Kunstenaar Frans Franciscus kwam op mijn pad toen we tegelijkertijd op dezelfde plekken exposeerden. De eerste keer was tijdens This Art Fair in 2021 en een tweede keer tijdens de Big Art Fair in 2022. Ik ben hem en zijn werk blijven volgen op social media en ik vond het tijd worden voor een interview.
Tekst: Julia Kiryanova
Foto’s: Frans Franciscus
Hoe ben je begonnen met schilderen?
Ik heb de Utrechtse kunstacademie gedaan. Daar heb ik mijn eerste schilderijen gemaakt. Daarvoor tekende ik voornamelijk. Op de academie moest je een stageperiode van een half jaar regelen. Ik ben een half jaar in Berlijn gaan werken dat in die tijd het summum was van de hipste schilderkunst. Daar ben ik in het voormalig Dahlem Museum in de ban geraakt van oude schilderkunst en is de basis gelegd voor mijn, vaak op oude meesters gebaseerde, oeuvre. Ik ben toen overgestapt van acrylverf naar olie en heb geleerd met een grisaille, een onderschildering in grijstinten, te werken en met glacerende kleurlagen.
Hoe kies je je onderwerpen?
De werken van de oude meesters tonen meestal dramatische Bijbelse of mythologische verhalen. Dat sprak zeer tot mijn verbeelding. Ik ben niet religieus of klassiek opgevoed en kom uit een praktisch geschoold arbeidersmilieu. De voorstelling die ik in de oude werken zag begreep ik dus niet, maar dat was juist goed. Ze brachten mij op nieuw frisse ideeën en gaven mij een kapstok om mijn eigen verhaal aan op te hangen.
Maar wie zijn dan de figuren in je schilderijen?
Misschien kan ik dat het best uitleggen aan een voorbeeld. In 2007 werd ik benaderd door de CEO van een fondsenwerver die zich vooral inzette voor charitatieve doelen. Hij had zeven kantoren in Europa en wilde in elke kantoor een grote versie van één van de Zeven Werken van Barmhartigheid. De werken van barmhartigheid komen uit het nieuwe testament. De hongerigen spijzen, de dorstigen laven, de naakten kleden, vreemdelingen herbergen, zieken bezoeken, gevangenen bezoeken en doden begraven.
De CEO en ik zaten op één lijn qua religie. Vooral het theatrale vonden we interessant maar erg spiritueel waren we geen van beide. Van elk werk heb ik een schilderij gemaakt waar de figuren weliswaar een Bijbelse barmhartigheid verbeeldden maar ook uit een ander verhaal gestapt waren. Op ‘De dorstigen laven’ is een hooggehakt roodkapje te herkennen met een wespentaille en flessen champagne in haar mandje. Op ‘De naakten kleden’ stonden twee mannen met hun voeten in het water, naakter dan naakt omdat ze er een duidelijke afscheiding van hun zwemkleding te zien was. Bovendien verwees dit werk naar een ander bijbels verhaal namelijk de doop van Jezus door Johannes. And so on. Veel heeft bij mij een dubbele bodem. En ik geef mijn fantasie de vrije loop.
‘Als je eens een keer ja hebt gezegd op een expo in een totaal verkeerde kapperszaak, dan leerde je daar vast weer wat van.’
Overigens is de CEO al ver voordat de werken helemaal afbetaald waren failliet gegaan. Ik kon naar mijn centen fluiten maar de werken bleven bij mij. Maar omdat het zo’n mooie monumentale serie was kwam het onder de aandacht van Museum Helmond. Daar zijn de werken in een grote solo getoond. Deze expo heeft eraan bijgedragen dat er door mijn man Rienus en mij een prachtig boek rondom deze werken kon worden geproduceerd.
En later is er nog een expositie georganiseerd in zeven Friese middeleeuwse kerken. ‘Zeven werken, zeven kerken’. In een paar uurtjes kon je langs alle kerken wandelen of fietsen. Bijna alle werken hebben inmiddels een mooie plek in een collectie. ‘Roodkapje’ heb ik in opdracht verschillende malen mogen maken. En zij staat ook nog groter dan het origineel, een beetje aangepast, op een hotelwand van een hotelkamer in New York.
Keramiek kwam later toch?
Ja klopt. Ik heb eerst heel lang vooral geschilderd en getekend. Maar was altijd wel van plan om me in andere media te begeven. In 2012 ontstond op een heel natuurlijke manier de samenwerking tussen Rienus en mij. Rienus heeft een rijke achtergrond in theater, mode en grafisch vormgeving. Naar aanleiding van de Vlaamse schilder Memling zijn wij samen fotografische portretten gaan maken. Dat is een serie van meer dan honderd werken geworden die internationaal getoond zijn onder de naam Franciscus & Franciscus. Hiervoor zijn we samen als artist in residence met een beurs van het Mondriaanfonds als kunstenaarsduo vier maanden uitgezonden zijn naar Curaçao.
Keramische beelden ben ik gaan maken omdat ik bij bevriende keramiste Carolein Smit logeerde. In haar atelier heeft ze mij een paar masterclasses gegeven. Voor ik het wist was ik hooked. Ik ben als snel op mijn eigen atelier met een broodje klei aan de slag gegaan. Stoken kon ik bij een achterbuurvrouw maar inmiddels is mijn atelier goed keramisch geoutilleerd. Dit medium verwondert mij op een vergelijkbare wijze als de schilderkunst door de eenvoud en het aardse van het materiaal. Ik maak de figuren die ik geschilderd heb driedimensionaal maar er ontstaan ook nieuwe personages. De derde dimensie geeft mijn werk letterlijk en figuurlijk diepte.
Heb je een dagelijkse routine?
Totaal niet. Ik ben zeer inconsequent. Soms kan ik maanden achtereen werken en als een bezetene geconcentreerd nieuw werk produceren. Heerlijk is dat. Maar dan komt altijd weer die twijfel. What’s next? En dan spring ik als een vlo over mijn atelier van het een naar het ander zonder dat er echt iets uit mijn handen komt. Of ik doe helemaal niks. Lees een boekje op mijn bankje in mijn atelierbibliotheek. Heel frustrerend vind ik dat maar ik weet inmiddels dat ook dat nodig is voor mij. Want het komt altijd weer goed.
Hoe oud ben je eigenlijk?
Is dat belangrijk? Ik vraag het zelf ook graag aan mensen, haha. De datum en de plek waar(op) je geboren bent is zeker van invloed op wat je bent. Maar vaak krijg ik het antwoord dat leeftijd maar een nummer is. Misschien is dat zo. Maar ik hoor mezelf steeds vaker zeggen dat was 10, 20 of 30 jaar geleden. Dan voel ik me behoorlijk oud. Ook als ik bijvoorbeeld op Grindr tegen beter weten nog eens wat probeer, ben ik stokoud. Daar doe je niks aan. Is ook niet zo erg. Ik heb me een slag in de rondte geneukt dus heb niks gemist. En je wordt, halleluja, ook minder geil als je ouder wordt dus het hoeft niet meer zo hard.
Maar als kunstenaar heeft anciënniteit zijn voordelen. Al heb ik daar wel lang aan getwijfeld. Ik heb vanaf 1986 tot en met 2014 bij de Flatlandgalerie gezeten. Maar ik zat daar al langere tijd niet meer op de goede plek. Ik was te schijterig om weg te gaan en om het zelf te proberen omdat ik dacht dat ik te oud was om opnieuw te beginnen. Ook ben ik van de generatie kunstenaars die opgevoed is met het idee dat je door een galerie vertegenwoordigd móet worden. Dat je er anders niet echt bij hoort. Maar op een gegeven moment was de maat echt vol en heb ik de stap genomen om mijn eigen zaken te regelen. En dat gaat inmiddels zo goed dat ik beter draai dan ooit tevoren.
Er is nog een groep kopers die denkt dat je kunt investeren in kunst. Die proberen het vaak met jonge kunstenaars in de hoop dat die beroemd worden en dat de prijzen van de door hun gekochte werken gaan stijgen. Ook zag ik dat mijn oudere kopers en verzamelaars een beetje klaar waren met kopen van mijn werk, soms gingen ze zelfs ontzamelen omdat ze bijvoorbeeld kleiner gingen wonen. Maar ik krijg steeds meer klanten onder een jonge generatie van kunstliefhebbers die niks wil weten van de idiote en snobistische hiërarchie van de in de jaren tachtig ontstane overspannen kunstmarkt; waar de naam van de kunstenaars vaak meer telt dan de kwaliteit van het werk. Zij gaan voor wat ze goed en mooi vinden. En mijn ervaring als kunstenaar werkt dan in mijn voordeel denk ik.
Heb je een tip?
Ik ben dus pas vrij kort bezig met het maken van keramische sculpturen. Heb met die nieuwe move een residentie bij het Europees Keramisch Werkcentrum kunnen realiseren. En via hen kwam ik in Jingdezhen in China terecht. Van oudsher het Chinese centrum van de keramiek- en porseleinindustrie . Daar heb ik in vier maanden tijd samen met een groep EKWC-alumni, allen veel jonger dan ik, een expo gemaakt. Die expo heeft drie plekken in China aangedaan. Dus ik heb drie tips:
1. Je bent nooit te oud om te leren.
2. Van het één komt het ander
3. Vooral gewoon door ademen.
Flauw maar waar.
Heb je een motto?
The Carlton Arms Hotel a.k.a. Artbreak Hotel a.k.a. Ye Olde Carlton Arms Hotel ligt op de hoek van 25th Street en 3rd Avenue op Manhattan. Het hotel was ooit chique maar vanaf the fifties tot in de vroege jaren tachtig verworden tot een sleazy short stay, voornamelijk in gebruik door hoertjes, hun klanten en junkies. Daarna werd het pand door kunstenaars omgetoverd tot een van top tot teen kakelbont beschilderd hotel. Banksy was één van hen, ver voordat hij beroemd werd.
‘Dan spring ik als een vlo over mijn atelier van het een naar het ander zonder dat er echt iets uit mijn handen komt.’
Elk jaar worden, ook nu nog, een aantal kamers overgeschilderd. Het hotel was mij aangeraden want sympathiek, weliswaar een beetje viezig en sleets maar betaalbaar. Dus Rienus en ik sliepen daar een weekje, hadden het prima naar ons zin. Ze zagen mijn werk en werden meteen enthousiast. Ik moest een kamer komen doen. En op een gegeven moment werd ik inderdaad gemaild door het hotel: “Franz! we have a room lined up for you. Can you come over?” Dat was 24 december… en ik kon 1 januari beginnen en had tot 15 maart de tijd. Ik ben geen snelle schilder, geen Karel Appel zeg maar, werk lang aan mijn schilderijen. Grote twijfel. Kan ik dat aan? Wat moet ik daar maken?
Gelukkig had ik net vier grote werken verkocht aan de Van de Ende collectie en New York is alleen leuk als je geld hebt. Ik zat dus even goed wat dat betreft. YOCA betaalde het materiaal en beloofde dat ik de rest van mijn leven welkom was om bij hen te logeren. Prima deal dus maar qua cash flow had ik er niet veel aan. Ik was wel al 50+ en misschien zou ik nooit meer zo’n kans krijgen. Ik heb toen tegen mezelf gezegd: ”Doe net of je 21 bent en zeg overal ja op.”
Ik heb voor Rienus, mezelf en mijn toenmalige stagiaire (de inmiddels befaamde schilder Sam Andrea) tickets gekocht en wij zijn gewoon gegaan. Heerlijke tijd gehad. Het project was prima voor menig FB-momentje. Ja ja die social media hé? Men dacht hier in Nederland dat ik in een heel duur hotel een zeer goedbetaalde opdracht in NEW YORK CITY aan het doen was. Goeie PR. Laat ze maar in de waan. Bovendien later twee keer terug geweest in het YOCA om in NYC een expo-opening te kunnen bijwonen waar ik in zat. “Frans, welcome at your home from home”, zeiden ze dan. Dat zinnetje heb ik er dus in gehouden.
”Doe net of je 21 ben en zeg overal ja op.” Overal ja op zeggen is wel een beetje overdrachtelijk bedoeld, haha. Je mag best kritisch zijn maar wachten totdat de kunst verzamelende prins in zijn witte Tesla voor komt rijden? Niet doen. En mensen vergeten snel. Dus als je eens een keer ja hebt gezegd op een expo in een totaal verkeerde kapperszaak, ik noem maar een dwarsstraat, dan leerde je daar vast weer wat van. Inmiddels vraag ik wel bij expo’s in Nederland op locaties waar entreegeld wordt gevaagd een kunstenaarshonorarium. Als ze niks aankopen of een andere redelijk financiële vergoeding aanbieden weiger ik consequent. Dan zeg ik dus nee.
Heb je exposities?
Jaski Galerie presenteert op de komende PAN een heel groot werk van mij. Heel stoer van ze want het is werk met een pittig onderwerp. Ook ben ik sinds kort close met Gabriel Rolt en zijn Curators Room. Gabriel is een toffe peer. Hij is afgestapt van het klassieke galeriemodel en organiseert expo’s op bijzondere plekken. Hij heeft werk van mij mee laten doen op toplocatie in Barcelona. En we zijn aan samen het zinnen op een grote expo in Amsterdam
Heel blij ben ik met initiatieven als ‘This Art Fair’ en ‘Big Art’ waar je als kunstenaar zelf aan mag deelnemen. Vroeger zou ik er niet over gedacht hebben om aan zoiets mee te doen. Kunstenaarsbeurzen hebben over het algemeen een nogal amateuristisch karakter. Maar ‘This’ en ‘Big Art’ ontstijgen dat niveau. Ik heb verschillende keren meegedaan de afgelopen jaren.
Museaal zijn er ook ontwikkelingen. Recent is er een zelfportret aangekocht door het Drents Museum in Assen. Dat werk werd meteen in een grote zelfportrettenexpositie opgenomen die nu open is. Eind april 2023 en de vijf maanden die daarop volgen soleer ik in het state of the art gerenoveerde Museum W in Weerd op de hele benedenverdieping. Door corona is dit meer dan een jaar uitgesteld maar nu hebben we de data vastgelegd. Er is nog een groter museaal soloproject in de maak door twee curatoren. Ik kan daar nog niet veel over zeggen maar het moet in 2025 plaatsvinden en er wordt hard aan gewerkt. Lekker geheimzinnig wel, haha!
*
Klik hier voor de website van Frans Franciscus en volg hem op instagram.
*
Julia Kiryanova (1994) is een in Kazachstan geboren, in Rusland opgegroeide en in Nederland woonachtige queer kunstenaar die haar schilder- en textielkunst combineert met performance en daarmee de emancipatie en empowerment van LHBTI+ers uitdraagt. Haar optredens doelen op een utopische ervaring van gelijkheid en inclusie waarin ieder individu geaccepteerd wordt en waarin individuen tot een schitterende entiteit samenvloeien.
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
