De monkeypox-paradox

Het monkeypox-virus verspreidt zich in Nederland, voornamelijk onder mannen die seks hebben met mannen. En dat zou wel eens een geluk bij een ongeluk kunnen zijn.

Tekst: redacteur politiek Ronald Mol, met dank aan het RIVM, stichting SOA Aids Nederlands en Richard Keldoulis

Op 20 mei 2022 werd in Nederland het eerste geval van monkeypox, oftewel apenpokken, geregistreerd. In de dagen ervoor kwamen al berichten binnen uit andere landen, waar het virus rondging. Pride Madrid en Festival Darklands werden aangewezen als besmettingshaard en daarmee werd de groep van mannen die seks hebben met mannen weer geconfronteerd met stigmatisering. Voor Gaykrant is dat dan een lastig vraagstuk: geef je lucht aan die stigmatisering door erover te schrijven en daarmee voorlichting te geven, of geef je de homofobe geluiden die meteen de kop op steken geen kans?

Toen Roel Coutinho, oud-directeur van het Centrum voor Infectieziektebestrijding (CIb), in het programma Nieuwsuur werd bevraagd over de uitbraak, zei hij dat Pride Amsterdam volgens hem een extra risico vormde. Dat risico was volgens Coutinho dusdanig groot, dat men “er even heel goed over na moet denken of je dit moet doen. En of je mensen nog duidelijk kunt maken, wat er aan de hand is.”

Op het moment dat Coutinho deze uitspraak deed, stond het aantal besmette personen op 352. Nu ik dit artikel schrijf, zo’n tweeënhalve week later, staat dat getal volgens het RIVM in Nederland op 878 besmette personen. In België nadert het de 400 besmette personen. Ook heeft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) besloten om monkeypox aan te merken als internationaal gezondheidsrisico.

Ook lezers van Gaykrant die besmet zijn geraakt met monkeypox, of die mensen kennen die besmet zijn geraakt, namen contact met ons op. Sommigen verbaasden zich erover dat in de media werd gezegd dat een besmetting in Nederland ‘over het algemeen een mild verloop’ kent. Verhalen over mensen die zware pijnstillers moeten nemen om de besmetting te kunnen doorstaan, bereikten ook onze redactie. Dat was voor ons de aanleiding om toch aandacht te besteden aan monkeypox.

Daarom benaderde ik Roel Coutinho met een interviewverzoek. Híj was immers de man die vond dat duidelijk gemaakt moest worden wat er aan de hand was, als het al niet te laat was. En omdat Gaykrant zich specifiek richt op de LHBTI+ gemeenschap, zou je verwachten dat wij hét aangewezen medium zijn om zijn boodschap te verspreiden. Coutinho bedankte echter voor de uitnodiging en liet weten: “Ik heb bij Nieuwsuur gezegd wat ik van de situatie vind en heb daar nu niets aan toe te voegen.”

‘Er wordt gekeken naar hoe het virus zich over het algemeen presenteert, maar we hebben ook gehoord van gevallen die alles behalve prettig te noemen zijn’

Een woordvoerder van het RIVM laat weten dat de uitspraken die Coutinho in Nieuwsuur deed, voor eigen rekening zijn. En dat het monkeypox-virus in Nederland een zogenaamde A-status heeft. Dit betekent dat monkeypox op een lijst staat met ziektes die op dit moment het grootste gezondheidsrisico vormen. In die lijst staan verder – onder andere – Covid-19, MERS, SARS, Polio en Ebola. Hoger opschalen is dan ook niet mogelijk.

Dat er in de media wordt gezegd dat een besmetting met monkeypox over het algemeen een mild verloop kent, komt omdat er gekeken wordt naar het gemiddelde verloop van een besmetting. Daar zijn dus uitschieters bij. Zowel in positieve, als in negatieve zin: “Er wordt gekeken naar hoe het virus zich over het algemeen presenteert, maar we hebben ook gehoord van gevallen die alles behalve prettig te noemen zijn,” aldus de woordvoerder van het RIVM. Het virus heeft in Nederland tot nu toe nog niet geleid tot ziekenhuisopnames.

De woordvoerder van Stichting SOA Aids Nederland beaamt dat een besmetting alles behalve prettig kan zijn. Ook bij SOA Aids Nederland zijn gevallen bekend waarbij zware pijnstillers nodig zijn. Maar er zijn ook gevallen bekend waarbij iemand nauwelijks last heeft, of zelfs niet eens door heeft dat men besmet is met het virus. “Maar,” zo laat de woordvoerder weten: “de groep waarin het virus nu de ronde doet, heeft heel goed begrepen wat er aan de hand is. Ze willen zich ook graag laten vaccineren. Niet alleen voor zichzelf, maar ook om hun partners te kunnen beschermen en om het virus in te dammen. Het probleem is dat we in Nederland wel vaccins hebben, maar niet zoveel. Er zijn momenteel voor 32.000 mensen vaccins beschikbaar. Er wordt voor de veiligheid nog een aantal achter de hand gehouden voor noodgevallen. En houdt rekening met het feit dat er maar één fabriek in Denemarken is die deze vaccins produceert. Maar we zijn in ieder geval blij dát er met vaccineren is gestart.”

‘De groep waarin het virus nu de ronde doet, heeft heel goed begrepen wat er aan de hand is’

Dat de uitbraak ernstig is, wordt volgens de woordvoerder van SOA Aids Nederland juist goed opgepakt door de groep waarbij het virus nu de ronde doet. De uitspraken van Coutinho vinden dan ook weinig weerklank: “Het is natuurlijk een stigmatiserende opmerking om te zeggen dat we de Pride maar moeten gaan sluiten. Pride is meer dan alleen maar een homofeestje en het is al helemaal geen seksfeest. Dus dat heeft meneer Coutinho verkeerd begrepen”.

Juist tijdens Pride Amsterdam stuurt stichting SOA Aids Nederland zogenaamde Outreach Teams op pad. Op die manier wil men gericht informatie over het virus gaan geven. Ook roemt de woordvoerder de actiebereidheid van de groep die momenteel door het virus wordt getroffen. Het zou volgens de woordvoerder fijn zijn als er meer oog komt voor de initiatieven die vanuit de community zijn opgestart. Diverse LHBTI+ horeca waar de getroffen groep vaak te vinden is, namen meteen contact op met Stichting SOA Aids Nederland. Juist om goede voorlichting te kunnen geven aan hun klanten.

Eén van de eersten die het initiatief nam om voorlichting te geven aan zijn klanten, was Richard Keldoulis. Hij is mede-eigenaar van de Amsterdamse Club Church en Sauna Nieuwezijds. Hij laat weten dat hij kwaad werd van de uitspraken van Coutinho, omdat die juist een stigma veroorzaken. “Kijk, het virus verspreidt zich momenteel inderdaad het meest onder seksueel actieve homomannen met wisselende contacten. Dat is gewoon een feit en daar hoeven we ons ook niet om te schamen. Een virus maakt namelijk geen enkel onderscheid. Maar de uitspraken van Coutinho gingen over Pride. En Pride is geen seksfeest, Pride gaat over mensenrechten. Dus ik denk niet dat je tijdens de Pridewalk of de Canal Parade Monkeypox zult oplopen. Het was eigenlijk een domme opmerking van hem.”

Wanneer ik hem vraag naar de stappen die hij onderneemt, laat Keldoulis weten dat er nu vooral gewerkt moet worden aan goede informatieverstrekking. “Wij doen wat ons gevraagd wordt door de GGD en het RIVM. Ik denk dat het nu juist van belang is dat op plaatsen waar mannen die seks hebben met mannen samenkomen, zoals Club Church en Sauna Nieuwezijds, goede voorlichting wordt gegeven. Hoe kun je het voorkomen, hoe wordt het verspreid?

‘Ook lezers van Gaykrant die besmet zijn geraakt met monkeypox, of die mensen kennen die besmet zijn geraakt, namen contact met ons op’

Ook tijdens de aidsepidemie werden er in Nederland geen clubs gesloten, maar werd daar juist voorlichting gegeven. In New York en San Francisco sloot men wel de clubs, maar dat heeft volgens mij nauwelijks effect gehad. Door het open houden van de clubs en door Pride door te laten gaan, kun je heel gericht voorlichting geven. Zo houd je de kanalen open en kun je mensen makkelijk en beter bereiken. Maar ik schaam me niet voor onze seksualiteit en de manier waarop wij seks beleven. We zijn trots op onze community. Op woensdag 3 augustus organiseren wij bijvoorbeeld vanuit Club Church, samen met PrEPnu en stichting SOA Aids Nederland, De Grote Monkeypox Webinar om de mensen hierover te informeren. Dat is echt een initiatief vanuit de community.”

En daarmee is ook de inleiding van dit stuk verklaard. Want het is nogal een paradox om te zeggen dat het gelukkig is dat juist de groep waar je zelf bij hoort, getroffen wordt door een virus als apenpokken. Maar het is wel de groep die het meest geleerd heeft van de aidsepidemie in de jaren tachtig van de vorige eeuw. Het is een groep die gewend is om voorlichting te geven en te krijgen, die weet waar ze informatie kunnen krijgen en die elkaar goed in de gaten houdt. Ook is de seksuele hygiëne over het algemeen groter bij mannen die seks hebben met mannen. Ze laten zich vaker testen en zijn over het algemeen beter op de hoogte over SOA’s. Nederland zou een veel groter probleem hebben als monkeypox de kop had opgestoken in een groep waarbij de vaccinatiebereidheid lager ligt of afwezig is. Of in een groep waar schaamte of eergevoel een grote rol speelt, of waar niet open over seks en seksuele voorkeuren gesproken wordt.

En omdat Gaykrant zich nauw verbonden voelt met de LHBTI+ gemeenschap, hier nog even alle beschikbare informatie op een rijtje. Met dank aan de GGD, stichting SOA Aids Nederland en het RIVM.

Wat is monkeypox?

• Monkeypox is een type pokkenvirus dat voornamelijk voorkomt in landen in west- en midden Afrika.
• Iedereen kan monkeypox krijgen. Ongeacht leeftijd, geslacht of gender, of seksuele voorkeur.
• Het is een virus dat is overgesprongen van dieren naar mensen, een zogenaamde zoönose.
• Sinds het voorjaar van dit jaar verspreidt het virus zich ook buiten het Afrikaanse continent.
• Op 20 mei 2022 werd het eerste geval van monkeypox in Nederland geregistreerd.
• Op dit moment zijn er 878 geregistreerde gevallen bekend. Het overgrote gedeelte van de besmette personen zijn mannen die seks hebben met mannen.
• In Nederland is momenteel van zes vrouwen bekend dat ze besmet zijn met monkeypox.
• Er is één geval bekend waarbij een kind besmet is geraakt.
• Er zijn nog geen gevallen bekend van besmette personen die in het ziekenhuis zijn beland na een besmetting met monkeypox.
• Een besmetting met monkeypox verloopt over het algemeen milder dan een besmetting met het humane pokkenvirus. Dit betekent echter niet dat de symptomen meevallen!
• Er is wel veel verschil tussen de klachten die men kan ervaren; een besmetting kan voor sommigen zeer pijnlijk zijn. Anderen kunnen er juist niets van merken en weten misschien niet eens dat ze besmet zijn.

Wat zijn de symptomen?

• Je kunt al besmettelijk zijn, voordat er uiterlijke symptomen zichtbaar worden.
• Het belangrijkste symptoom is de huiduitslag. Deze begint met rode vlekken en gaat over in blaasjes, die uiteindelijk de pokken vormen.
• Je kunt ook last krijgen van griepachtige klachten, zoals koorts, hoofdpijn, spierpijn, opgezwollen lymfeklieren, rillingen en een vermoeid gevoel.
• Bij een deel van de mensen begint het met algemene klachten en volgt de huiduitslag, bij een ander deel is het andersom.
• Bij een aantal gevallen wordt er een pijnlijke ontsteking van de endeldarm (het laatste deel van het darmstelsel) gemeld.
• De blaasjes drogen uiteindelijk in en vallen na twee tot drie weken van de huid. Hierdoor kunnen littekens ontstaan.

Hoe wordt het virus verspreid en hoe kan ik dat voorkomen?

• Monkeypox wordt overgebracht door intensief huid-op-huidcontact, zoals zoenen, vrijen en seks, met iemand die besmet is.
• Tijdens Pride loop je dus niet meer risico op een besmetting met Monkeypox dan op een ander feest of festival. Of in de supermarkt. Gebruik op een intieme afterparty uiteraard wel je gezonde verstand.
• Zorg voor je lijf. Voel je je niet goed, grieperig of heb je één of meer van de andere symptomen? Dan kun je die date maar beter even uitstellen.
• Vraag naar de (seksuele) gezondheid van je partners en wanneer ze zich voor het laatst hebben laten testen.
• Heel soms kan het virus zich verspreiden dankzij contact met besmet materiaal. Denk hierbij aan beddengoed of ondergoed.
• Het virus kan binnendringen via de slijmvliezen of via kleine wondjes of scheurtjes in de huid.
• De blaasjes kunnen ook op minder zichtbare plekken zitten, zoals tussen huidplooien, in de endeldarm of in de mond. Hier lijken de blaasjes dan op aften.
• Ook de korsten die uiteindelijk op de blaasjes ontstaan, vormen nog steeds een besmettingsgevaar.
• Heb je seks met 1 of meer mensen? Vraag voor de seks elkaars telefoonnummer, of zorg dat je op een andere manier contact met elkaar op kunt nemen. De chat op Grindr is hiervoor géén betrouwbaar communicatiemiddel. Zorg dus van tevoren dat je het makkelijk aan elkaar kunt laten weten.
• Tijdige signalering helpt bij het indammen van het virus. Dus heb je griepachtige klachten? Trek dan tijdig aan de bel bij de GGD of je huisarts.
• Vermijd in dat geval ook intiem contact, knuffelen en seks. Seks met een condoom is niet genoeg om een besmetting te vermijden.
• Heb je klachten? Laat je testen! Een test op monkeypox is gratis.
• Bij een positieve uitslag start de GGD een bron- en contactonderzoek. Werk hier -zoveel als je kunt- aan mee.
• Is de uitslag positief? Ga dan in isolatie en volg de leefregels op die het RIVM heeft opgesteld.
• Vermijd lichamelijk contact met anderen totdat je volledig klachtenvrij bent.
• Je bent klachtenvrij als de korstjes van de blaasjes afgevallen zijn en, als dat een van de andere symptomen was, de ontsteking van je endeldarm volledig is genezen.
• Heb je eenmaal monkeypox gehad, dan kun je het waarschijnlijk niet nog een keer oplopen.

En vooral: geniet van de Pride, maar doe dat wel met gezond verstand.

Namens Team Gaykrant; blijf gezond en Happy Pride!