Podcast over de Butlermoord | Gerechtigheid voor Dick van Leeuwerden?

Lammert de Bruin en Babs Assink maken een zesdelige podcast voor AVROTROS/NPO Radio1 over de Butlermoord. Na podcasts over de moord op societyicoon Mathilde Willink (1977) en de Showbizzmoord op platenbaas Bart van der Laar (1981) duikt het duo nu in de zaak van de weduwe Dorothea van Wijlick van 4 november 1983, ook wel genaamd ‘de Butlermoord’.

Tekst: Maurits Huijbrechtse

Van Wijlick zou met drank en medicijnen zijn vergiftigd door haar persoonlijke verzorger en haar partner in een verstandshuwelijk dat zij vijf weken eerder sloot met Dick van Leeuwerden (1944-2020).  De vermogende weduwe gunde haar kinderen haar vermogen van 2,5 miljoen gulden niet, maar wel aan haar persoonlijke verzorger.

Van Leeuwerden hield echter tot zijn overlijden bij hoog en bij laag vol dat Van Wijlick een natuurlijke dood stierf. Het lot van de mogelijk onterecht tot 12 jaar gevangenisstraf veroordeelde Van Leeuwerden is de directe aanleiding om de podcast te maken.

De rechters gingen tot nu toe niet mee in de verklaring van Van Leeuwerden, terwijl onderzoek uitwees dat de hoeveelheid alcohol en medicijnen in het lichaam van de weduwe niet dodelijk was. Nieuw onderzoek naar het hartweefsel van de weduwe heeft bovendien aangetoond dat er een infarct heeft plaatsgevonden. Ook de tweede aanklacht waarvoor Van Leeuwerden is veroordeeld, namelijk het niet inroepen van medische hulp, wordt door alle medische wetenschappers die de dood van mevrouw hebben onderzocht onzin genoemd.

Van Leeuwerden had niet kunnen weten dat er iets mis was met de vrouw en bovendien was haar dood onomkeerbaar, ook al zou er hulp zijn ingeschakeld. Volgens Geert-Jan en Carry Knoops, de advocaten van Van Leeuwerden, zouden de rechters deze keer wel mee moeten gaan met de door wetenschappelijk bewijs onderbouwde verklaring voor de natuurlijke dood van de weduwe. Er is volgens hen in deze zaak sprake van een gerechtelijke dwaling die het disfunctioneren van de mogelijkheid om herzieningsverzoeken bij de Hoge Raad – het hoogste rechtscollege van ons land- in te dienen blootlegt. Daarom doet het echtpaar Knoops namens de familie een ultieme poging om tot een nieuwe, achtste, herzieningspoging van de zaak te komen.

Voordat dit verzoek bij de Hoge Raad kan worden gedaan, moet de procureur-generaal besluiten of de herziening mag worden ingediend. Van Leeuwerden heeft namelijk voor de wet geen bloedverwanten meer die een postuum herzieningsverzoek mogen indienen. Daarom is in deze zaak een uitzondering op de regels noodzakelijk.

In 2021 sprak ik voor Gaykrant met de familie van Dick van Leeuwerden over de impact van de zaak en Dicks strijd voor gerechtigheid die zij voortzetten.

Van het een komt het ander

Babs en Lammert hadden even tijd voor mij terwijl ze drukdoende zijn met het monteren van de laatste aflevering. Martien Hunnik, de man die acht jaar lang onterecht vastzat voor de Showbizzmoord, tipte Babs en Lammert nadat zij een podcast over de moord op Van der Laar hadden gemaakt.  Martien had Dick leren kennen toen ze samen in de Bijlmerbajes in voorarrest zaten.

Babs: ‘Zo gaat het eigenlijk altijd met onze podcasts, van het ene verhaal komen we vanzelf uit bij een ander verhaal.

Lammert vult aan: Ja, Martien zette ons op het spoor van de zaak van Dick van Leeuwerden. Martien werd net als Dick verdedigd door Geert-Jan en Carry Knoops. We zijn toen eerst gaan praten met Geert-Jan en daarna met Henk-Maarten Laane. Deze huisarts en patholoog was bevriend met Dick en vecht al bijna 40 jaar met de familie voor gerechtigheid. We reisden ook af naar Noord-Brabant waar we spraken met Mieke, Hans-Maarten en Annemieke van Leeuwerden, schoonzus, neef en nicht van Dick.

Herzieningsverzoeken bij de Hoge Raad

Lammert: In deze zaak zijn zeven herzieningsverzoeken ingediend, zonder succes. Dat is een record in de Nederlandse rechtstaat. Het echtpaar Knoops heeft, toen zij de laatste keer bij leven afscheid namen van Dick, beloofd door te gaan met procederen om zijn naam te zuiveren. In de podcast doet Geert-Jan een moreel en juridisch appel op de Hoge Raad om zaak te heropenen en noemt hij het onrecht dat zijn cliënt volgens hem is aangedaan een schandvlek voor de rechtstaat.

Babs: Gaande de gesprekken met onder andere de pathologen Prof. dr. Hendrik-Jan Houthoff en Prof. dr. Anton Becker kwamen we er achter dat de zaak Van Wijlick voor veel deskundigen uit verschillende disciplines de tekortkomingen van de huidige mogelijkheden tot herziening van een gerechtelijk vonnis bij de Hoge Raad laat zien. De deskundigen menen dat de rechters van de Hoge Raad te gemakkelijk omspringen met wetenschappelijke inzichten die onder andere Van Leeuwerden vrijpleiten.

Dat soort inzichten ziet men bij de Hoge Raad als een mening in plaats van een wetenschappelijk feit. Veel van de deskundigen die langskomen in onze podcast pleiten voor een onafhankelijk college waarin deskundigen uit verschillende wetenschapsvelden zitting hebben, en die de impact van nieuw wetenschappelijk bewijs kunnen toetsen als er een herzieningsverzoek binnenkomt bij de Hoge Raad. In de zaak Van Leeuwerden pleitten bijvoorbeeld 30 onderzoekers uit binnen- en buitenland hem onafhankelijk van elkaar vrij.

Lammert: Bijzonder is dat wij een persrechter van de Hoge Raad hebben weten te bewegen tot een interview. Normaal gesproken is de Hoge Raad een gesloten bastion waar je als journalist niet binnenkomt. In het gesprek merkten we wel dat de Hoge Raad erg stoïcijns vasthoudt aan de in de oude arresten ingeslagen weg. Dat is op zichzelf al vreemd, zo begrepen wij van Geert-Jan Knoops, dat de eerdere besluiten van de Hoge Raad ingaan tegen andere arresten in vergelijkbare zaken waar wel is besloten de zaak te heropenen.

Moorden in de jaren ‘70 en ‘80

Babs en Lammert doken in eerdere podcasts ook in moordzaken uit de jaren ‘70 en ‘80 en zien een rode draad.

Lammert: De politietechnieken van toen waren echt anders dan nu, veel ruwer. Er werd daarbij ook niets opgenomen, en dat maakt erg ondoorzichtig wat verdachten tot een bekennende verklaring heeft gebracht.  Dit zagen we eerder in ons onderzoek naar de Showbizzmoord. Je ziet daarnaast dat Dicks homoseksualiteit bij de politie meespeelde in het negatieve beeld dat zij van hem hadden. Er zijn tijdens het verhoor dingen naar Dick geroepen zoals:  ’Je hoort bij de homo-maffia.’

Die maffia zou het gemunt hebben op vermogende weduwen. Vergelijkbare reacties van politiemensen zagen we eerder bij Martien Hunnik die met sekswerk zijn brood verdiende. In de media van die jaren pleitte homo zijn ook zeker niet voor je, als je verdacht werd van een misdrijf. Hier vertelt Henk Krol over in de podcast. Hij werkte toen bij de Telegraaf, die redelijk negatief schreef over Van Leeuwerden. Later toen Van Leeuwerden vastzat spande hij zich, als hoofdredacteur van de Gay Krant, voor hem in.

Lammert en Babs kwamen ook nog een oude bekende tegen uit hun eerdere onderzoek naar de moord op Mathilde Willink, de patholoog-anatoom dokter Zeldenrust die ook sectie uitvoerde op het lichaam van Van Wijlick. Lammert en Babs: Van Zeldenrust als autoriteit op wie rechters kunnen bouwen is wat ons betreft weinig over. In de afgelopen veertig jaar is duidelijk geworden dat in veel van zijn onderzoeken fouten zijn gemaakt waardoor mensen onterecht zijn veroordeeld.

De zes afleveringen zijn nu op alle bekende podcastplatformen te beluisteren.

*

Maurits Huijbrechtse (1997) studeert geschiedenis aan de UvA. Voor Gaykrant schrijft hij regelmatig over LHBT+geschiedenis, vaak in samenwerking met IHLIA, neemt hij interviews af en schrijft hij over zijn eigen ervaring als deel van een dubbele minderheid: homoseksueel en lichamelijk gehandicapt. Naast zijn werk voor Gaykrant is hij actief bij Museum Engelandvaarders en binnen D66.