Jan Wolter Wabeke: ‘Heb je dan een brevet van geaardheid nodig?

Meer dan zestien jaar geleden werd het universele huwelijk (nee, geen homohuwelijk) ingevoerd in ons land. Door de invoering maakt het niet meer uit in welke samenstelling het huwelijk plaatsvindt. In Duitsland heeft de LHBT-community een stuk langer moeten strijden, maar het is dan eindelijk gelukt. Nadat het Duitse parlement in juni dit jaar akkoord ging met het ‘homohuwelijk’, werd 1 oktober het eerste huwelijk tussen twee mannen gesloten. Duitsland is daarmee het 25ste land in de EU waar dit mogelijk is.

Door: Max de Valck

Jan Wolter Wabeke (68) was in 1987 de initiator van de beweging die in 2001 leidde tot openstelling van het burgerlijk huwelijk voor mensen van hetzelfde geslacht, vaak genoemd ‘homohuwelijk’. Hij was de architect van wat later de wetswijziging in het burgerlijk wetboek werd en hij regisseerde dertien jaar de acties en lobby-activiteiten daarvoor. De initiator van dit ‘universele huwelijk’ is nog niet tevreden over de gebruikte terminologie. Volgens hem is er namelijk geen sprake van een homohuwelijk. ‘Ik vind het onzinnig. Het zet eerder aan tot ongewenst onderscheid, dus discriminatie. Het gaat om twee mensen die verantwoordelijkheid voor elkaar nemen, gefaciliteerd door de staat. Dat maakt het geen ander huwelijk. Als je er een andere titel aan geeft, wordt de gedachte er over anders gevormd. Het is gewoon een huwelijk; toegankelijk voor alle combinaties, zonder uitzonderingen.’ Volgens Jan Wolter wordt de term veelvuldig door de media gebruikt om het in één woord duidelijk te maken, maar het voldoet niet aan de juiste beschrijving. ‘Heb je dan een brevet van geaardheid nodig?’, zegt Jan Wolter lachend. ‘Als je doordenkt klopt er helemaal niks van; het is te bespottelijk voor woorden.’

Gaykrant

Terug naar de tijd waar het begon; de openstelling van het universele huwelijk in Nederland. In 1987 begon Wabeke met het nadenken over wettelijke concepten, waar hij mogelijkheden zag in het burgerlijk wetboek en over de regie van de te voeren strijd. ‘Het was helder dat het een brede actie moest gaan worden. Als eerst ben ik naar het toenmalige bestuur van het COC gestapt. Het zag echter geen succes in het plan en was zelfs voorstander van de afschaffing van het huwelijk om zo gelijkheid te bereiken. Het streven naar een burgerlijk huwelijk was volgens het COC een vertrutting.’ Volgens Wabeke zou het afschaffen van het huwelijk juist veel langer duren dan het openstellen. Hij besloot andere partners te zoeken die wel welwillend waren. Dit bracht hem bij de Gaykrant, die in zijn woonplaats was gevestigd; hier zag hij potentie in. ‘Ik benaderde de hoofdredacteur, die ervaring in de politiek en connecties met media en pers had. Ook mensen als prof. Cees Waalwijk en advocaat Loes Gijbels werden erbij betrokken. De eerste notulen van die bijeenkomst uit 1989 liggen in het Stadsarchief van Amsterdam.’

De plannen verliepen met succes, waar de Gaykrant een groot aandeel in had. ‘Henk Krol heeft zijn taak daar goed in vervuld. Het COC heeft eigenlijk niets gedaan in die periode. Toen de politiek begon te kantelen en eerste kabinet Paars werd gevormd kwam het COC wel meer in beweging. De politiek heeft het echter voornamelijk opgepakt, met dank aan Boris Dittrich van D66. Hij was het eerste kamerlid die de wet door de kamer wilde loodsen.’ Uiteindelijk heeft Jan Wolter dertien jaar lang gestreden voor de openstelling van het universele huwelijk. Dat het zo lang zou duren was geen verrassing voor Wabeke: ‘In het Engels zeggen ze het volgende: The first government will refuse. The second may consider. The third might endorce. Zo werkt het ook. Zulke ingrijpende veranderingen duren lang om door te voeren.’

Hoeksteen van de samenleving

Conservatieve, christelijke partijen reageerden allesbehalve positief op het initiatief. Ze vonden het een historische fout en lobbyden tegen het idee. In die periode heeft Jan Wolter veel met hen gesproken. Zij kwamen altijd met het argument dat het huwelijk bedoeld is om een gezin te stichten. ‘Toen vroeg ik wie van hen gesteriliseerd was. Niemand antwoordde natuurlijk. Ik zei: ‘Onthoudt nou maar: als uw antwoord ‘ja’ was geweest, dan had u het recht op een huwelijk verspeeld, volgens uw eigen redenering. Als u een vader heeft die weduwnaar is geworden en op latere leeftijd nog met een oudere vrouw wil trouwen, dan heeft hij dat recht niet, want die vrouw kan op die leeftijd geen kinderen meer krijgen.’ Zo provocerend sprak ik ze dan toe. Ze zeiden dat het huwelijk de hoeksteen van de samenleving is. Toen zei ik: precies, en daarom wil ik die ook hebben.’

Maar ook volgens Jan Wolter zijn we er nog niet: ‘Het is een belangrijk initiatief dat de merknaam van Gaykrant verder gaat, omdat er nog zo veel te doen is.’ Tegenwoordig is hij nog steeds bezig met de bewaking van gelijke rechten: ‘Niemand heeft de verplichting om te trouwen, maar iedereen moet de mogelijkheid hebben en dat is die gelijkberechtiging die ik graag overeind wil houden.’

•••

Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?

Klik hier voor meer informatie!