Brand en Remke over Transgender Netwerk Nederland

Op 31 maart nam Brand Berghouwer voor het publiek afscheid als voorzitter van Transgender Netwerk Nederland (TNN). Niet met een feest, of een onderscheiding; Brand nam afscheid met een symposium. “Degenen die me al iets langer kennen, die weten dat ik feestjes en praten over mijzelf eigenlijk heel ongemakkelijk vind.” En daarom sprak Gaykrant af met Brand en zijn opvolger, Remke Verdegem, om gewoon relaxed te gaan lunchen. Daarbij spraken Brand en Remke over Transgender Netwerk Nederland.

Brand, ben je na je afscheid al wat tot rust gekomen?
Brand: “Ik was natuurlijk al vanaf 31 december geen voorzitter meer hè. Dus ik was al klaar, maar daar merkte ik nog niet zo veel van. Het begint nu net een beetje te komen. Maar goed, ik werd ook op de maandag na mijn afscheid nog gebeld: ‘Goh, zou jij eventueel toevallig iets met radio 1 kunnen doen?’ Dus ja…”

En Remke, nu Brand gas terug heeft genomen; heb jij gas bij moeten geven?
“Ja best wel. Ik heb natuurlijk al drie jaar met Brand samengewerkt in het bestuur en daarbij dingen afgekeken. Maar wat ik me toch niet had gerealiseerd is dat het best heel erg druk kan zijn. Vooral ook nu er heel veel dingen spelen qua politiek.”

“Mijn ervaring is dat er af en toe weken tussen zitten zijn waarvan je echt even op adem moet komen,” beaamt Brand. “Maar er zijn ook veel weken waarin er bijna niks is. Het wisselt heel erg. En dat is aan de ene kant lastig. Aan de andere kant betekent het ook dat je niet élke week afspraken voor Transgender Netwerk hebt.”

“Mijn ervaring is dat er af en toe weken tussen zitten zijn waarvan je echt even op adem moet komen”

Keuzes maken

Geheel onervaren in het vrijwilligerswerk is Remke nu ook weer niet: “Ja, ik heb meer vrijwilligerswerk gedaan. Ik was tot voor kort de voorzitter van Regenboog Alliantie in Alphen aan de Rijn en bij COC Leiden ben ik actief als coördinator van het team voorlichting, waarbij ik zelf ook veel voorlichting geef. Maar alle drie, dat ging gewoon niet. Dat merkte ik aan mezelf. Maar ja, dan realiseer je je dat en weet je dat keuzes moet maken…”

Was het een kwestie van ‘kill your darlings’? Een lastige keuze?
Remke knikt: “Ja, precies dat. Ik heb er uiteindelijk voor gekozen om het vrijwilligerswerk in mijn eigen woonplaats te laten lopen. Het was een enorm leuke groep mensen, dus dat was niet makkelijk. Maar het werk was vooral gericht op het organiseren van dingen voor de community, terwijl ik als persoon meer op het bereiken van verandering zit.”

En welke verandering ga jij bij TNN teweegbrengen?
“De afgelopen jaren hebben we veel opgebouwd,” zegt Remke, “en dat werk willen we voortzetten. Zo mag je sinds 2019 niet meer discrimineren op grond van genderidentiteit, genderexpressie en geslachtskenmerken. Een enorme vooruitgang, maar we willen óók dat groepsbelediging van transgender mensen strafbaar wordt, zodat discriminatie beter aangepakt kan worden. Steeds meer organisaties en bedrijven nemen onze plannen voor transitieverlof over, maar wij willen eigenlijk dat dit landelijk geregeld wordt, zodat óók kleine werkgevers dit verlof kunnen aanbieden. We hebben voorbereidende stappen gezet voor de mogelijkheid dat mensen die dat willen een X in hun paspoort kunnen krijgen, en onnodige sekseregistratie is al op veel plekken teruggedrongen, maar er is ook nog veel werk te verrichten. Zo kan ik nog wel even doorgaan, maar waar het om gaat: ik wil vooral dat er continuïteit is van ons werk, zodat we met de expertise die we opbouwen échte verandering teweegbrengen.”

Maar gaat een nieuw bestuur dan geen heel nieuwe koers varen?
Volgens Remke is dat niet het geval: “We zitten samen met COC Nederland, het NNID en Bi+ Nederland in een coalitie hè, dus samen zetten we de grote lijnen uit.”

anti-transgender geluid

Biedt dat kader dan wel ruimte om goed in te spelen op het anti-transgender geluid wat in een rap tempo opgekomen is?
Brand: “Binnen die grote lijnen is er altijd ruimte om in te springen op de actualiteit. En veiligheid is sowieso één van die grote lijnen. Het is inderdaad schrikken als je ziet hoe snel het anti-transgender geluid de laatste tijd bijval krijgt.” Remke knikt. Zij staat als vrijwilliger ook regelmatig voor de klas en merkte dat ook daar de toon veranderde: “Ja, ik merk ook echt een kanteling in hoe ze mij bejegenen. Het is agressiever, zowel verbaal als non-verbaal.”

“En waar komt dat door, denken jullie?
Brand: “Je ziet het wereldwijd opkomen. Het is een probleem van de gehele samenleving en niet iets wat wij als TNN alleen kunnen oplossen. Want de haat richt zich niet alleen maar op transmensen, hè? Maar eigenlijk richting de hele LHBTIQ+ gemeenschap. Er lijkt meer een -laat ik het maar netjes zeggen- ‘kritische houding’ te ontstaan richting minderheden. Een soort houding van ‘alle minderheden moeten maar een beetje hun bek houden’. Als ik dan naar de VS kijk en naar wat er vanuit daar ons land binnen sijpelt, dan denk ik: als dat ons voorland is… Ja, dan komt er nog wel een storm aan.”

Maar wat kun je doen om dat dan te stoppen?
Remke: “Ik heb nog wel de hoop dat de groepen die nu zo heel erg negatief zijn, uiteindelijk in hun eigen val gaan trappen. Het is een kleine groep en de grote meerderheid vond het aanvankelijk een legitiem geluid, maar ziet steeds vaker hoe extreem het eigenlijk is. Ik denk dat door het vertellen van persoonlijke verhalen, door genderdiversiteit een gezicht te geven, het menselijk te maken, we uiteindelijk onze mensenrechten kunnen veiligstellen.”

Zal het werk van TNN ooit af zijn?
Beiden, in koor: “Nee.”

Zo, die kwam heel snel!
Remke: “Nouja, kijk maar naar het COC: opgericht eind 1946 en nog altijd heel erg nodig.”
Brand: “Dat je groepen tot de ander maakt, is evolutionair gezien wel logisch. We doen het allemaal, ik ook. Zo voel ik me ook meer op m’n gemak bij mensen die op mij lijken, bijvoorbeeld. En voor prettig samenleven zullen we daar dus aan voorbij moeten. Ik denk dat we als grotere community veel kunnen bereiken door samen te werken. Want samen, ook met gemeenschappen van kleur, mensen met een handicap en andere gemarginaliseerden, zijn we een meerderheid van minderheden.

Remke: “En het gebeurt ook binnen onze eigen community. Zelfs binnen de transgendergemeenschap. En als je kijkt naar dat protest in Rotterdam naar aanleiding van de voorleesmiddag in de openbare bibliotheek van Rotterdam voor kinderen door twee personen in drag; nota bene georganiseerd door mensen die zelf -voor zover ik weet- weliswaar cisgender, maar niet hetero zijn… Gelukkig stond daar wel een veel grotere groep tegenover die steun betuigde voor die voorleesmiddag.”

Brand, heeft die negatieve ontwikkeling nog meegespeeld bij je afscheid als voorzitter?
“Nee, want bij TNN hebben we vaste termijnen voor een bestuurslid. Dus ik wist al heel lang dat mijn afscheid eraan zat te komen. Dan ga je je daarop instellen ook. Wel dacht ik al zeker ruim een jaar terug: hoe zorgen we dat degene die het stokje gaat aanpakken niet een enorm lange aanlooptijd nodig heeft binnen de organisatie? Dat diegene het allemaal al kent en haar, zijn of hun draai al gevonden heeft. Nou ja, die persoon vonden we in Remke.”

“Ik wilde vroeger onzichtbaar zijn, als kind.”

En Remke, toen jij die vraag van Brand kreeg, wat waren jouw gedachten?
“Mijn eerste gedachten was: ‘Zie ik dat überhaupt wel zitten?’ Want als ik dan terugga in mijn eigen verleden… Ik wilde vroeger onzichtbaar zijn, als kind. Ik wilde dat er gewoon een hoekje was, zodat mensen me niet zagen. Daarbij ben ik heel lang. En dan val je toch op. Maar het was wel een beetje mijn levenshouding, om er gewoon maar niet te zijn.

Wat zou jou toen geholpen hebben?
“Het had me geholpen als er op de basisschool dingen waren verteld over… Nou, dat er überhaupt voorlichting over gender mogelijk was geweest. Ik dacht dat er in mijn hoofd iets mis was. Dat er bij mij een draadje verkeerd was verbonden. Al had ik nu het Lentekriebels programma op school gehad, dan had ik veel eerder geweten wie Ik was. Dan had ik ook kunnen groeien.

Maar voor me zit een vrouw die momenteel gekleed is in een fuchsia roze hemdje, een groen colbert met bijpassende groene nagellak en een fuchsia roze bril? Dus je bent van onzichtbaar naar een kleurrijke verschijning gegroeid!
“Ja, maar goed; daar kom ik wel vandaan. En ik heb best wel wat stappen moeten zetten om daarover heen te komen. Dus ook daar heb ik over nagedacht: ‘ben ik wel zo iemand die op de voorgrond durft te treden?’ En toen dacht ik: Ja, ik ben al zo lang bezig om te worden wie ik ben. En nu ben ik wie ik ben.

Maar het ging ook om praktische zaken hoor, want het is best veel werk. Ik heb een drukke, maar gelukkig ook een hele leuke baan. Dus hoe ga ik dat combineren? Ik heb dit dan ook met mijn manager gesproken en die zei: ‘Joh, weet je; we zijn heel erg flexibel.’ En gelukkig ben ik ook heel flexibel. En toen ik dat allemaal had overwogen dacht ik: Ja, dit kan ik wel. Ik kan voor dit doel op de voorgrond treden.

“Ja, ik ben al zo lang bezig om te worden wie ik ben. En nu ben ik wie ik ben.”

En die conclusie maakt je zichtbaar trots…
“Ja! Ik vind het ook heel belangrijk om dat te laten zien, ook op scholen, dat leerlingen kunnen zien: Oh ja, je kunt transgender zijn én een goede baan hebben. Dat je echt gelukkig kunt zijn. Dat is een beetje wat ik probeer uit te stralen. Het is niet alleen maar kommer en kwel. Het is prima om jezelf te zijn.”

Het gaat je goed af, deze houding staat je wel! Maar wat zou jij nu tegen de Remke die vroeger onzichtbaar wilde zijn willen zeggen?
“Tsja, heb ik er spijt van dat het zo is gelopen? Nee, spijt is niet het goede woord. Het is voor mij een logische ontwikkeling geweest. Ik bedoel; het is voor mij lang geleden hè, destijds bestond het woord transgender nog niet eens. Maar uiteindelijk heeft het me wel gebracht waar ik nu ben en… Misschien had het sneller gekund of langzamer. Ik weet het niet, ik denk dat dit voor mij goed was. Maar tegen degenen die nu in hetzelfde schuitje zitten zou ik wel willen zeggen: Laat je zien en kies je eigen tempo.”

“Laat je zien en kies je eigen tempo.”