Dio van Velden (58). Allround theatermaker, cultureel ondernemer en initiatiefnemer van de in 2018 opgerichte stichting Schout bij Nacht. Met zijn nieuwste theatervoorstelling Courtisane reist hij door de provincie Groningen. Zijn niet alledaagse theater en decor zijn twintig Groninger kerken.
Tekst: Floor Brands
Hoofdfoto: Daphne van Grevenhof
Als een van de twee Groningers bij Gaykrant vind ik het leuk dat ik je mag interviewen over deze voorstelling. Kun je iets meer vertellen over jezelf en over de voorstelling.
Courtisane, zo heet de theatervoorstelling. Het is de tweede productie van Schout Bij Nacht, ons theaterbedrijf. Wij maken voorstellingen met en voor groepen in de samenleving die op heel weinig begrip en sympathie mogen rekenen. De meer kwetsbare groepen die vaker worden buitengesloten en vaker last hebben van demonisering en dergelijke. Ze zijn vaak slachtoffer van verbaal en fysiek geweld.
De eerste voorstelling die we anderhalf jaar geleden maakten voor het Noorderzon festival was Glory Glory Holelujah. Dat ging over de verborgen gayprostitutie. We hebben hiervoor goed onderzoek gedaan en hebben uiteindelijk dialogen en monologen gemaakt die op verschillende plekken in de stad te beleven waren.
Dit waren vooral plekken waar veel gay prostitutie te vinden was. Zoals in het Noorderplantsoen, in Gaybars en we mochten zelfs in de peeskamers spelen. En dat was wel heel bijzonder want daar kom je normaal gesproken niet zomaar binnen, en wij hebben toch die toestemming gekregen om daar te mogen spelen.
En nu zijn we met Courtisane bezig. Een courtisane was zo’n vijfhonderd jaar geleden een heel chique prostituee, die het tot in de vorstenhuizen schopte. Het gaat over het leven en het werk van de Franse schrijfster Louise Labé. Zij staat model voor de mensen die het gevoel hebben dat ze in een wereld worden grootgebracht waarin ze niet passen
Ze worden gedwongen om aan de geldende normen en waarden te voldoen. Ze hebben talenten en ambities die niet worden herkend en bevragen continu hun gender en seksuele identiteit. Uiteindelijk vinden deze mensen toch de kracht om door te gaan. Het is ook een voorstelling om die mensen een hart onder de riem te steken.
We zijn in première gegaan tijdens het Noorderzon Festival in de Lutherse kerk hier in Groningen. Deze kerk werd oorspronkelijk gebouwd als schuilkerk, dus dat is ook een mooie link naar dit stuk. Veel groepen die toen werden- en nu nog steeds worden belaagd, zoeken en vinden een veilig heenkomen in een kerk.
Voorwaarde van de Provincie Groningen, één van de subsidieverleners, was dat we met deze voorstelling ook de provincie in gingen. En het was mijn grote wens om het in de kerken te gaan spelen en dat is gelukt. Ik ben zelf heel christelijk opgevoed, nu niet meer praktiserend, maar mag nog altijd erg graag even een kerk binnenlopen om te kijken.
De gebouwen zijn prachtig en vaak de kern van een dorp. Daarom hebben we ook contact gezocht met de Stichting Oude Groninger Kerken en met de Stichting Groningen Orgelstad. In samenwerking met hen hebben we de tour gepland. Helaas hebben heel veel kerken geen orgel meer of er is wel een orgel maar werkt dat niet meer. De kerken moesten aan twee eisen voldoen, een werkend orgel en een werkend toilet. Toen bleven er twintig over en die bezoeken wij dan ook met Courtisane. Groningen schijnt de allergrootste orgeldichtheid te hebben van Europa, dus het is wel heel erg leuk dat we dit stuk dan ook hier in de kerken kunnen spelen.
We hebben orgelmuziek laten componeren op de gedichten van Labé. We wilden ook de kerken in hun schoonheid behouden en tonen. We werken dan ook niet met een decor en geen licht. We spelen akoestisch dus zonder ruis van boxen of iets dergelijks. Geen snoeren en draden, gewoon puur natuur om de kerken op zijn mooist uit te laten komen.
Je snijdt met je voorstellingen bijzondere onderwerpen aan. De vorige over de gayprostitutie, en nu dit. En je doet dit met heel veel passie. Waar komt die passie vandaan om juist dit soort onderwerpen te kiezen?
Ik ben zelf homoseksueel en heb daarin de prachtige kanten meegemaakt, maar ook de minder fijne kanten gevoeld. Verbale maar ook wel fysieke agressie. Ik word daar bang, boos en verdrietig van, maar ook heel strijdlustig. Ik ben niet iemand die de vuisten gebruikt of zich met de politiek gaat bezighouden. Ik ben theatermaker en gebruik dat dus als middel om in verweer te komen.
Ik vind demonisering en buitensluiting buitengewoon verwerpelijk. En ik heb me er al bij neergelegd dat ik de wereld op macroniveau niet kan verbeteren. Maar als ik deze door middel van mijn theater op microniveau toch een beetje mooier kan maken, dan laat ik dat niet liggen.
We hebben nu vijf voorstellingen gespeeld en het is zo gezellig. Het zijn vaak hechte gemeenschappen in dorpen van vier- tot zeshonderd mensen. Het gebeurt meer dan eens dat we langer napraten dan dat de voorstelling duurt. En om dan ook met elkaar in gesprek te kunnen gaan is heel fijn. Het is best een heftige voorstelling en die moeten mensen soms verwerken. Daar komen intensieve maar mooie gesprekken uit voort.
Merk je ook wel eens weerstand? Vanuit de geloofsgemeenschappen gezien dan?
Groningen is niet de Biblebelt, dat scheelt. Verder worden de meeste kerken niet meer gebruikt als gebedshuis. De meeste kerken zijn eigendom van de Stichting Oude Groninger Kerken. Er wordt nog gerouwd en getrouwd, verder vaak niet meer. We vloeken uiteraard niet in de kerk, het blijft een Godshuis dat doe je niet. We hebben respect in de kerk.
Je speelt niet alleen, met wie doe je de voorstelling?
We zijn met vijf. Drie acteurs namelijk Bas Meekhof, Redmer Stamhuis en ik. En twee muzikanten, op het orgel Liana Dolgopolova en op de fagot Marjolein Wielinga.
De combinatie van orgel en een niet-snaarinstrument is bijzonder. Een snaarinstrument met orgel is gemakkelijker op elkaar af te stemmen. Het heeft de nodige kopzorgen opgeleverd, maar het is gelukt.
Jullie spelen nu vooral in Groningen, nu heeft bijvoorbeeld Drenthe ook nog veel kerken, liggen er ambities om dit uit te breiden en verder het land in te gaan?
Nee op het moment niet. We spelen in december de laatste voorstellingen in de A-kerk in de stad. Dat wordt echt met rode loper en zo. Daarna gaan we weer verder met een nieuwe voorstelling, Ketchup, een antidiscriminatievoorstelling. Deze zal ook weer in première gaan op het Noorderzon festival in 2022. En dan gaan we in synagogen spelen. Eerst in de stad, en daarna ook buiten de provincie.
Er zijn nog zoveel groepen waar veel taboes op rusten, bijvoorbeeld tbs-patiënten en pedoseksuelen. Groepen mensen waarover vaak heel eenzijdig en bovenal ongenuanceerd wordt gedacht en geoordeeld. Ik zie het als theatermaker als mijn taak om een veel breder en genuanceerder beeld te laten zien. Verhalen en geschiedenissen te verzamelen en die te delen. Ik vind het heel erg spannend, maar heb er heel erg veel zin in.
Meer informatie over de voorstellingen: www.schoutbijnacht.nl
*
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
