Woensdag 31 augustus presenteert het Festival Oude Muziek Utrecht in TivoliVredenburg de Utrechter Passion. Thomas Höft schreef op de muziek van de Johannes Passion van Bach een nieuwe tekst, die vertelt over discriminatie van en geweld tegen queer personen van vroeger en nu. Gaykrant sprak met hem.
Tekst: Jafeth Jacobs
Foto’s: Festival Oude Muziek
Op het moment dat Thomas Höft vanuit Oostenrijk mijn zoomcall accepteert, zie ik op mijn beeld een kleurrijke verschijning, in wat lijkt op een sfeervolle barokachtige zaal. Hij bevindt zich op dat moment in het Palais Attems, volgens hem een van de mooiste gebouwen in Graz, waar hij met zijn team aan het repeteren is voor de Utrechter Passion. Ikzelf zit in mijn Amsterdamse studio waar het binnen niet te doen is vanwege de hittegolf. Verschil moet er zijn.
Ik weet niet waarom, maar ik heb direct een zwak voor deze man. Voordat ik mijn vragen op tafel gooi, complimenteer ik hem met zijn kleurrijke outfit, ‘het is allemaal Dries van Noten’ antwoordt hij daarop. Een bezoekje brengen aan zijn Instagramaccount (@thhoeft) om zijn outfits te bekijken is daarom ook zeker een aanrader.
Het idee voor deze Utrechter Passion begon allemaal met de De Nederlandse Bachvereniging, een erg traditioneel ensemble dat klassieke muziek uitvoert, voornamelijk het werk van Bach. Dit jaar vierde zij haar 100-jarig jubileum. Thomas is een librettoschrijver en werd gevraagd een tekst te schrijven voor een opera die Bach nooit schreef. ‘Deze première vond plaats in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag afgelopen lente. Het was een lang proces als schrijver, waarbij een commissie en verschillende mensen betrokken waren, waardoor ik mij realiseerde dat, als ik alles zelf kon bepalen, ik het anders zou doen. Ik zou dan kiezen voor iets wat dicht bij mijzelf en mijn eigen leven zou staan.’
‘Voor mij is heel belangrijk om te onthouden dat de Utrechter Passion geen religieus stuk is, het gaat niet over Jezus.’
Hij kwam in contact met Xavier Vandamme, directeur van Festival Oude Muziek Utrecht, die zei dat Thomas naar hem toe moest komen op het moment dat hij een bizar idee zou krijgen, een idee waarvan hij zou denken dat het toch niet uitgevoerd zou worden op het festival. En zo geschiedde, ‘ik zei, Xavier, ik heb het meest gekke idee. Ik wil een nieuwe tekst schrijven op de Johannes-Passion van Bach, niet met het idee van de gemartelde Jezus, maar beschreven vanuit een queer lens en de tragedies die queer personen te verduren hebben gehad en waar zij nog steeds mee te maken hebben.’
Toen hij dit idee voorlegde, met de overtuiging dat het nooit goedgekeurd zou worden, begon Xavier over een uniek verhaal in de geschiedenis van Utrecht. Daar waar in 1730-1731 het verraad en de vervolging van homoseksuelen ontaardde in de beruchte Utrechtse sodomieprocessen, waarvan vele uitliepen op executie. ‘Dit was ook de tijd dat Bach leefde en componeerde, als ik deze twee elementen met elkaar kon combineren zou ik van hem groen licht krijgen.’
Thomas is zestig jaar en legt uit dat in zijn vroegere jaren homoseksualiteit nog steeds bij de wet verboden was in Duitsland. Het werd gezien als een ziekte en het zou moeten worden bestraft. ‘Mijn coming-out vond in deze situatie plaats en ik voelde mij erg onderdrukt, ik voelde mij als een outsider en had geen idee wat er met mij gebeurde en wie ik zou kunnen zijn in deze maatschappij.’
Hij vertelt dat hij op school werd aangevallen omdat hij zich niet kon verstoppen, mensen zagen aan zijn doen en laten dat hij anders was dan de norm. ‘Ik had een vreselijke jeugd, ik kon er met mijn vader niet over praten en ik voelde dat ik hier iets mee moest doen. In de kunstscene vonden mensen zoals ik in die tijd een schuilplaats, daar was meer vrijheid om jezelf te zijn, je kon meer doen, maar je moest je wel verstoppen, er heerste een ‘don’t-ask-don’t-tell-beleid.’
‘Na 1945 werden er mensen gearresteerd die twee jaar daarvoor uit de concentratiekampen waren gekomen, soms werden deze zelfs in dezelfde gevangenis opgesloten als tijdens de oorlog. Vreselijk!’ Ondanks de grote veranderingen krijgen deze slachtoffers tot op de dag van vandaag geen financiële tegemoetkoming voor wat hun is aangedaan.
‘Deze gebeurtenissen zijn heel belangrijk voor mijn artistieke leven. Gecombineerd met mijn muzikale interesse, was het op een bepaalde manier duidelijk dat ik een stuk zou schrijven als deze Passion. Ik had tot nu toe nog niet de moed om eraan te beginnen, om een oud stuk muziek te pakken en het modern en relevant te maken.’
De Utrechter Passion omvat vier impactvolle lijdensverhalen uit de queer geschiedenis, waarvan er twee plaatsvonden in de tijd van Bach. ‘Het stuk begint met de schietpartij in club Pulse in Orlando, want ik wil de mensen laten zien dat de strijd nog niet klaar is, dat wij nog niet vrij en veilig zijn.’
Velen van ons zullen bij het horen van ‘de Passion’ denken aan Pasen en aan het verhaal van Jezus’ laatste dagen. ‘Voor mij is heel belangrijk om te benadrukken dat de Utrechter Passion geen religieus stuk is, het gaat niet over Jezus, dat is heel belangrijk, want ik wil niemands geloof kwetsen of in discussie gaan over religie. Het gaat niet om de kerk, maar om het bouwen van een nieuw queer bewustzijn.
’Ik zou dan kiezen voor iets wat dicht bij mijzelf en mijn eigen leven zou staan.’
Ik vraag hem of hij negatieve reacties heeft ontvangen van religieuze mensen of instanties maar dat is niet het geval. ‘Alleen mensen van de vroege muziekscene denken dat wij de muziek van Bach verpesten en tenietdoen, zonder dat zij zich überhaupt laten informeren waar dit stuk over gaat. Het is belangrijk om te weten dat ik niet aan de muziek zelf gesleuteld heb, alleen aan de tekst. Wel kreeg ik bij het benaderen van de muzikanten, vooral de queer muzikanten, de vraag of dit niet te ver zou gaan, of dat als zij onderdeel zouden zijn van dit stuk zij automatisch “ge-out” zouden worden en het hun carrière negatief zou beïnvloeden.
Niet iedereen die wij in gedachten hadden voor de uitvoering hiervan is uiteindelijk onderdeel geworden van de productie. Zij zijn bang en het is hun goed recht om bang te zijn. Eigenlijk leek het voor iedereen die meewerkt aan de Utrechter Passion in het begin onbegonnen werk. Inmiddels is dit stuk voor ons het meest belangrijke werk dat we tot nu toe in onze artistieke levens hebben mogen maken.’
Het gesprek loopt ten einde en ik wil graag nog weten met welk gevoel hij hoopt dat het publiek de deur uitgaat. ‘Ik hoop dat zij ten eerste geraakt en ontroerd zijn, want deze muziek is gecreëerd om mensen te raken, om ze te laten voelen. Ten tweede hoop ik dat mensen veranderd naar huis gaan door verhalen die zij nog niet kenden en dat ze daardoor de drang voelen om hun eigen gedrag te veranderen, of door hen die dat nodig hebben te ondersteunen. Dat zij meer zullen begrijpen wat wij meemaken en dat het niet erg is om een klein beetje activistisch te zijn als het hierom gaat, dat zou heel mooi zijn.’
Zijn advies voor onze gemeenschap?
‘Wees jezelf. Ik ben zestig jaar en ik ben mij een kleine tien jaar geleden zo gaan kleden, het was mijn beste keus ooit! Het is belangrijk om te laten zien dat er een alternatieve manier is om te leven, dat wij gezien worden en een rolmodel kunnen zijn voor de jongere generatie.’
Momenteel luistert Thomas veel naar de muziek van Frederick The Great.
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
