Docenten, geef je wat meer bloot!

Jari Esbeukman geeft les op een havo/vwo school in Rotterdam. Elke maand geeft hij een kijkje in de derde klas.

Het is maandagochtend 8:15 uur. We zijn inmiddels een maand onderweg in het nieuwe schooljaar en mijn leerlingen in de derde havo en vwo weten inmiddels dat ze aan het begin van de les hun boeken uit de tas halen, hun telefoons wegstoppen en de eet- en drinkactiviteiten van de pauze niet in het leslokaal doorgaan. Ik open mijn tas en haal de smoelenboeken en plattegronden tevoorschijn. Lisa, Stein, Fatoush, Beira, nog een Stein, ik weet overduidelijk nog niet goed welke naam bij welk gezicht hoort.

‘Jongeman in dat grijze Levi’s shirt, zou je even je boeken op tafel willen leggen’? Het is een ongemakkelijke manier van lesgeven. Als ik terugkijk op vorig schooljaar, werd het lesgeven pas echt interessant toen ik wist wie mijn leerlingen waren. Uiteraard heb ik het dan niet alleen over hun naam, maar ook over hun achtergrond, interesses, drijfveren, uitdagingen, doelen en problemen. Wie zijn mijn leerlingen en wie willen ze zijn als ze hun eindexamen hebben behaald?

Lesgeven gaat veel verder dan alleen het vak dat je geeft. Voor mij is Nederlands, wiskunde of biologie ondergeschikt aan de algemene vorming van leerlingen. Wat gebeurt er in de wereld, hoe ga je om met het verdriet als plotseling een klasgenoot overlijdt en waarom worden homoseksuelen bespuugd en belaagd op straat? Allemaal thema’s die ik graag bespreekbaar maak in de klas. Waarom? Omdat ik met elkaar van gedachten wil wisselen over hoe een puber zich in 2018 staande houdt in een wereld waarin je zoveel moet, kunt en waarin de verwachtingen torenhoog zijn.

“Lesgeven gaat verder dan alleen het vak dat je geeft.”

Om een goed en constructief gesprek te voeren met een klas, moet je vanzelfsprekend ook iets van jezelf laten zien. Iedere leerling vraagt zich uiteraard af wie die man of vrouw voor de klas is, maar zijn vaak te bescheiden om dit te ontdekken. Als de leerlingen in de eerste les vragen mogen stellen om je te leren kennen, blijft het opvallend stil. ‘Heeft u huisdieren?’ is de meest persoonlijke vraag die me gesteld wordt. Prima natuurlijk, want er is respect voor de docent en je stelt geen vragen die je wellicht niet hoort te stellen aan mensen die je niet kent. Daar komt bij dat leerlingen op dit niveau ook vooral willen weten wanneer de eerste toets is en wat de daarbij behorende leerstof is.

Nachtleven

Maar daar moeten we van af. Gedurende het jaar komen we steeds nader tot elkaar wanneer leerlingen meer willen en durven vragen. Pas wanneer ik mijn menselijke (en soms kwetsbare) kant laat zien, durven leerlingen dit ook en komen we tot mooie en zinvolle gesprekken. Maar, waar leg je de grens als docent ? Wat mogen de leerlingen wel en niet van je weten ?

Natuurlijk is dat voor iedere docent verschillend. Ik heb collega’s die niets van zichzelf laten zien en puur vakinhoudelijk lesgeven. Ook ken ik gevallen (gelukkig niet op mijn eigen school) van docenten die in geuren en kleuren vertellen hoe bizar het nachtleven van het afgelopen weekend was en hoe brak je dan de volgende dag wakker wordt.  Ik wil daar precies tussenin zitten.

Paarse Vrijdag

Afgelopen schooljaar organiseerde ik voor het eerste de Paarse Vrijdag. Leerlingen werden onthaald door een team vrijwilligers van het COC, nadat ze binnen waren gekomen door een paarse ballonnenboog. Ze kregen de speciale Paarse Vrijdagkrant  uitgereikt en er waren voorlichtingen over diversiteit in de klas. Mooi vond ik dat veel docenten, net als ik, in het paars gekleed waren en in hun lessen op een geheel eigen manier aandacht besteedden aan diversiteit.

“Moest ik het oppervlakkig houden of moest ik expliciet benoemen dat ik zelf homoseksueel ben?”

Ik twijfelde lang over hoe ik zelf vorm moest geven aan deze dag in mijn lessen. Moest ik het oppervlakkig houden of moest ik expliciet benoemen dat ik zelf homoseksueel ben?  Ik ben immers de enige homoseksuele docent en kan hierdoor wellicht een taboe doorbreken en de mogelijke worstelingen van leerlingen verzachten. Rolmodellen zijn immers belangrijk, besprak ik kort daarvoor nog met mijn Surinaamse collega.

Kwetsbaar

Ik koos, behoorlijk nerveus, voor de persoonlijke en kwetsbare variant.  Ik heb uitgebreid stilgestaan bij waarom ik deze dag organiseerde en vertelde anekdotes over ervaringen van mezelf en vrienden. Uit de kast komen, homogeweld in het buitenland, trouwrechten, alles kwam naar voren. Mijn leerlingen waren geboeid en vonden het onwijs mooi dat ik persoonlijke verhalen vertelde.

Vanaf dit moment heb ik gemerkt dat de sfeer in de klas nog prettiger werd. Het klinkt als een cliché, maar het was bij de leerlingen binnengekomen dat iedereen verschillend is en dat ook vooral mag zijn. Vanaf dit moment leek op het schoolplein scheldwoorden als ‘homo’ of ‘flikker’ ineens een andere lading te krijgen.

Jari Esbeukman is docent Nederlands in het voortgezet onderwijs, werkt als zanger en presentator en is politicus.

•••

Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?

Klik hier voor meer informatie!