Ted van Lieshout doet meer dan we hier op kunnen sommen. Toch wist hij even tijd en ruimte te maken voor een interview met de Gaykrant naar aanleiding van (de ophef over) zijn laatste boek, Beitelaar. In Beitelaar is de hoofdpersoon een jonge wijsneus die in de ban raakt van een oudere man. Wat volgt is een drietrapsraket die duidelijk maakt dat zaken als seksueel misbruik en pedofilie soms minder zwartwit zijn dan de publieke opinie graag wil zien. Maar Ted van Lieshout wil beslist niet dat seksueel misbruik goedgepraat wordt. Wat ging er mis bij Beitelaar?
Tekst: Hanneke van Dongen
Foto: Ben Klein
Wat ging er mis?
Het NRC zette een quote uit de context online. Daarmee werden veel mensen op het verkeerde been gezet. De catchy kop triggerde nogal wat reacties, zoals dat nu eenmaal gaat op social media. NRC heeft de vergissing netjes rechtgezet en ach… ik ben wel erger gewend. Ik vind het ook goed hoor, negatieve reacties. Het hoort bij mijn vak: ik schrijf nu eenmaal controversiële boeken, dan kun je reacties verwachten. Zolang iemand met zijn eigen naam en op een beschaafde manier reageert, ga ik graag het gesprek aan. Op mensen die van alles anoniem roepen, ga ik niet in.
Antonij komt over als een heel intelligente jongen die zichzelf prima in staat acht te beslissen wat hij wel en niet wil. Jouw mening als schrijver blijft op de achtergrond, is het je bedoeling om mensen zelf aan het denken te zetten over hun eigen ideeën?
Antonij is wijs voor zijn leeftijd inderdaad, dat is nodig om het verhaal invoelbaar en leesbaar te maken. Als ik echt zou schrijven als een jongen van vijftien, zou je als lezer al snel verveeld raken. Dat gezegd hebbende: de bedoeling van de verhalen die ik schrijf is inderdaad om nuancering aan te brengen in ons gezamenlijk denken over dit soort aangelegenheden.
Wat wil je bereiken behalve een breder referentiekader bieden?
Waarschijnlijk bereik ik er niks mee, maar ik wil toch vooral de nuancering aan blijven bieden in een maatschappij waarin het stigma steeds erger wordt. Waarin mensen die pedofiel of pedoseksueel zijn eigenlijk geen ruimte meer krijgen om te bestaan, Dat is natuurlijk niet goed. Door dat te onderdrukken creëer je een ongezonde sfeer. Daarnaast denken mensen steeds meer zwartwit, terwijl de waarheid in het midden ligt. Ik vind het belangrijk om toch te proberen in het midden uit te komen.
Hoe ben je tot de bijzondere opbouw gekomen van het boek?
Als je slachtoffer bent, vind ik dat je het recht hebt om géén aangifte te doen. Ik wilde laten zien dat het dwingen om iemand aangifte te laten doen niet juist is. Als je een slachtoffer dwingt om aangifte te doen en daarbij om voldoende bewijs te krijgen het slachtoffer weer op de pijnbank moet met alle details, waarna de rechter vaak toch tot vrijspraak overgaat door gebrek aan bewijs, daar is niemand mee geholpen. Er zou meer gekeken moeten worden naar andere oplossingen dan alleen aangifte doen. Ik denk dat een slachtoffer gebaat is bij erkenning, gezien worden. Daar zou het om moeten gaan. ‘Dit is jou gebeurd, dit is jou overkomen. Wat heb jij nodig om hier minder last van te hebben?’
Antonij heeft spijt dat hij erover gepraat heeft en vertelt elke keer minder. Als je eenmaal aangifte doet, is er geen weg terug, dat is nogal wat. Slachtoffers kunnen nergens meer schuilen als ze zelf niet mogen beslissen over wel of geen aangifte doen.
Nadat ‘Mijn meneer’ uitkwam kreeg ik van veel homoseksuele mannen reacties in de trant van: ‘Ik wou dat ik zo’n meneer gehad had.’ Dat vind ik twijfelachtig. Als je alleen kijkt naar het nut van zo’n contact en niet naar de consquenties van zo’n contact. Misschien had ik wel liever onervaren willen blijven en zelf alles ontdekken, in plaats van dat ‘goede voorbeeld’ te krijgen van een ervaren man.
Ik heb destijds zelf een einde gemaakt aan de relatie met die meneer. Bij veel mensen/slachtoffers is er geen afronding, omdat de relatie abrupt verbroken wordt, vaak door een gebeurtenis van buitenaf. En het taboe is er ook. Slachtoffers voelen zich ook schuldig: ‘Ik had er zelf een punt achter moeten zetten, het is ook mijn eigen schuld geweest, ik was er toch zelf bij…’
Kortom: een dergelijke ervaring is te gecompliceerd om met een aangifte af te doen?
Het is ook zoeken naar zelfregulatie: waar moet je aangifte over doen en wat kun je oplossen door bij iemand je verhaal te kunnen doen zonder verdere stappen? Als iedereen voor elke tik op een kont aangifte gaat doen, zitten we met een onbeheersbaar probleem. Maar ook: kinderen zouden vanaf de kleuterschool moeten leren hun grenzen aan te geven. Weerbaarheid is leren waar je grenzen zijn en die ook kunnen bewaken. Dus als ouder zeg je niet: ‘Geef tante eens een kus.’ Dat heb ik altijd zo raar gevonden! Je zegt eigenlijk tegen zo’n kindje: ‘Verleg je grenzen maar een beetje.’
Maar goed, de jongeren van nu moeten de samenleving maken die zij nodig hebben. Als de generaties van nu vinden dat al het grensoverschrijdend gedrag vervolgd moet worden, moeten zij ervoor zorgen dat dat gebeurt. Het is hun toekomst, waar zij zich veilig in moeten voelen.
Voelde jij je veilig als puber?
Ik voelde me veilig genoeg om langzaam maar zeker te ontdekken wat ik wel en niet wilde.
Zou je de jongeren die de Gaykrant lezen iets mee willen geven?
Nee. Ik heb de waarheid niet in pacht. De jongeren van nu denken echt anders dan ik en daar wil ik helemaal niet in ingrijpen. Jongeren moeten de wereld voor zichzelf uitzoeken en ik kan daar geen advies in geven.
Wat ik misschien wel zou willen zeggen: vroeger deden wij ontzettend ons best om niet in een of ander hokje te komen en nu is er voor elke aparte seksuele geaardheid een ander hokje. Strikt genomen hoor ik nu misschien wel in drie hokjes. En wat moet ik daarmee? Moet ik dat dan gaan verkondigen: ‘Ik ben dit en dat en dat.’? Nee toch zeker, dat is zo privé!
Aan de andere kant schrijf ik ook steeds over homoseksualiteit juist omdat ik vind dat zichtbaarheid heel belangrijk is, zodat iemand die zich misschien alleen voelt, zichzelf kan herkennen. Als er nu dan zoveel hokjes nodig zijn, zullen we dan als gemeenschap zorgen dat er wel een groot overkoepelend hok blijft waar we allemaal gezellig in passen?
*
Klik hier om Beitelaar te bestellen.
*
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
