Theaterrecensie: Met zonder ballen

Soms haalt het verleden je onverwachts in en, doordat dat verleden je onder de neus gewreven wordt, haalt het je ongenadig onderuit. Met Zonder Ballen is, ik verklap het maar vast, een voorstelling die je onder de huid kruipt.

Zeker, je wordt bij binnenkomst door theatermakers Inez en haar zoon Flip charmant onthaald en de twee spelers, in het echie ook moeder en zoon, doen zichtbaar hun best om je als bezoekend publiek op je gemak te stellen. Het is welgemeend, en slim, maar ook wel een beetje slinks. Want door je over te geven aan beider charme geef je ze ongemerkt de gelegenheid om hun verhaal bij je naar binnen te laten knallen. En het is zonder meer een bijzonder verhaal. Bijzonder omdat aan de hand van een – hun – privégeschiedenis een persoonlijke versie van een universeel verhaal verteld wordt. Zonder dat ze daarmee ook maar iets van hun persoonlijke verhaal inboeten.

Wat is dan dat universele thema? Worden wie je werkelijk bent. En: gezien en aanvaard worden als wie je wezenlijk bent. Maar ook: zien wat er is, in plaats van vasthouden aan wat je zou willen zien, aan wat je zou willen dat er zou kunnen, of zou moeten, zijn.

Met Zonder Ballen is een boeiende, ontroerende en bij vlagen ook een nietsontziende voorstelling over de worsteling van jongeren die om wat voor reden dan ook buiten de generieke norm vallen; maar ook voor ouders die met de worstelingen van hun kinderen geconfronteerd worden. Want wat vaak uit het oog wordt verloren: wat voor de kinderen de weg naar eigenheid opent maakt het voor de ouders vaak verwarrend. Ik schreef al dat ik wat zou verklappen; dat laatste is ook in deze voorstelling het geval.

In de aanloop van zijn transitieproces naar trans(jonge)man ligt Flip flink met zichzelf overhoop. Inez, zijn moeder, tracht hem met goedbedoelde, bezorgde en bedachtzame raad bij te staan, maar raakt tot haar eigen verbijstering zelf verstrikt in een worsteling zodra Flip zijn transitieproces inzet. In dit proces wordt duidelijk hoezeer we nog vastzitten aan onbewuste aannames, conditioneringen en overtuigingen. En daarmee springt de vonk van de vloer over naar de zaal. De strijd wordt er herkenbaar door.

In deze voorstelling zijn we getuige van twee innerlijke conflicten: dat van de zoon en dat van de moeder. En ook al zijn deze tamelijk specifiek, door beiden te laten zien overstijgt de voorstelling het privéverhaal en wordt het herkenbaar en invoelbaar voor een breed publiek. En door deze balanceer-act krijgt Met Zonder Ballen een brede urgentie.

Het is een voorstelling die zich op vele lagen afspeelt, terwijl, en dat is het knappe ervan, het een heldere, aansprekende, invoelende vorm weet te behouden. Of je wilt of niet; de vaak heftige verwarringen komen bij je binnen. Aan de hand van ervaringen, van doorgegeven patronen en verwachtingen, van projecties zelfs, maken we de woelige ontwikkeling de moeder-kind relatie mee. En specifieker, van de transzoon-moeder relatie.

Vader Bas zien we niet op de vloer maar zijn aanwezigheid is en blijft voelbaar, ook al zien we hem slechts een paar keer op een screenshot. Zijn besluit om de ontboezeming van zijn aan diens gender twijfelende kind voor zich te houden getuigt van compassie; hij laat zijn kind, zijn zoon, op eigen initiatief en voorwaarden voor de dag komen. Hoewel fysiek afwezig blijft Bas aanwezig: in de situatie, in zijn zoon Flip en in zijn lief Inez.

Met Zonder Ballen is bij vlagen aandoenlijk hilarisch; ook in de geestige manier waarop omgegaan wordt met het uiteenzetten van genderterminologie. Ontwapenend en informatief, en tegelijkertijd ook confronterend. Daarin soms zelfs pijnlijk daarin. Zeker omdat de oprechte intentie van beide makers, in real life ook transzoon en moeder, nergens uit het oog wordt verloren. Voelbaar blijft hoe deze voorstelling met compassie gemaakt is, ook al is de ongemakkelijkheid op de vloer soms genadeloos merk- en zichtbaar. Dat maakt Met Zonder Ballen een heldere en toegankelijke voorstelling; maar oppervlakkig, eenduidig of lichtvaardig wordt het nergens. Sterker nog; omdat de voorstelling zich op meerdere lagen afspeelt die soms bewust zijn aangebracht, maar soms ook niet, wint deze juist aan kracht.

Af en toe wordt de non-theatrale privéwerkelijkheid op de speelvloer toegestaan, soms zelfs tegen wil en dank. Je zou zelfs van een emotioneel Droste-effect kunnen spreken. De ongemakkelijkheid waarmee beider strijd gepaard ging, en nog een beetje gaat, wordt daarmee benadrukt, zonder dat die ongemakkelijkheid overslaat op de zaal. Dat is knap. En in deze is dat een groot compliment. Flip speelt zichzelf en toont zich als acteur geboren voor de vloer. Ook Inez speelt zichzelf en laat zien hoe doortrokken ze is van haar regisseurskwaliteit. Flip verbindt zich onverbloemd en kwetsbaar met de zaal, terwijl Inez deze connectie eerst met hem en dan pas met de zaal maakt. In het in haar spel door laten sijpelen van haar monitoren en daarmee pogen het overzicht te behouden geeft ze ook haar kwetsbaarheid de ruimte. En dat werkt. Als een tierelier.

Met Zonder Ballen is een bijzondere voorstelling; confronterend, ik zei het al. Maar ook inzichtelijk makend, toegankelijk, en ontroerend.

Deze voorstelling durft buiten gebaande theatervormpaden te treden en vertelt aan de hand van persoonlijke ervaringen een groter verhaal. Een verhaal over hoe mensen die, worstelend, zichzelf trachten te (her)vinden, en daarin ook weer elkaar. Met Zonder Ballen gaat ook over onmacht, over verwarring, over botsingen en strijd, over werkelijkheid en waarachtigheid, over genegenheid, aanvaarding en… over liefde. Het is een kleine, doch grootse, voorstelling. Over mensen op wie ik een beetje verliefd werd.

*

Klik hier voor de agenda van Het Laagland.

*

Met Zonder Ballen
Het Laagland
Gezien: 4 november 2021
Foto’s: Joost Milde

*

Jules Opstap werd ergens in de vorige eeuw, vanwege een fikse etnische DNA mix en met zijn Antilliaanse achtergrond, door zijn zus bestempeld tot ‘koninkrijkskind’. Het kwartje viel, en dat beviel wel. Jules schrijft als profi graag voor en over theater, en in zijn gedachten woont hij half in Londen.

•••

Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?

Klik hier voor meer informatie!

 

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.