Onlangs was de Amerikaanse auteur Rebecca Makkai (41) voor het literaire Crossing Border festival in Nederland. Zij schreef het boek ‘Een stralende toekomst’ dat haar een wereldwijde doorbraak bezorgde. Het boek gaat over de aidscrisis van de jaren tachtig. Met haar roman krijgen de slachtoffers eindelijk een postuum eerbetoon. De Gaykrant had, op een steenworp afstand van het Binnenhof, een gesprek met haar over die periode en de crisis: “Het was net oorlog.”
Tekst: Paul Hofman
Met zachte tred komt de schrijfster de lobby van het grote hotel in Den Haag binnenlopen. Ze is goed uitgerust voor haar optreden later die dag. Makkai won verschillende prijzen voor haar boek, onder meer de LA Times Fiction Award, de Carnegie Medal en de Stonewall Award. Vorig jaar was ze finalist voor de Pulitzer Prize, zegt ze bescheiden.
“Jongens van twintig met nog een heel leven voor zich, stierven”
Boystown
Het boek speelt zich voor het grootste deel in Chicago af. Ze kent de stad als geen ander. Voor het schrijven deed ze veel research. Zo liep ze door de gayborhood Boystown, sprak met talloze hiv-patiënten, medici en advocaten. De gesprekken met overlevenden maakten diepe indruk op haar. “Aids was allesvernietigend. Het kwam heel hard binnen. Jongens van twintig met nog een heel leven voor zich, stierven. Zo onwerkelijk.”
Slagveld
Als ze langs bepaalde plaatsen in Chicago loopt, kan ze de beelden van toen niet van haar netvlies halen. “Het was een slagveld. En de gezondheidszorg was zo slecht. Besef wel dat in die jaren al-leen al een groot taboe lag op het homo-zijn. Laat staan op aids. De gay bars toen waren zelfs nog geblindeerd.” Wat haar opviel was dat er zo weinig boeken over aids waren. Pas nu, decennia later, wellicht door de afstand in tijd, komt er meer aandacht voor. In het begin was ze helemaal niet van plan over de aidscrisis van de jaren tachtig te schrijven. De kunstwereld had haar interesse. Haar boek moest gaan over beeldend kunstenaars in Europa voor de Eerste Wereldoorlog en dan vooral over de verloren generatie voor wie de oorlog een cesuur in hun leven betekende. Een hoofdpersonage had ze al in gedachten. Dat was Nora, die terug zou kijken op haar leven. Maar gaandeweg kwam de aidscrisis op haar weg als onderwerp. Zelf groeit ze op in de jaren tachtig. “Die ongelooflijk heftige crisis was de achtergrond van mijn jeugd.”
Nora moest het verhaal over haar leven aan iemand vertellen. En zo kwam de homoseksuele kunsthistoricus Yale Tischman ten tonele. Zij worden geplaatst in 1985 wanneer de aidscrisis in volle omvang duidelijk wordt. Yale is vanuit zijn geboortestad naar Chicago getrokken waar hij vrijheid en tolerantie hoopt te vinden. Al snel maakt hij nieuwe vrienden die hij als familie gaat zien. “Hij woont samen met zijn zieke man Charlie in Chicago. Deze heeft het aidsvirus opgelopen nadat hij vreemd is gegaan.”
Lost generation
Gaandeweg wordt het minder een verhaal over Nora, maar meer over Yale. Ook schept ze het personage Fiona die vanuit het heden terugkijkt op de crisis. Dertig jaar later gaat zij naar Parijs waar ze op zoek gaat naar haar dochter die weigert haar te spreken. Ze logeert bij een vriend die in de jaren tachtig fotograaf was in Chicago. Zo wordt Fiona opnieuw geconfronteerd met de vreselijk verwoestende effecten van de aidscrisis.
Opvallend zijn de termen die ze over de crisis bezigt: oorlog, bloedbad, massamoord en holocaust. “Het is een oorlogsroman. Je ziet de overeenkomsten tussen de Eerste Wereldoorlog en de aids-epidemie. Tijdens het schrijven werd het mij duidelijk: het gaat hier in beide gevallen over lost generations.” Want voor de Eerste Wereldoorlog sneuvelt een groot deel van de jongemannen aan het Europese front, in de jaren tachtig zijn dat jongens die aan aids overlijden”, zegt ze zachtjes.
“Weet je trouwens dat Reagan het woord aids nooit over zijn lippen heeft gekregen?”
Jong
Hoewel ze tijdens het uitbreken van de aidsepidemie nog jong was, zag ze de gevolgen ervan wel. “Mensen demonstreerden op straat, procedeerden in rechtszalen voor betere en betaalbare medicijnen.” Het waren de jaren waarin president Reagan twee termijnen (van 1980 tot 1988) de scepter zwaaide. “Hij wilde niet als homovriendelijk worden gezien en zette de politie in bij protesten. Het vreemde is dat hij een vriend was van Rock Hudson, die in 1985 aan aids overleed. Weet je trouwens dat Reagan het woord aids nooit over zijn lippen heeft gekregen?” De verklaring hiervoor ligt voor de hand: de voormalig filmster wilde geen kiezers verliezen.
Quarantaine
Voor hen was aids de straf van God. Zo werd binnen de Republikeinse partij zelfs geopperd dat homo’s in quarantaine moesten. Het verschil van de benadering tussen Europa en Amerika was ‘gigantisch groot’, zegt Rebecca. “In mijn land rustte er een stigma op aids, terwijl Europa voortvarend te werk ging met het behandelen van de ziekte.” In het boek benoemt ze de homofobie. “Het wordt hoofdpersoon Yale tijdens een bezoek aan vrienden verboden van de wc gebruik te maken. Hij kon weleens iemand besmetten.” Of ze zich als heteroseksueel bezwaard voelde over een crisis te schrijven die ze zelf niet had meegemaakt, zegt ze: “Yep, ik heb getwijfeld. Maar ik had wel zoiets van als ik maar voldoende onderzoek doe, kan ik mijn verhaal vertellen.”
Homomekka
Chicago had, evenals New York en San Francisco, in de jaren tachtig een grote aantrekkingskracht op jongemannen uit de omgeving. Voor het Midwesten was de miljoenenstad een homo-mekka. Fiona verliest eerst haar broer aan aids en vervolgens bijna al haar vrienden aan de ‘nieuwe ziekte’. Ze vertelt dat aids meerdere generaties raakte. Nog steeds maakt de ziekte slachtoffers. Realiseer je dat er op dit moment wereldwijd meer dan 35 miljoen slachtoffers zijn. En vorig jaar stierven een miljoen mensen aan aids.” Ze kraakt kritische noten over het beleid van de huidige president Trump. “Het afgelopen jaar heeft hij alle leden van de hiv/aidsadviesraad ontslagen. En bovendien heeft hij 1 miljard dollar bezuinigd op financiële aidshulp. Hoezo menslievend?” Ze valt even stil – haar blik is veelbetekenend.
‘Een stralende toekomst’ Rebecca Makkai | € 24,99 | Uitgeverij Nieuw Amsterdam
Foto: Anita Muschner
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
