De nieuwe Transgenderwet staat op de agenda van het parlement. Wie zestien jaar of ouder is, kan dan – als het goed is – binnenkort naar het stadhuis toegaan om een geslachtswijziging door te geven. Daar is veel over te doen. Aan de ene kant is er vanuit de trans gemeenschap, het COC en de regenbooggemeenschap als geheel al langere tijd gepleit voor het administratief vergemakkelijken van dit proces. Aan de andere kant vragen velen zich af of zo’n stap zonder tussenkomst van arts of psycholoog wel gewenst is.
Een van de redenen die door tegenstanders van de versoepeling genoemd wordt om zo’n tussenstap van deskundigen wel te behouden, is dat het alleszins onzeker is of de wens tot geslachtsverandering wel oprecht is. Een andere reden van zorg is de snelle stijging van het aantal aanvragen voor geslachtsverandering onder jongeren, en dan met name meisjes die zich aanmelden voor een transitieproces. Emeritus hoogleraar psychologie Liesbeth Woertman opperde dat deze hausse best wel eens van puberende meiden met aanpassingsproblemen in de maatschappij konden komen.
Een derde punt van zorg is de ‘kleedkamerangst’: door de uitspraak van het College van de Rechten van de Mens dat een sportclub een trans vrouw met mannelijke geslachtsdelen onterecht uit de dameskleedkamer verwijderd had, bestaat de angst dat iedere mondige man zich nu in een dameskleedkamer kan melden met de mededeling dat hij vrouw is.
Een geslachtsverandering aanvragen in het stadhuis is een grote stap. Maar die stap is voor de jongere zelf het grootst. Wij zijn ervan overtuigd dat de mondige jongere heel goed diens gender zelf kan kiezen of veranderen, mits de jongere thuis, op school en op de sport- of hobbyclub op juiste wijze en zonder vooroordelen hierover ingelicht en opgeleid is, net zoals dat gebeurt met seksuele voorlichting.
Vanaf de jaren zestig zijn pedagogen bezig geweest kinderen en jongeren in dit land mondig te maken. Jongeren kregen meer rechten. Jongeren lieten zich niet zomaar alles meer voorschrijven. Meer en meer werden jongeren in het Westen niet alleen een economische, maar ook een sociale en politieke macht. Inmiddels mogen jongeren van zestien in Nederland een baantje hebben en tractor rijden, en worden ze beschouwd als seksueel meerderjarig. De maatschappij had en heeft op deze vlakken blijkbaar vertrouwen genoeg in haar jongeren.
Het recht op genderkeuze en genderexpressie is voor de meerderheid van dit land een nieuw fenomeen. Onder jongeren is er de laatste jaren veel meer aandacht voor gender gekomen en worden ouders en onderwijs uitgedaagd hierover na te denken en meningen te vormen. De LHBTI+gemeenschap ziet deze maatschappelijke veranderingen al langer plaatsvinden. De rest van de maatschappij kan zich door de snelheid waarmee de ontwikkeling zich nu voltrekt wellicht overvallen voelen.
Jacky: ‘De geest is uit de fles. Het binaire cis-genderdenken vanuit een zogenaamde biologisch aanwijsbare norm is niet langer houdbaar. Trans jongeren die massaal in transitie zouden gaan? Trans en non-binaire personen die in een opwelling de persoonsgegevens definitief laten veranderen of om anderen te kunnen lastigvallen in een kleedruimte of toilet? Vanuit een modegril? Ik geloof daar niet in. Er is te veel ellende vooraf voordat je zo’n ingrijpende beslissing neemt.’
Zonder gedegen onderzoek te doen is het lastig een maatschappelijke ontwikkeling te duiden of een hausse te verklaren. Het kan zijn dat met de veranderende waarden en normen op het vlak van gender de jongeren zich meer ‘bevrijd’ voelen dan hun voorgaande generaties. De seksuele bevrijding, de vrouwenemancipatie, de LHBTI+emancipatie, de roep om mondigheid in de jaren zeventig bleken ook geen gril. De openstelling van het burgerlijk huwelijk voor paren van gelijk geslacht ook niet. En toch riepen zij allemaal enorme weerstand op in de maatschappij. Werden zij door de gevestigde orde vaak afgedaan als tijdelijk of als een minirevolutie van een klein groepje raddraaiers.
Rick is geboren in 1968 en werd als klein jongetje met enige regelmaat geattendeerd op het feit dat hij te meisjesachtig liep, en dat hij te meisjesachtig anderen een handje gaf. En dat gedrag werd hem destijds afgeleerd. Rond zijn zeventiende droeg hij graag colberts met stropdassen met over zijn broek een lange, zwarte rok. Ook deze zelfgekozen genderexpressie ging met veel afkeuring gepaard. Afkeuring die ervoor zorgt dat jongeren in een bepaald toegestaan stramien opgroeien. Afkeuring van gedrag die we nu veel minder tegenkomen. Gedrag van jongeren dat tegenwoordig zelfs geaccepteerd wordt.
Wij denken dat voor de ‘kleedkamerangst’ hetzelfde geldt: gedrag dat we als maatschappij wel of niet moeten accepteren. Mannen die zeggen vrouw te zijn puur en alleen om (naakte) vrouwen in een kleedkamer te kunnen zien, daar is een steekje aan los. Zij hebben last van toxische mannelijkheid. Niet voor niets is de vroegere homo- en latere LHBTI+beweging hand in hand gegaan met de vrouwenbeweging: beiden streden en strijden tegen deze toxische mannelijkheid. En beiden hebben daar nog steeds heel veel last van. En voor toxische mannelijkheid geldt het tegenovergestelde van wat voor genderexpressie geldt: dit gedrag moet juist niet gestimuleerd worden.
Ja, prima als jongens en mannen in de sportschool tegen een boksbal willen slaan, of elkaar met kickboksen de loef af willen steken. Rick: ‘Maar als ik naar de sportschool ga, dan zie ik na een uurtje testosteron uitzweten hoe het in de maatschappij eraan toe zou moeten gaan: in de sauna na het sporten staat iedereen poedelnaakt en door elkaar in de gemeenschappelijke doucheruimte en gaat iedereen poedelnaakt in de sauna bij elkaar zitten. Man, vrouw, cis, trans, he, ho, bi, jong, oud. Ik heb nog nooit meegemaakt dat iemand uit deze ruimte verwijderd hoefde te worden.’
Kan er dan niks misgaan met de nieuwe wet?
Jawel.
Maar een grote groep mensen rechten ontzeggen omdat we de oren laten hangen naar een eventueel toxische enkeling die misbruik van een situatie zou kunnen maken? Geen vertrouwen hebben in onze jongeren en in de opvoeding van onze ouders? Diep in ons hart toch het liefst cis-heteronormatieve normen en waarden aan onze jongeren doorgeven omdat we bang zijn voor wat het onbekende ons gaat brengen? Ja, er zijn misschien wel ontelbare angsten en onzekerheden te noemen om de nieuwe wet niet aan te nemen.
De campagne ‘Gendertwijfel.nl’ speelt daar handig op in. Jacky: ‘Genderdysforie staat al jaren niet meer in de medische annalen te boek als een mentale stoornis. Trans en non-binaire mensen hebben geen psychische hulp nodig. Zij hebben recht op zelfbeschikking. En waarom? Omdat ieder niet-trans of cis-mens dat ook heeft. Hebben zij er ooit bij stilgestaan dat hun genderidentiteit ter discussie zou kunnen staan? Nee. Want zij zijn de norm. En zoals zij, hebben wij ook geen professioneel advies nodig om zeker te weten wie we zijn.’
Gendertwijfel is een kwalijke zaak. Zij zaait twijfel in een samenleving die slecht geïnformeerd is over genderdiversiteit en daarmee voedt zij een irrationele en onterechte angst.
En angst is een slechte wetgever.
*
Rick van der Made is hoofdredacteur van Gaykrant, columnist en dichter. Hij studeerde Frans, Engels en Pedagogiek.
Jacky van Tongeren is columniste voor Gaykrant en identificeert zich als vrouw met een transseksueel verleden. Ze heeft de volledige transitie doorlopen, en is inmiddels dus ook legaal ‘mevrouw’.