Tot en met 18 augustus is in het Maastrichtse Bonnefanten museum de tentoonstelling What Freedom Is To Me van wereldwijd gevierd kunstenaar Isaac Julien te bezoeken. Het is de grootste presentatie van Juliens werk tot nu toe, en het eerste overzicht in een Nederlands museum. Gaykrants hoofdredacteur Ronald Mol nam een kijkje en zag activisme, maar dan mooi.
Tekst: Ronald Mol
Foto’s: © Isaac Julien. Courtesy de kunstenaar, Galerie Ron Mandos en Victoria Miro/ Gert Jan van Rooij
Bij het vooronderzoek kwam ik er achter dat je deze kunstenaar met Sir Isaac Julien aan hoort te spreken. Wijlen Queen Elizabeth II heeft hem namelijk tot ridder geslagen. Dat is trouwens niet het enige schouderklopje dat Isaac Julien heeft gekregen. In een artikel van NOS wordt de kunstenaar ‘een van de invloedrijkste kunstenaars ter wereld van dit moment’ genoemd. En het blad Art Review plaatste hem in 2023 op de vijfde plaats van hun top honderd meest invloedrijke kunstenaars ter wereld.
prestigieuze lijsten
In een ultrakorte samenvatting wordt Julien door Art Review omschreven als ‘kunstenaar wiens ambitieuze filminstallaties constellatie-achtige portretten biedt van historische zwarte figuren’. Die samenvatting is een understatement. Want naast historische zwarte figuren strekt zijn belangstelling vele malen verder. Julien wil daarom ook niet in een bepaald hokje gestopt worden; hij is meer dan zijn huidskleur of seksuele voorkeur. Hij verweeft zijn audiovisuele kunst met andere kunstvormen en exposeert die vervolgens niet in de minste musea: het Museum of Modern Art in New York, het Centre Georges Pompidou in Parijs en het Tate Brittain in Londen. Om er maar eens een paar te noemen. En sinds kort is dus ook het Bonnefanten in Maastricht aan die lijst toegevoegd.
Ook de prijzen die Julien in de loop der jaren met zijn kunst in de wacht sleepte zijn indrukwekkend te noemen. Zijn documentaire-drama uit 1989 over schrijver Langston Hughes en de Harlem Renaissance getiteld Looking for Langston leverde hem een cultstatus op. Zijn speelfilmdebuut Young Soul Rebels leverde hem tijdens het filmfestival van Cannes in 1991 de Semaine de la Critique-prijs op.
Ook wordt Julien geroemd als iemand die een belangrijke bijdrage levert aan het in beeld brengen van de zwarte queer community.
Relevante thema’s
Kortom; deze man heeft dus al een aantal accolades op zak. En terecht, als je het mij vraagt. En hoewel hij zelf aangeeft dat hij niet in een hokje geplaatst wil worden, zijn er wel degelijk rode draden in zijn kunst te ontdekken. Julien houdt zich namelijk al ruim veertig jaar bezig met kunst waarin thema’s als sociale ongelijkheid en de strijd voor vrijheid een grote rol spelen. Voornamelijk gezien vanuit de zwarte mens. Ook wordt Julien geroemd als iemand die een belangrijke bijdrage levert aan het in beeld brengen van de zwarte queer community.
Zelf omschrijft Julien zich als ‘Filmmaker and Installation Artist’. Dat is wellicht ook de reden waarom het grote publiek in Nederland hem nog niet kent. Juliens installaties zijn namelijk bepaald niet bedoeld om bij de gemiddelde kunstliefhebber aan de muur van de huiskamer te hangen. Het is een mix tussen film, dans, fotografie, muziek, theater, schilderkunst en beeldhouwkunst. Julien combineert al die kunstvormen om krachtige visuele verhalen te vertellen via filminstallaties op meerdere schermen.
doordacht
Courtesy de kunstenaar en Victoria Miro
Het Bonnefanten heeft duidelijk goed nagedacht over hoe de expositie is opgesteld. Maar sommige zaken zijn gelukkige toevalligheden. De weerspiegeling van een videoscherm op een glanzend plafond, bijvoorbeeld. Het geeft een mooie extra dimensie aan de expositie. Datzelfde doen de beelden uit de eigen collectie van het Bonnefanten museum, die aan de expositie zijn toegevoegd. Ze bieden een goede verdieping in hetgeen Julien met zijn audiovisuele verhaal al goed naar voren brengt.
Het museum heeft bij die zoektocht in de eigen collectie uiteraard kritisch naar de geschiedenis en herkomst gekeken. Dat kan ook niet anders. Maar de gemaakte keuzes zijn niet alleen beïnvloed door hoe de maatschappij tegenwoordig naar zaken zoals roofkunst kijkt. Ook de kritische Julien zelf zou met minder geen genoegen nemen. En als je – staande bij de door Julien getekende storyboards – even de tijd neemt om na te denken over het oog voor detail dat in zijn producties zit, dan begrijp je dat men bij het Bonnefanten niet over één nacht ijs is gegaan en waardeer je het geheel des te meer.
De beleving
De opstelling van de videoschermen, maar ook datgene wat erop te zien is; het nodigt uit om er niet zomaar naar te gaan zitten kijken en weer door te lopen. Zodra ik een ruimte waar ik al geweest ben via een andere kant opnieuw betreed, weten de videobeelden toch mijn blik weer te vangen. De ene keer blijf ik zitten, de andere keer loop ik tussen de videoschermen door: steeds zie ik weer iets nieuws en telkens wordt m’n aandacht getrokken door een ander aspect van het geheel. Het is alsof ik in een caleidoscoop ben gestapt, zo een waarmee ik vroeger speelde: draaiende aan de buis, waar ik dan met één oog doorheen keek, was er altijd weer iets anders te zien.
Rooij © Isaac Julien. Courtesy de kunstenaar en Victoria Miro
Zo gaat het ook in mijn hoofd terwijl ik door de tentoonstelling loop. Esthetisch verantwoorde ADHD: gedachten over intersectionaliteit en over hoe het verleden van tot slaaf gemaakte mensen nog altijd doorwerkt in de huidige maatschappij, schieten door m’n hoofd. Maar ook bewondering voor hoe dat alles in beeld is gebracht en de aandacht weet te trekken. Het is krachtig én mooi. Indrukwekkend én fijnbesnaard. Stevige kost én delicate kunst. Activisme kan blijkbaar ook mooi zijn. Wat mij betreft heeft Sir Isaac Julien dat met deze tentoonstelling, de reflectie van zijn veertigjarige carrière, wel bewezen. Die knighthood heeft hij wel verdiend.
De expositie ‘What Freedom Is To Me‘ is tot 18 augustus te zien in het Bonnefanten Museum in Maastricht.
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
