Felicita Vos | Tussen zwarte vlinders

Onlangs verscheen Tussen zwarte vlinders, de nieuwe roman van Felicita Vos.  ‘Een meeslepend verhaal met grote maatschappelijke betrokkenheid,’ aldus de schrijfster. ‘Dat is terug te zien in mijn romans waarin ik als heteroseksuele vrouw de LHBTI+ groep al diverse keren vanuit verschillende perspectieven heb belicht.’

Redactie: Rick van der Made
Foto: Rens Plaschek

Zo beleefde oom Mario in haar roman Spaans Bloed een opzienbarende coming-out, maar ook het pijnlijke feit dat homoseksualiteit in sommige culturen niet mag bestaan heeft ze prachtig beschreven. In haar nieuwe roman is Fredo, de beste vriend van haar hoofdpersonage Raven, een homoseksuele man die tegen wil en dank tussen verschillende werelden leeft. Als kind van een Roma-vader en een Nederlandse moeder groeide Vos op tussen culturen en weet ze wat het is om te worstelen met identiteit.

Felicita Vos wilde aan de Arnhemse dansacademie gaan studeren, maar een zwaar auto-ongeluk gooide roet in het eten. Ze studeerde culturele en maatschappelijke vorming en communicatie en gaf daarna haar passie voor flamencodans vorm in het zuiden van Spanje waar ze op uitnodiging van topdanser Andrès Marin verbleef. Ze kreeg zowel van hem als andere grootheden in de flamencowereld les. Intussen schreef ze gedichten en verhalen. In 2008 debuteerde ze met haar non-fictie boek Blauwe haren, zwarte ogen. Daarna volgend romans als: Duivelsklauw, Spaans Bloed, Ravage en op 13 oktober  verschijnt haar nieuwe roman Tussen zwarte vlinders.

Waarom komt homoseksualiteit vaak voor in jouw romans?

Ik heb grote moeite met het plakken van stickers op mensen en vind het vreselijk dat mensen op hun geaardheid beoordeeld worden. Helaas worden anno 2022 nog steeds mensen om die reden buitengesloten of in elkaar geslagen. Dat is toch te gek voor woorden. We zijn allemaal mens, dat delen we met elkaar. Iedereen wil graag gelukkig zijn, daarin verschillen we niet van elkaar, maar juist door iemand die in de ogen van de dominante samenleving anders is een sticker op te plakken, zorg je ervoor dat je mensen in een hokje plaatst. Dat hokje kan als een eenzaam eiland voelen waarin je niet mag zijn wie je bent.

‘Ik bezoek dan ook altijd alle plaatsen waar ik over schrijf  en ontmoet mensen die mij van binnenuit en zonder voorbehoud toegang geven tot de benodigde kennis.’

In de Roma-cultuur bestaat homoseksualiteit bijvoorbeeld niet. Onzin natuurlijk, maar mensen worden gedwongen twee levens te leiden. Een maatschappelijk en sociaal geaccepteerd leven en een verborgen leven. Een aantal jaren geleden ontdekte ik dat het zelfmoordpercentage onder homoseksuelen in de Roma-cultuur hoog is. Dat vind ik onacceptabel. Ik weet dat ik hiermee mensen uit mijn culturele achterban tegen het zere been schop, maar zo denk ik er nu eenmaal over.

Welke rol speelt Fredo in Tussen zwarte vlinders?

Fredo is de beste vriend van mijn hoofdpersonage Raven. Ze hebben een bijzondere en hechte band met elkaar.  Beiden worden niet geheel geaccepteerd. Fredo vanwege zijn homoseksualiteit en Raven vanwege haar etniciteit. Ze is dochter van een Roma-vader en een Nederlandse moeder. Op de Roma-cultuur rust nog steeds een enorm stigma. Dat is mede debet aan het feit dat veel Roma zich schamen voor hun afkomst en hun etniciteit verdoezelen. Mijn vader peperde ons altijd in erover te zwijgen. Hij was directeur van een bedrijf en zei letterlijk: “Als de buitenwereld had geweten waar ik vandaan kwam, had ik dit nooit in mijn leven bereikt.” Ik zag hem als kind al worstelen met zijn etnische afkomst en juist dat worstelen vind ik zo pijnlijk. Daar zie ik de parallel met mensen uit de HLBTI+ groep. Dat pijnlijke en haast verstikkende worstelen met je identiteit. Fredo’s leven kenmerkt zich ook door deze tragiek. Fredo leeft een flamboyant leven vol avontuur. Hij is slim, vilein, heet allerlei gekke invallen en dito verhalen, maar het is een dun laagje vernis. In werkelijkheid speelt zijn leven zich in het verborgene af. Zijn moeder accepteert zijn geaardheid niet, waardoor hij uit angst voor haar oordeel  nooit een echte relatie kan hebben. Fredo is ook een belangrijke vertrouwenspersoon van Raven en vice versa. Uiteindelijk blijkt hij haar het hardst nodig te hebben, maar meer wil ik er niet over vertellen want voor je het weet verklap ik de clou. Ik kan wel melden dat ik een flink aantal passages met tranen in mijn ogen heb geschreven.

Waarom heb je Fredo als personage opgevoerd?

Ik heb Fredo als eerbetoon aan een overleden vriend opgevoerd.  Ik was ooit zijn muze. Helaas is hij zes jaar geleden aan AIDS overleden. Een ziekte die nu als chronisch te boek staat, maar hem fataal is geworden. Daarnaast heb ik hem opgevoerd omdat zowel mijn hoofdpersonage, Raven, als Fredo worstelen met hun identiteit. Beiden worden ze maatschappelijk niet geaccepteerd of hebben ze het gevoel buitengesloten te worden. De een vanwege zijn geaardheid, de ander vanwege haar etniciteit. Het interessante daaraan vind ik is bloot te leggen hoe zij daar als mens en individu mee omgaan. Het gaat daarbij niet alleen om zelfacceptatie, maar ook maatschappelijke acceptatie.

Waarom vind je het belangrijk om over de LHBTI+ gemeenschap te schrijven?

Omdat ik op geen enkele manier tegen uitsluiting kan. En het lijkt alsof  de maatschappij steeds minder tolerant wordt. Ik las vorige maand nog in de krant dat homofobe jongeren gasten van een Amsterdamse gaybar voor kankerhomo’s uitscholden en vanuit hun auto met een gelblaster hebben beschoten. Een van de gasten raakte daarbij ernstig gewond aan zijn oog. In datzelfde artikel las ik dat ook taxichauffeurs regelmatig de gasten van de bar verbaal intimideren. Burgemeester Halsema sprak zelfs van een cultureel probleem. Ik heb een groot rechtvaardigheidsgevoel en maak me zorgen over deze ontwikkelingen. En mede daarom vind ik het belangrijk om erover te schrijven. Laten we wat toleranter zijn en elkaar accepteren zoals we zijn.

Zitten er autobiografische elementen in je nieuwe roman?

Dat zou je denken. Zeker omdat ik het personage Fredo als eerbetoon aan mijn overleden vriend opvoer. Maar het boek is fictie en heeft dus niets te maken met de werkelijkheid. Ik ben net als Raven een dochter van een Roma vader en een Nederlandse moeder, maar qua karakter is er geen enkele overeenkomst tussen Raven en mij. Dat is het mooie van schrijven; het creëren van werelden waarbij je maatschappelijke thema’s aan de orde kunt stellen en mensen mee kunt nemen in andere belevingswerelden.

Kun je iets meer vertellen over je culturele achtergrond?

Zoals ik al vertelde ben ik met twee culturen opgegroeid. Aanvankelijk heb ik daar eerlijk gezegd ook flink mee geworsteld want waar hoorde ik nu bij? Ik voelde me ontheemd en maakte bovendien deel uit van een cultuur waar een stigma op rust. Uiteindelijk heb ik een balans tussen beiden gevonden. Ik weet wie ik ben, waar ik voor sta en houd me niet bezig met etnische of welke etiketten dan ook . Het beperkt je als  je door negatieve beeldvorming of door maatschappelijke vooroordelen niet kunt zijn wie je bent. Je leeft dan, naar mijn idee, een half geamputeerd leven. Dat is ook de reden dat ik Blauwe haren, zwarte ogen schreef. De Roma, een etnische minderheid met volkenrechtelijke status, zonder land, maar mét een eigen vlag en een volkslied, zijn door de eeuwen heen als paria’s van de maatschappij naar onherbergzame uithoeken verdreven. Er wordt anno 2022 nog steeds in stereotypen over Roma gedacht. Ik wilde de andere kant belichten, lezers laten kennismaken met de rijke cultuur, laten zien dat ondanks de versplintering van het volk, oude tradities bewaard zijn gebleven en overal worden nagevolgd. Ook wordt duidelijk dat er onder de Roma velen zijn die van betekenis zijn voor de samenleving en niet voldoen aan de stereotypering.

‘In de Roma-cultuur bestaat homoseksualiteit bijvoorbeeld niet. Onzin natuurlijk, maar mensen worden gedwongen twee levens te leiden.’

In al mijn boeken speelt de Roma-cultuur een rol. Het is een gesloten cultuur die op het punt staat langzaam te verdwijnen. Tradities worden mondeling overgedragen, er staat niets op schrift. Als je dat koppelt aan het stigma, dan is dat voor mij een drijfveer erover te willen schrijven en mijn lezers te laten ervaren wat een rijkdom er achter de muur van vooroordelen schuilgaat.˝

Je schrijft over totaal verschillende onderwerpen, hoe kies jij een onderwerp?

Eigenlijk valt een onderwerp mij toe. Het leven schenkt ze me. Als iets mij op een bepaalde manier raakt, gaat het bij mij leven, borrelen en bruisen. Ik ga erop broeden en zo ontstaat het idee voor een roman.  Een van de leuke dingen van schrijven vind ik het doen van onderzoek waarbij ik altijd heel grondig te werk ga. Als je het over het ontdekken van werelden hebt… er zijn er al heel wat voor mij opengegaan. Als ik over een thema schrijf dan wil ik er alles over weten en pluis ik alles tot in de kleinste details uit. Ik moet het kunnen voelen, proeven, ruiken, doorleven om er goed over te kunnen schrijven. Ik bezoek dan ook altijd alle plaatsen waar ik over schrijf  en ontmoet mensen die mij van binnenuit en zonder voorbehoud toegang geven tot de benodigde kennis. Ik kom daarvoor ook op niet voor de hand liggende plaatsen. Zo bezocht ik voor mijn roman Spaans Bloed afwerkplekken, sprak ik met prostituees en rechercheurs mensensmokkel en menshandel. Ook kwam ik voor een verhaal in een darkroom voor mannen.

Er wordt me weleens gevraagd waarom ik in mijn romans soms heftige thema’s aansnijd. Zoals ik al zei vallen ze me toe. Als een onderwerp iets in mij wakker schudt, dan schuw ik het niet om ook de confrontatie met de moeilijke kant ervan aan te gaan. Ik zie het als een avontuur waardoor ik op de meest uiteenlopende, soms bizarre, maar ook interessante, plekken kom die normaal gesproken voor buitenstaanders gesloten blijven.

Kun je iets over je nieuwe boek vertellen?

Ik wil niet al teveel prijsgeven omdat ik de clou niet wil verraden. Wat ik wel kan zeggen is dat mijn nieuwe roman zich in Rome, Nederland en het zuiden van Spanje afspeelt. Het is een roman die gaat over verlies, de bijzondere vriendschap tussen Fredo en Raven waarover ik al iets vertelde, hoogverraad, moederdochter-relaties, Spaanse windhonden, de Roma-cultuur en de liefde die misschien zelfs wel de meest gruwelijke trauma’s weet te overwinnen.

*

‘Tussen zwarte vlinders’ (uitgeverij De Kring) ligt vanaf 13 oktober in de winkel en is hier te bestellen.