Voor Gaykrant sprak ik met Daan Bartels, bekend van zijn Amsterdamse stadswandelingen over bekende namen in de kleinkunst zoals Annie M.G. Schmidt, Wim Sonneveld en Ramses Shaffy. De wandeling over die laatste kleinkunstgigant heeft nu, na tien jaar met groepen door het centrum van Amsterdam wandelen en de verhalen vertellen, de vorm gekregen van een boek. Een boek dat de wandelaar meeneemt langs zestig plaatsen in het centrum van Amsterdam. Maar ook langs tien plekken die buiten de Amsterdamse route vallen, maar wel het opnemen waard waren, zoals de begraafplaats Zorgvlied waar Ramses Shaffy en Liesbeth List samen hun laatste rustplaats vonden. Het was op 1 december 15 jaar geleden dat Ramses Shaffy overleed.
Tekst: Maurits Huijbrechtse
Foto’s: Bob Bronshoff en Fotocollectie Anefo, Nationaal Archief
Mythe van Ramses
Liesbeth List was voor mij de ingang naar Ramses. Liesbeth en hij vertelden mij allerlei verhalen over hun jaren samen op het podium en de plaatsen in Amsterdam die daarmee verbonden waren . Al snel werd mij duidelijk dat Ramses en de waarheid niet altijd goed op elkaar aansloten. Zo vertelde Ramses, die geen rijbewijs had, ooit bij Barend en Van Dorp dat hij na een avond met vrienden in een door hem gekochte Pontiac te hebben getoerd, deze nieuwe auto er op de Magere Brug mee ophield waarna het gezelschap hem onbeheerd achterliet.
Liesbeth zei toen ik haar -samen kijkend naar beelden- vroeg naar dit talkshowoptreden van Ramses al snel: ‘kijk naar die ogen, hier is helemaal niets van waar!’ Ook over bekende liedjes zoals ‘Sammy’ doen meerdere verschillende ontstaansgeschiedenissen de ronde. Deze mythevorming door en rond Ramses maakte het samenstellen van de wandeling over Ramses en dit boek soms erg lastig maar ook een mooie inkijk in de mens Ramses Shaffy.
Gelukkig had Ramses al voor ik in 2014 aan mijn wandeling begon twee goede biografieën gekregen van Bas Steman en Sylvester Hoogmoed die mij op weg hielpen bij het bedenken van de route. Ook via de mensen die met Ramses te maken hadden gehad en die ik ontmoette tijdens mijn werk bij de VARA hoorde ik persoonlijke verhalen bij adressen die hun weg hebben gevonden naar de wandeling en het boek. Verder heb ik kunnen putten uit heel veel interviews met Ramses en heeft zelfs één anekdote die ik uit eerste hand hoorde tijdens mijn eerste wandeling en sindsdien altijd vertelde, het boek gehaald. Tijdens het naar boven halen van al deze informatie voelde ik mij een soort schatgraver.
Puzzels
Toch heb ik ook puzzels moeten leggen om achter bepaalde adressen te komen. Er zijn bijvoorbeeld bekende beelden uit de jaren zeventig waarop te zien is dat Ramses, die eerst de Egyptische nationaliteit had en later stateloos werd, zijn Nederlandse paspoort op kwam halen. Lang wist ik niet in welk Amsterdams gemeentekantoor dit moment was gefilmd. Het bewuste kantoor van de Burgerlijke Stand van de Gemeente Amsterdam waar Ramses, voor het oog van de hele afdeling, zijn paspoort uitgelaten in ontvangst nam bleek te zijn gevestigd aan de Herengracht, tegenover de Amsterdamse burgemeesterswoning. Vlakbij een van de woonadressen van Ramses aan diezelfde straat. Ik ben er al die tien jaar met al die wandelaars praktisch langs gelopen.
Foto: Bob Bronshoff
Het centrum van Amsterdam
En zo ‘struikel’ in het centrum van Amsterdam bijna op elke straathoek over Ramses. Van de kunstwerken bij de Dam en op het Sarphatihuis tot de connectie van Ramses met alle bekende Amsterdamse pleinen. Op de Nieuwmarkt speelt bijvoorbeeld het lied Morgencafé van Ramses waarin hij de uitbaatster Riek Colauto van het ochtendcafé De Tramhalte bezingt. De Tramhalte is nu Café Fonteyn. Hij heeft haar later ook nog geportretteerd want Ramses schilderde ook. Met zijn schilderijen probeerde hij nog weleens een openstaande rekening te betalen. In de buurt van het Rembrandtplein bij de bioscoop Tuschiniski beleefde Ramses als filmacteur in 1986 de première van Op Hoop Van Zegen.
Op het Leidseplein heb ik met een groepje wandelaars voor wie de complete wandeling te lang was een mini Ramses-wandeling gemaakt. Aan dit plein ontmoetten Ramses en Liesbeth elkaar voor het eerst en was hij een van de vaste ‘Pleiners’: de vaste groep artistieke gasten van de omliggende cafés uit de jaren zestig. Aan het Museumplein staat natuurlijk het Concertgebouw -formeel eigenlijk aan het Concertgebouwplein- waar Ramses meerdere malen optrad. Zo ook in 1967 in een serie nachtconcerten met Liesbeth List en het Trio Louis van Dijk.
Mijn boek is dus een must voor elke (Amsterdamse) wandelaar en kleinkunstliefhebber die Amsterdam wil zien door de ogen van Ramses, de acteur, zanger en schilder en zijn tijdgenoten.
Toekomst
Na tien jaar wandelingen maken door Amsterdam vond ik het genoeg. In het boek wil ik niet alleen de verhalen borgen maar vooral ook mijn enthousiasme. De Ramses Shaffy Stichting, die de nalatenschap van Ramses beheert en jonge kunstenaars ondersteunt, heeft mijn initiatief vanaf het begin omarmd en ik heb over het algemeen ervaren dat mensen een stadswandeling een sympathiek initiatief vinden. Wat ik nu ga doen weet ik nog niet precies. Allicht smaakt het in boekvorm uitbrengen van één van mijn wandelingen naar meer en is dit het eerste deel van een serie. Het leven neem ik zoals het komt. Ik plan weinig omdat ik weet dat het goedkomt, dit baart mensen uit mijn naaste omgeving nog weleens zorgen. In die zoektocht naar vrijheid lijk ik misschien wel een beetje op Ramses.
Maurits Huijbrechtse (1997) studeert geschiedenis aan de UvA. Voor Gaykrant schrijft hij regelmatig over LHBT+geschiedenis, vaak in samenwerking met IHLIA, neemt hij interviews af en schrijft hij over zijn eigen ervaring als deel van een dubbele minderheid: homoseksueel en lichamelijk gehandicapt. Naast zijn werk voor Gaykrant is hij actief bij Museum Engelandvaarders en binnen D66.
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
