Cinéma Gaieté | Sebastiane

Sebastiane (1976), het debuut van de Britse queer filmmaker Derek Jarman is een Fellini-pastiche, overgoten met een homo-erotische saus. Jarman en zijn coregisseur Paul Humfress hadden duidelijk een fascinatie voor het werk van Fellini. De decadentie, de excentrieke figuren, tot aan de bewust uit de pas lopende nasynchronisatie, alle stijlelementen zijn gekopieerd. Er wordt zelfs rechtstreeks verwezen naar Satyricon, het meesterwerk waaraan Sebastiane sterk doet denken.

We schrijven het jaar 303. Na een aantal incidenten in het paleis van de Romeinse keizer, waar de christenen de schuld van krijgen, wordt de christelijke soldaat Sebastian verbannen naar een militair strafkamp in de woestijn. Daar doden jonge mannen de tijd met sporten, zwemmen, stoeien… alles vrijwel naakt en seksueel geladen. Scenes en dialogen zijn vaak plat en grof of juist onbegrijpelijk poëtisch. Sebastian is een opstandig pacifist, hij weigert deel te nemen aan de vechttrainingen en wordt daarvoor gestraft in een reeks sadomasochistische handelingen. Spannend wordt het niet. De acteurs zijn bloedmooi, maar ze spelen beroerd.

Net als ik het allemaal stomvervelend begin te vinden, wordt de film gered door een van de tederste en adembenemendste liefdesscenes tussen mannen, ooit op het witte doek vertoond. Minutenlang wordt er door twee gebronsde, atletische soldaten – Anthony en Adrian – uitbundig gevreeën, op een rotspartij en later in een aangrenzend ondiep meertje, alles gefilmd in schitterende close-ups en slow motion. De grofheid is even verdwenen (afgezien van de opdringerige soundtrack van Brian Eno).

Maar de idylle wordt verstoord door de Romeinse commandant Severus, die het op Sebastian heeft gemunt en de soldaten nodig heeft om zijn sadistische plannen uit te voeren. Er volgen meer scenes van verveling, pesterijen en marteling. Sebastian met armen en benen wijd gespreid, vastgespijkerd in de brandende zon, de soldaten in volle glorie in het badhuis, oproerkraaier Max die Sebastian en zijn beste vriend Justin het leven zuur maakt. Het is allemaal prachtig in beeld gebracht, maar ook saai en pretentieus.

Als Severus in beschonken toestand zijn liefde aan Sebastian verklaart, en Sebastian zijn dronken avances weigert, tekent hij daarmee zijn doodvonnis. Zijn executie is de scene die we allemaal kennen van wereldberoemde kunstwerken, de Heilige Sebastiaan vastgebonden aan een paal en doorboord met pijlen.

Als je door het gescherm met symboliek, religieuze verwijzingen en mooifilmerij heen weet te kijken, en de dialogen in Latijn op de koop toe neemt, blijft er aan Sebastiane heus veel te genieten. Enkel de kans om de legendarische danser Lindsay Kemp in actie te zien in een bizarre ode aan het mannelijk orgasme, maakt het zien van de film de moeite waard. Het lef van Jarman om een zeer expliciet homo-erotische film te maken, die het pornografische overstijgt en bedoeld lijkt voor een breder publiek dan de voordehand liggende doelgroep, is sowieso lovenswaardig.

Sebastiane (1976)

Een film van Derek Jarman en Paul Humfress, met o.a. Leonardo Treviglio, Neil Kennedy, Richard Warwick, Barney James, Ken Hicks en Lindsay Kemp

Jeroen de Beer (Utrecht, 1974) is filmwetenschapper en dichter. Hij schreef liedteksten voor o.a. Mylene d’Anjou, Ellen Evers en Vera Mann. Hij werkte bij Joop van den Ende Theaterproducties, Stadsschouwburg Amsterdam en sinds 2013 bij de Academie voor Theater en Dans. Sinds 2017 is hij lid van het Amsterdam Gay Men’s Chorus.