‘Niets beweegt jouw kant op wanneer je zelf stilzit.’
‘Wees alert en laat je inspireren door de mensen op wiens schouders je staat.’
Aan het woord zijn Ineke Duursema en An Stalpers, de huidige beheerders van Lesbisch Archief Nijmegen (LAN) en kersverse winnaars van de 25e editie van de Burgemeester Dales Prijs. Gaykrant mocht hen, nadat het stof van de feestelijke uitreiking was neergedaald, een paar vragen stellen.
Tekst: Simone Claessen
Foto’s: An Stalpers, Fotografica
Citaten en affiche: LANijmegen
Allereerst van harte gefeliciteerd met het winnen van deze prijs. Wat betekent dat voor jullie?
We zijn trots! Ien Dales heeft zich als Nijmeegs burgemeester (1987-1989) openlijk ingezet voor de LHBTI+gemeenschap. Dat was in haar tijd echt niet vanzelfsprekend. De namen van LANijmegen en Ien Dales zullen nu voor altijd eervol met elkaar verbonden zijn.
Wie zijn Ineke Duursema en An Stalpers?
An is professioneel fotograaf en redacteur, doet de beeld- en tekstredactie voor LANijmegen. Ik werk als vormgever en digitaliseren is mijn specialiteit, dat komt goed van pas voor LANijmegen, aldus Ineke. Samen hebben we het bedrijf Fotografica. Maar we willen niet te veel over onszelf praten, want de Burgemeester Dales Prijs gaat niet alleen naar ons. We zijn wel de volhouders en voortrekkers van de laatste tien jaar, maar LAN bestaat al 36 jaar. Vele vrouwen gingen ons voor.
Als jullie terugkijken op 36 jaar LAN zijn er vast veel hoogtepunten. Maar is er iets waar jullie het meest trots op zijn?
Dat we doorzetten en eigenwijs blijven. En de momenten waarop er uit onverwachte hoek veel waardering komt. Dan blijkt dat we voor sommige mensen heel belangrijk werk doen. En dat we tien jaar geleden meteen hebben ingezet op digitaliseren; dat werd toen weinig gedaan door archieven. Daardoor kunnen we nu bij vragen soms ons eigen werk online raadplegen. Dat is kicken!
LAN is officieel geopend in 1985. Ik heb in de jaren tachtig zelf als student rondgelopen in Nijmegen. Het was een tijd van woningnood en werkloosheid. Ik kan me herinneren dat er volop actie werd gevoerd, door krakers, door vrouwengroepen.
Klopt. Nijmegen had in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw een zeer actieve vrouwenbeweging. Er werd een Vrouwenhuis opgericht, een Vrouwenboekhandel en –kafee, een –dokumentatiecentrum, een Blijf van m’n Lijf huis, Meidenwegloophuis, Vrouwenrechtswinkel en Vrouwengezondheidshuis.
Er waren talloze vrouwenkraakpanden, een vrouwenradio, een Pottenradio, een vrouwenfietsenwerkplaats, een vrouwendojo, vrouwendrukkerij, noem maar op. Er werden Heksennachten en tribunalen georganiseerd tegen seksueel geweld en huiselijk geweld. En van dit alles deed het Nijmeegs tijdschrift Vrouwentongen verslag.
Landelijk was Nijmegen regelmatig in het nieuws met radicale ‘aksies‘. Daarbij liepen lesbische vrouwen vaak voorop, voerden volop actie voor heterobelangen. Maar vonden als pot in de vrouwenbeweging weinig gehoor. Hetzelfde gold binnen de krakers- en milieubeweging; daar was homoseksualiteit geen issue, soms zelfs taboe. En binnen het COC hadden we weer te maken met een mannenbolwerk waar we tegenop moesten boksen.
Dus lesbische vrouwen voelden zich eigenlijk onvoldoende gezien, erkend? Kwam de oprichting van LAN vanuit een behoefte aan profilering, een markering van de eigen identiteit?
Ja zo. zou je het kunnen zeggen Het idee voor oprichten van lesbische archieven in Nederland ontstond in 1981, tijdens de Zomer Universiteit Vrouwenstudies Amsterdam. Hoewel in de vrouwenbeweging lesbische vrouwen dus vooraan stonden bij acties en manifestaties, zag je ook daar weinig lesbische thema’s. Deelnemende lesbische vrouwen organiseerden daarom zelf workshops en tijdens die bijeenkomsten bleek het grote gemis aan lesbische geschiedschrijving.
Zo ontstonden initiatieven voor lesbisch archieven in Leeuwarden, Amsterdam, Utrecht, Eindhoven en Nijmegen. LAN opende officieel haar deuren in januari 1985, in homohuis Villa Lila. Woonde daar samen met andere roze organisaties en organiseerde debatten, tentoonstellingen, lezingen, feesten. Maar bleef vooral ‘mateloos’ de lesbische geschiedenis verzamelen.
Hoe ging dat dan in zijn werk, dat ‘mateloos’ verzamelen? Hoe kwamen jullie aan materiaal?
Al voor de officiële opening werd begonnen met een nieuwsbrief. Vrouwen van het eerste uur riepen op om materiaal te brengen over de Nijmeegse lesbische geschiedenis jaren 60 en 70. Dat materiaal werd opgeslagen in het huis van één van de initiatiefnemers. Er werden stickers en buttons – in die tijd communicatiemiddelen bij uitstek – uitgebracht met de tekst: ‘Nijmegen Lesbies’. En LAN sloot met mooie en slimme affiches aan op de actualiteit, net zoals we dat nu doen.