Binnen de EU spant Polen de kroon als minst veilige land voor LHBT+’ers. De rechts-populistische president Andrzej Duda voerde vorig jaar opnieuw een campagne met als hoofdthema het bestrijden van de “LHBT+-ideologie”. Wojtek Balwako (27) verruilde twee jaar geleden zijn leven als zanger en reality TV-ster in Polen voor een bestaan in Nederland. Nu brengt hij een nieuw album uit waarin hij zijn verleden in Polen een plek in Nederland probeert te geven.
Tekst en foto’s: Tess Marteijn
Wojtek zit op de bank in zijn flatwoning in Den Haag. Hij vertelt over zijn jeugd in Polen: ‘Ik groeide op in het kleine dorpje Prusy, vier uur rijden van hoofdstad Warschau. Mijn twee oudere zussen groeiden op in de jaren ‘80, toen Polen nog een Sovjetland was, ik in de jaren ‘90. Vergeleken met hen was mijn jeugd een stuk vrijer. Er is een gigantische kloof tussen mijn generatie en die van mijn ouders.
Zij hebben vroeger nooit invloeden van het Westen ervaren of mogelijkheden als het internet gehad. Ik ben traditioneel Pools opgevoed, dus op katholieke wijze. Tot mijn 10e hielp ik de priester van ons dorp bij de kerkdiensten. De andere jongens en ik moesten erg strenge regels volgen. Het voelde bijna militair aan. Als ik nu terugkijk vind ik het heftig, maar het heeft mij wel zelfdiscipline gegeven.’
Haar campagne focuste op de traditionele Poolse normen en waarden en bevocht alle bemoeienis van de EU. President Duda van PIS is in 2020 voor een tweede termijn gekozen. Hij verkondigde tijdens zijn tweede campagne dat de LGBT-community een ideologie is die een bedreiging vormt voor het traditionele Poolse gezinsleven.
Bepaalde regio’s van Polen sloten zich aan bij deze boodschap en er ontstonden LGBT-free zones. In deze regio’s werd onder elk plaatsnaambordje een bordje met “LGBT-free zone” geplaatst. Homofobische boodschappen werden verspreid op billboards, waarin homoseksualiteit gelinkt werd aan pedofilie. Deze boodschap werd ook onderdeel van het onderwijsprogramma in deze zones.
In Polen wil iedereen dat je in een geaccepteerd hokje past.
Wojtek woonde toen net in Nederland. Hij was geschokt toen hij hoorde over de LHBT+ vrije zones. ‘Ik vind het pijnlijk dat er nu structureel verkondigd wordt dat de LHBT+-gemeenschap een gevaar is voor de Poolse traditionele familie, want ik houd van mijn Poolse tradities. Ik denk dat veel LHBT+’ers dat zo voelen, dus ik snap niet waarom iedereen zo bang is dat wij daar iets aan willen veranderen. Enerzijds voel ik zo veel liefde voor Polen en anderzijds zo veel haat, dat vind ik soms lastig.
Ik wil bijvoorbeeld heel graag dat mijn paspoort Pools blijft, omdat ik die verbinding wil houden met mijn afkomst. Tegelijkertijd, als ik nieuws lees over Polen, kan ik mij diep schamen en denk ik: ‘Ik zal niemand vertellen dat ik uit Polen kom als ze er niet naar vragen’. Ik denk dat die verdeeldheid in mij ook komt doordat er in Polen een grote kloof is tussen het progressieve gedeelte van Polen in het noordwesten en het conservatieve gedeelte in het zuidoosten. Het lijken soms wel twee verschillende landen.’
Dit contrast tussen de Poolse conservatieven en progressieven werd duidelijk tijdens de Pride Parade in Bialystok van 2019 toen LHBT+-demonstranten bekogeld werden met vuurwerk en stenen. Hierbij greep de politie nog in. In de zomer van 2020 zijn er echter meer dan 50 LHBT+-activisten hardhandig opgepakt door de politie zelf, die door het beleid van PIS steeds strenger op mocht treden.
Dit doen ze onder het mom van godslasteringswetten, die Human Rights Watch omschrijft als ‘erg vaag’. De discriminatie zit in alles verweven. Op juridisch vlak is het bijvoorbeeld onmogelijk voor koppels van hetzelfde geslacht om te trouwen of een baby te adopteren.
De stad was en vrijere omgeving waar ik naar feestjes kon en mijn seksualiteit kon ontdekken, ook al moest het op geheimzinnige wijze. Iedereen weet dat er LHBT+’ers zijn, maar niemand wil het zien of erover praten. Twee jaar geleden nam ik het besluit om naar Nederland te emigreren. Dat was in het begin allesbehalve makkelijk.
Ik moest werken in een groentekas, het was zwaar fysiek werk en ik werd alsnog omringd door Polen. Precies de mensen die ik in mijn thuisland liever ontweek, waren nu mijn collega’s. Daarnaast kreeg ik een heel nare accommodatie aangewezen, waar het stikte van de ratten. Na een jaar ben ik verhuisd naar dit appartement. Tegenwoordig werk ik als teamleider bij Gorillaz, maar de hoop is dat ik weer geld kan verdienen met mijn muziek.’
Wojtek zet op de televisie zijn videoclip aan genaamd ‘Alter Ego’. Het contrast tussen de man op de bank en de jongen in de videoclip is groot. Samen met een liveband staat hij, strak in pak met lage stem te zingen. ‘Dit was mijn eerste EP, die ik uitbracht toen ik 23 was. In Polen wil iedereen dat je in een geaccepteerd hokje past. Bij het maken van deze muziek werd mij bijvoorbeeld verteld dat ik niet te hoog mocht zingen, zodat niemand zou denken dat ik gay was.
Zolang ik me kan herinneren werd ik gepest om het feit dat ik hield van zingen en dansen. Als Poolse jongen doe je dat niet, want dan ben je gay
Ook mijn liefdesinteresses in songteksten moesten om die reden vrouwelijk zijn. Ik creëerde een versie van mezelf die niet overeenkwam met mijn echte ik. Mijn nieuwe muziek heb ik in Nederland gemaakt. Mijn producer hier liet mij compleet vrij, dat vond ik in het begin heel gek. De rode draad in mijn nieuwe songteksten is de frustratie die ik in Nederland voelde. Mijn leven was een stuk mooier, maar ik voelde me nog steeds slecht.
Ik vroeg mijzelf constant af: ‘Waarom kan ik niet gelukkig en dankbaar zijn nu ik weg ben uit Polen? Hoezo voel ik nog steeds zo veel angst?’ Ik durf bijvoorbeeld nog steeds niet de hand van mijn vriend vast te houden op straat. Ik ben er trots op dat ik al die pijn heb weten te uiten op dit album en ik steeds meer afstand neem van mijn alter ego.’
Klik hier om Balwako’s nieuwe videoclip te bekijken van Lost Myself een nummer op zijn tweede EP
*
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
