In de pridemaand schrijft Jacky van Tongeren onder het kopje Transgender affairs elke week een column over de T van transgender uit de letterreeks: LHBTIQ+. Deze week: Ambassadeurschap.
Behalve mijn moeder, die mijn grootste support is, was de familie niet bepaald enthousiast toen mijn genderbevestigende transitie indertijd van start ging. Vader was al voor mijn coming out overleden, hij heeft nooit geweten dat hij feitelijk twee dochters had, en de rest van mijn familie reageerde gereseveerd op het voor hen kennelijk ‘schokkende’ nieuws.
Mijn e-mailupdates over de voortgang werden niet of nauwelijks beantwoord, en een van mijn broers verwoordde het zo: “Heyy Jacky, ik weet dat je transgender bent en daar heb ik vrede mee, maar ik hoef verder geen details te horen, oké?”
Na jaren is het ongemak min of meer verdwenen, de familie heeft er een tweede zus en een zoveelste tante bij gekregen, we gaan respectvol om met elkaar, maar het onderwerp ‘transgender’ komt nooit ter sprake bij familiebijeenkomsten. In familiekringen is het soms beter om elke vorm van ambassadeurschap te vermijden: men is ‘op de hoogte’ en tolerantie is dan het hoogst haalbare.
Vrienden en kennissen vragen me soms: “Word jij nou nooit eens moe van jezelf? Denk je niet dat jouw stukjes over trans-rights juist een tegenovergesteld effect hebben? Wat kan jou het schelen wat anderen denken over jou en andere trans mensen.”
In de Nederlandse samenleving groeit de irritatie door de aanhoudende berichtgeving over transgender personen. Mensen vragen zich af waarom er zoveel aandacht moet worden geschonken aan dat ‘marginale groepje mensen’, vanuit de aanname dat het voor hun welzijn beter is als de trans en non-binaire mensen onder de radar blijven en zichzelf voegen naar de heersende norm, de cisgendernorm.
Sinds de Stonewall-rellen in Greenwich Village/New York in Juni 1969, waarbij met name trans vrouwen zich positioneerden in de voorste linies van elke actie, zijn transgender personen zichtbaarder geworden in de samenleving. Vanaf eind jaren ’70 is er in Nederland sprake van medische transgenderzorg, en midden jaren ’80 kwam er een eerste transgenderwet waarin bepaalde rechten voor en vooral plichten naar transgender personen werden vastgelegd, een wet die inmiddels op een aantal punten is verbeterd.
Hoe staat het met het welbevinden van trans mensen in de Nederlandse samenleving?
We kunnen in Nederland grotendeels veilig meedoen met grote pridefeesten en -parades zonder dat we worden uitgescholden of erger. Dagjesmensen komen zich graag aan ons vergapen als we voorbijvaren of flaneren in parades, we zijn voor hen dan een soort van attractie waarvan één keer per jaar erg wordt genoten. Maar het publiek vindt het ook wel weer fijn als na de parades ‘die transgenders’ weer vertrekken, zodat de volgende dag alles weer is zoals het hoort.
We hebben inmiddels één hele trans vrouw in de Tweede Kamer, en er zijn dappere Nederlandse trans en non-binaire mensen die naar verre oorden reizen om anderen bij te staan en te ondersteunen.
Maatschappelijke veranderingen die plaatsvinden door trans visibility gaan zeer langzaam, maar zijn niet te onderschatten. Trans en non-binaire mensen zijn in het straatbeeld een soort van non-stop oproep voor een genderdiverse samenleving omdat we herkenbaar zijn als ‘anders’, en dat is op de lange termijn een win-win situatie.
Influence is belangrijk voor het welzijn van huidige en nieuwe generaties trans en non-binaire mensen. We zijn worldwide dag en nacht online, we kunnen onze accounts en profiles dus inzetten voor het goede doel.
Het belang van trans en non-binaire acteurs in films en als modellen op de catwalk is groot. Maar de impact van trans en non-binaire mensen als barista’s in koffieshops, als automonteurs in garages of als medewerkers achter de balie van winkelketens is wellicht groter. De sociale en culturele impact daarvan werkt door op alle niveaus.
Ambassadeurschap omdat het moet.
Trans en non-binaire mensen zijn niet geïnteresseerd in een soort van ‘maatschappelijke tolerantie’, we verwachten en eisen een gelijkwaardige behandeling én volledige acceptatie, maar dat is allemaal een kwestie van de lange adem. Zichtbaar zijn in de samenleving speelt daarin een belangrijke rol, wat niet wegneemt dat ambassadeurschap soms doodvermoeiend is. Zoals gezegd, we lopen het hele jaar door een ‘non-stop parade’ als we boodschappen doen, door de stad wandelen tijdens het shoppen, benzine tanken bij een pompstation, of gewoon ergens op een terrasje wat drinken met vrienden. En dan heb je soms dagen dat je werkelijk de schijt krijgt van het heimelijke gestaar overal, en het stiekeme gegrinnik achter je rug.
Het hoort allemaal bij het grotere plaatje dat ‘gewenning’ heet, want in de collectieve beleving van de samenleving zijn trans en non-binaire mensen nog maar nét gearriveerd. Ik denk dat we nog twee of drie generaties te gaan hebben voordat niemand nog opkijkt van trans en non-binaire mensen in het straatbeeld en openbare ruimtes.
Bij het ophalen van mijn afvalkliko maak ik soms een gezellig praatje met de buren, en een mevrouw uit de wijk groet me altijd vriendelijk als ze langsloopt met haar hondjes. Dat was ooit anders toen ik uit de kast kwam als transgender en door zowat iedereen met de nek werd aangekeken.
Misschien mag ik het nog eens benadrukken? Want hoe je het ook wendt of keert, elk transgender persoon is een ambassadeur tegen wil en dank. Daarvoor hoeven we geen feesthoedjes op te zetten en ook geen slingers en opzichtige kleding te dragen, want we zijn in het straatbeeld nu eenmaal altijd en overal herkenbaar en dus zichtbaar als onszelf.
Als je het allemaal een beetje volgt, dan merk je dat de sociale en collectieve opinie over transgender personen een op- en neergaande beweging is. Iets met één stap vooruit en gelijk weer twee stappen terug.
Het is daarom belangrijk dat we als trans en non-binaire mensen ambassadeurschap uitstralen, met het hoofd rechtop en met beide benen op de grond. Bij een onvoorspelbare maatschappelijke weersverwachting met regelmatig sterke rukwinden en plensbuien, en af en toe wat zon.
*
Jacky van Tongeren identificeert zich als vrouw met een transseksueel verleden. Ze heeft de volledige transitie doorlopen, en is inmiddels dus ook legaal ‘mevrouw’. Haar seksuele oriëntatie is panseksueel: ze valt op personen en niet op lichaamsdelen. Jacky is een multi-instrumentalist met als hoofdinstrument basgitaar. Ze schrijft muziek, arrangeert en is sessiemuzikante.
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
