Habemus Papam! Paus Leo XIV: een vloek of een zegen voor LHBTIQ+ personen?

Bij het toespreken van de menigte op het Sint-Pietersplein in het Vaticaan na zijn verkiezing op donderdag, verklaarde hij: “Ik wil dat deze vredesgroet al jullie harten en families bereikt… en mensen over de hele wereld. Moge de vrede met u zijn.” Maar gaat deze vredesgroet van paus Leo XIV ook uit naar LHBTIQ+ personen?

Tekst: Ronald Mol

Met meer uiterlijk vertoon dan zijn onlangs overleden voorganger stapte hij naar voren op het beroemde balkon in Vaticaanstad. Daar begroette hij als paus Leo XIV de op het Sint Pietersplein verzamelde gelovigen. Maar wie is deze paus en wat kunnen LHBTIQ+ personen over de gehele wereld van de nieuwe kerkvorst verwachten?

zachtaardige bemiddelaar 

De 69-jarige Robert Francis Prevost, werd op 14 september 1955 geboren in Chicago. De commentatoren die de NOS in allerijl naar het Sint Pietersplein en naar de studio had laten komen beschrijven de Amerikaan als een vriendelijke, zachtaardige bemiddelaar. Veel van zijn werk deed hij in Zuid-Amerika en dan met name in Peru. Naast Kardinaal-Bisschop was hij president van de Pauselijke Commissie voor Latijns-Amerika. Hij wordt gezien als iemand die kan zorgen dat de hervormingen van zijn voorganger Franciscus vaste vorm gaan krijgen.

“Vrede, vrede, vrede,” was wat de nieuwe paus in zijn speech liet horen. Ook maakte hij een verwijzing naar ‘de synodale weg’. Een kerk die niet alleen geleid wordt door bisschoppen en kardinalen, maar juist door alle gelovigen. Die route was zijn voorganger Franciscus ingeslagen, op weg naar een kerk die meer in verbinding staat met de ‘gewone gelovige’. Aan de andere kant ligt deze paus beter bij de Romeinse Curie, die in feite de – vrij bureaucratische- regering van de Katholieke kerk vormt. Een bestuurslaag waar Franciscus een stuk minder mee had.

Wishfull thinking?

De verkiezing van Leo XIV kwam sneller dan gedacht. Ook het feit dat het een Amerikaan is geworden, kwam als een verrassing. De invloed van Franciscus en de Latijns-Amerikaanse en Aziatische kardinalen die door hem zijn gecreëerd, liet zich tijdens dit conclaaf overduidelijk gelden. Deze kardinalen hebben hun stemgewicht aangewend om de hervormingen van Fraciscus te bestendigen. En om iemand aan te stellen die de huidige wereld(wan)orde aankan, althans: dat is de mening van de commentatoren.

Maar misschien is dit alles wishfull thinking, ingegeven door de feestelijke stemming die altijd rond de bekendmaking van een nieuwe paus hangt. Er zijn namelijk ook tekenen die verraden dat we te maken hebben met een paus die het beleid van zijn voorganger niet zomaar voort zal zetten.

voorbeelden

Bij zijn presentatie aan de wereld heeft Leo XIV zich bijvoorbeeld meer gekleed naar het voorbeeld van zijn andere voorganger, paus Benedictus XVI. Tijdens diens pontificaat was er veel meer uiterlijk vertoon te zien dan bij de altijd eenvoudig gekleedde Fraciscus. Volgens Vaticaan-watchers zegt de kledingstijl ook iets over hoe de nieuwe paus tegen de wereld én zijn nieuwe functie aankijkt. Benedictus XVI gold bijvoorbeeld als een conservatieve, zeer traditioneel ingestelde paus.

Daarnaast kun je uit de pauselijke naam die de nieuwe paus heeft gekozen in ieder geval iets opmaken over welke voorganger hij als zijn voorbeeld ziet. De vorige paus met deze naam, Leo XIII, was bijvoorbeeld een mengeling van progressief en conservatief. Zo was hij de eerste paus die openlijk de Franse Republiek steunde, wat hem bepaald niet populair maakte bij de Franse monarchisten. Ook steunde Leo XIII de oprichting van vakbonden en opende hij de archieven van het Vaticaan voor onderzoekers, ongeacht hun religieuze achtergrond.

stijve leo

Aan de andere kant riep Leo XIII Italiaanse katholieken op om niet te stemmen bij Italiaanse verkiezingen en om zich niet verkiesbaar te stellen. Toen Ecuador het burgerlijk huwelijk invoerde, schreef hij aan de lokale geestelijken: “We verheffen onze stem en veroordelen volledig de zogenaamde burgerlijke huwelijkswetten die onlangs in Ecuador zijn aangenomen. Echtscheidingen verwerpen we samen met elke aanval op de heilige discipline van de Kerk daar.”

De lokale geestelijkheid mochten zich niet verslagen voelen, aldus Leo XIII. “U moet in plaats daarvan uw ijver voor de religie vergroten en nog waakzamer zijn. Ga daarom door met het verdedigen van de verwaarloosde en geminachte rechten van de Kerk zonder toe te geven aan een nederlaag.”  Daarnaast bestreed Leo XIII progressieve opvattingen over vrijheid van meningsuiting en persvrijheid. Samenvattend: een enthousiast lezer van Gaykrant was de voorlaatste Leo nooit geworden.

Franciscus

Een Gaykrant-lezer was paus Franciscus ook niet. Maar tijdens zijn pontificaat hield hij toezicht op een katholieke kerk die wel degelijk in beweging kwam op het gebied van acceptatie van LHBTIQ+ mensen. Hij deed een aantal positieve uitspraken en maakte gebaren in de richting van de regenbooggemeenschap. En hij zette zich in om kerkleiders te pushen meer gastvrij te zijn voor de LHBTIQ+ gemeenschap. Hij had veel ontmoetingen met LHBTIQ+ katholieken en prominente pleitbezorgers van LHBTIQ+ in de samenleving.

Zo zei hij bijvoorbeeld dat homoseksueel zijn “geen misdaad” is. Ook bestempelde hij de criminalisering van LHBTIQ+ mensen als “verkeerd”. Franciscus herhaalde deze standpunten toen hij de Oegandese Anti-Homoseksualiteit Wet aan de kaak stelde. Daarbij zei hij dat “discriminatie een zonde is” Ook noemde hij geweld tegen de LHBTIQ+ gemeenschappen “onaanvaardbaar”.

Toch is Franciscus op veel gebieden alsnog conservatief gebleven. Zo klaagde hij op een zeker moment dat er sprake zou zijn van ‘teveel nichterigheid‘ in de Katholieke kerk. Dit deed hij bij herhaling, ook nadat de kerk excuses had aangeboden voor de ontstane ophef.

Geen fan

Paus Leo XIV heeft volgens ThePinkNews.com nog geen uitgebreide staat van dienst als het gaat om LHBTIQ+ kwesties. Maar als kardinaal heeft hij zich wel degelijk uitgesproken als iemand die anti-LHBTIQ+ is. Volgens The New York Times was Prevost in 2012 bijvoorbeeld vrij kritisch over media die “sympathie koesteren voor overtuigingen en praktijken die in strijd zijn met het evangelie”.

Onder de ‘praktijken’ waar hij in 2012 naar verwees vallen volgens hem -onder andere- de “homoseksuele levensstijl”. Maar ook “alternatieve gezinnen, bestaande uit partners van hetzelfde geslacht en hun geadopteerde kinderen”, konden zijn goedkeuring destijds niet wegdragen. Kortom: ook de huidige Leo is geen groot fan van Gaykrant.

Starre augustinus

De nieuwe paus is afkomstig uit de orde der Augustijnen. Deze orde leeft volgens leefregels die zijn opgesteld door Augustinus van Hippo, een belangrijke christelijke denker uit de vierde eeuw. Dat lijken in eerste instantie geen strenge regels. Je kunt ze zelfs zien als een beschrijving van een manier van samenleven. Aan de hand van deze regels proberen de Augustijnen een gemeenschapsleven te leiden waarin naar verluidt liefde, delen, gebed en dienstbaarheid centraal staan.

Maar wie iets verder kijkt, ziet in de leefregels dezelfde starheid terug die we in de loop der eeuwen van de Katholieke kerk gewend zijn geraakt. Gehoorzaamheid aan de leidinggevende, bijvoorbeeld. Die verdient volgens Augustinus respect, simpelweg omdat hij een leidinggevende positie heeft. Zit diegene fout, dan moet je er maar op vertrouwen dat hij dat wel met zijn leidinggevende zal bespreken. Tegenspraak wordt niet op prijs gesteld.

Zieke zonden

Als lid van de orde van Augustijnen wordt verwacht dat je celibatair leeft. Met andere woorden: als lid van de orde der Augustijnen zijn (seksuele) relaties niet toegestaan. Augustinus had heel wat te zeggen over de kloosterling die zijn oog desondanks toch op een vrouw liet vallen. Die moest gewaarschuwd worden. Maar hield hij vol, dan “moet ieder die dat merkt hem beschouwen als een zieke die een behandeling nodig heeft.”

Gezellig.

Een slimme lezer begrijpt waar dit vervolgens naar toe gaat. Want, zo schrijft Augustinus: “Wat ik gezegd heb over het begerig kijken naar vrouwen, geldt ook voor alle andere zonden. Dezelfde gedragslijn moet u nauwgezet en trouw volgen bij het ontdekken, het verhinderen, het aan het licht brengen, het bewijzen en het bestraffen van andere fouten; wel met liefde voor de mensen, maar met afkeer van hun fouten.” Als dit de leidraad van paus Leo XIV is, dan hoeft de regenbooggemeenschap waarschijnlijk niet te rekenen op een betere behandeling dan die van de vorige paus.