Je stem zit voor 90% tussen je oren, zei mijn collega en zangvriendin toen ik net begon met zingen en nog een hele conservatoriumopleiding voor de boeg had. Nu weet ik precies wat ze bedoelde: je emotionele toestand bepaalt in hoeverre je je lichaam kunt ontspannen of inspannen ten goede van je zangtechniek. Ontwikkeld te zijn als zelfstandige, zelfbewuste zanger bepaalt of je zonder stress de adem vrij kunt laten stromen.
Je adem, je stem
Voor een zanger is de stem nauw verbonden aan de eigen identiteit. De vrije adem is daar de onlosmakelijk basis van. We weten allemaal dat wanneer je in diepe stress zit, je kunt gaan hyperventileren, laat staan dat je er nog een complete Tosca uit kunt poepen.
Beknelling of bevrijding
Het raakte me dan ook laatst, toen ik drie meisjes (dacht ik) een voorstelling zag opvoeren over hun ontwikkeling en welke rol genderidentiteiten daarbij speelden. Het was ontroerend, omdat het daadwerkelijk over henzelf ging: drie pubers van 16 à 17 jaar oud. Na afloop bleek, bij het stellen van de vragen, dat een van de drie zich identificeerde als non-binair en een binder (een band om te borsten af te platten) droeg.
Enerzijds vond ik dit vanzelfsprekend, maar als zanger maakte ik me toch ook wel een beetje zorgen. Vanuit mijn eigen beleving betekent immers het ‘beknellen’ van je ribbenkast dat je niet volledig kunt in- en uitademen en dat je daarmee je vrijheid en je ontwikkeling als persoon beknelt. Ik sprak die zorg uit en vroeg hoe dat voor hen was. Immers, ik kan misschien wel ideeën hebben over zo’n binder en daar nu deze column over schrijven, maar dat gaat over hoe ík me zou voelen in zo’n kledingstuk. En als ik me zorgen maak dat iemand anders zich wellicht ook zo zou kunnen voelen, dan is dat louter projectie van mijn eigen ervaringen.
Of die zorgen gegrond zijn, kan ik niet aannemen zonder eerst met de mensen in kwestie zelf te praten. Voor veel transpersonen of mensen die zich als non-binair identificeren is een binder namelijk hoogst noodzakelijk. Het kan sterk bijdragen aan een geborgen en veilig gevoel. Zij voelen zich niet vrij, zij zíjn niet vrij zonder binder.
In staat van ontbinding
De trotse moeder die met andere familieleden in het publiek zat, was toch wel erg gelukkig dat ik mijn zorgen uitsprak over het kledingstuk. In mijn hoofd spookte het beeld van een permanent mammogram-apparaat en we wisselden een aantal ervaringen uit over (spreek uit met een fout Duits accent): Zhe Breastz.
Maar laten we nou niet doen alsof ik daar bezig was met een betoog tegen binders of om de moeder een extra reden te geven zo’n kledingstuk bij haar kind te verbieden. Door maatschappelijke druk en de druk die door de eigen familieleden wordt uitgeoefend, kunnen deze kinderen zich diep ongelukkig gaan voelen. Ik sprak dan ook uit dat ik zo’n dapper mens serieus wilde nemen en ik niet de indruk wilde wekken het beter te weten. Het is niet mijn lichaam. De ervaring van de persoon zelf is prioriteit. Zoals je als cis-persoon nooit volledig kunt beseffen wat het is om trans te zijn, kun je als man nooit voelen hoe het is om als vrouw gesocialiseerd te zijn, kun je als persoon met twee snelle benen niet weten hoe het is om ze te verliezen. Et cetera.
In plaats daarvan vroeg ik of er misschien mogelijkheden bestonden die de ribbenkast op termijn niet zo zouden beknellen. Waar een binder een trans- of non-binair persoon een gevoel van bevrijding geeft, zou het niet goed kunnen ademhalen of ontspannen wel eens kunnen bijdragen aan een verminderd gevoel van veiligheid. Ademtekort kan je hersenen namelijk vertellen dat er iets niet pluis is. Dysforie lijkt me al pittig genoeg, dan moeten hulpmiddelen er toch zijn om in ieder geval – duh – te helpen?
Knuffel
Aan het eind van het gesprek vroeg de jonge krullenbol of ze me een knuffel mocht geven. Dat mocht. En ja, die ‘ze’ hebben we ook bevraagd, ze vond het in orde. Al zou ik nog altijd graag een beter neutraal woord willen dan ‘hen’, wat een meervoud aanduidt. Verder zou het mooi zijn als er steeds betere producten voor haar/hen worden ontwikkeld, zodat personen zich vrij kunnen blijven voelen en zich geen zorgen hoeven te maken over eventuele problemen met hun ribbenkast en ademhaling. En aan het knuffelbeertje wil ik nog zeggen, om te kunnen worden wie je bent, wens ik dat je vrij bent van allerlei beknelling, of het nu een fysieke is door zo’n band of een normatieve in de maatschappij.
Voor deze column heb ik navraag binnen de transgemeenschap gedaan. Heb je het idee dat ik toch een Cornaldje heb gemaakt, plaats een reactie, stuur me een bericht, er valt altijd wat te leren.
Marene Elgershuizen
Marene Elgershuizen is dramatisch coloratuur sopraan. Naast Geschiedenis en Internationale Betrekkingen studeerde zij solozang aan de conservatoria van Groningen en Amsterdam. Plak daar twee jaar Duitsland aan vast bij beroemde hoogdramatische sopranen, een roze vleug politieke interesse, et voilà, je hebt een zingende activiste, die houdt van linkse hobby’s.
Foto: Elbert Besaris