dat er niks veranderd is, we zijn misschien zelfs slechter af zijn dan 2007. Na dat jaar zag je veel meer dat dit soort incidenten plaatsvonden. Het kan ook zijn dat de meldingsbereidheid groter is en door de opkomst van social media deze homohaat zichtbaarder wordt.”
“We zijn misschien slechter af dan in 2007”
Kankerhomo
“Toch ben ik geschrokken van de intensiteit van de incidenten van de afgelopen jaren. Dan moet ik denken aan het homopaar dat – alwéér door jongeren met een niet-Westerse achtergrond – ernstig mishandeld is met een betonschaar. Dat de rechter dan zegt dat niet zeker is vast te stellen of hier sprake was van homohaat omdat het woord ‘kankerhomo’ een algemeen gebruikt scheldwoord is, geeft bij mij aan dat de kans groter is dat we wellicht erop achteruit zijn gegaan wat betreft de homo-emancipatie.”
Noot: Yaïr da Costa doet zijn uitlatingen op persoonlijke titel.
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
