Jan Arntz, alleskunner: danser, performer, theatermaker, zanger en rasartiest

Als mensen mijn Theaterarchief komen bezoeken en mijn werkkamer binnenlopen, reageren ze meteen op het enorme kostuum dat op de paspop voor hun neus staat. Een pompeuze roze jurk met roesjes, kantjes en pailletten. De kenners roepen dan meteen: ‘Oh, een jurk van Jan Aarntzen.’

‘Nee’, verbeter ik hen, ‘Een jurk van Jan Arntz.’
‘Huh? Die heet toch Aarntzen?’
‘Nee hoor, dit is een andere Jan.’
En dan vertel ik ze het levensverhaal van de bijzondere theatermaker Jan Arntz.

Jan Arntz werd geboren in 1942 in Wageningen, als zoon van een dansschooleigenaar. Het danstalent zat er bij Jan al vroeg in. In zijn jonge jaren zag hij door de ramen balletleraar Theo Brantz lesgeven. Brands huurde eens per week de danszaal om jonge meisjes uit de omgeving het klassieke ballet bij te brengen. Misschien dat Jan daarom, naast de foxtrot, chachacha en Weense wals, zijn leven lang het klassieke ballet het meeste lief heeft gehad.

Op veertienjarige leeftijd vertrok Jan eerst naar Den Haag en later naar Amsterdam om na een auditie bij dé balletlerares van die tijd, Sonia Gaskall, stage te lopen. Zijn talent werd opgemerkt en hij danste al snel mee in het balletensemble naast Joan Cadzow, Irene Skorik, Maria Bovet, Marianne Hilarides en Conrad van de Weetering. 

Van 1959 tot 1963 danste hij in 61 balletten. Naast de Nederlandse uitvoeringen traden ze ook op in het buitenland. In  Monte Carlo bijvoorbeeld.

Daar bezochten Jan en Maria Bovet op een vrije avond het casino alwaar ze een show gingen bekijken. Jan genoot intens toen hij dit kleurrijke spektakel op het toneel zag en zijn bloed begon te kriebelen. Dit is wat hij eigenlijk wilde: SHOW!

Hij verzamelde wat collega’s bij elkaar en ging in de dansschool van zijn vader zijn eigen choreografieën  uitproberen. En binnen een mum van tijd had hij genoeg om een show weg te geven.

Met financiële hulp van zijn vader zette Jan de show in elkaar. Hij bedacht en maakte zelf de kostuums en de tooien die de dames op hun hoofden kregen. Samen met een orkestje onder leiding van Frans de Kok gingen ze op tournee, langs zalen en kleine theaters. The Jan Arntz Dance Company was geboren.

Het programma bestond uit ballet en show. Jan en zijn twee muzes – Francoise ManDonnaud en Ann McConnel – droegen het programma. Tijdens deze tournee kwamen enkele collega’s van het ballet een gastoptreden doen om wat bij te verdienen. Marianne Hilarides, bijvoorbeeld.

Theater- en televisieproducenten kregen van alle kanten te horen dat ze eens naar deze show moesten gaan kijken. Dit was vernieuwend. Dit móesten ze zien. En Lou van Rees vroeg hem om mee te doen aan het Knokke Songfestival.

Maar … kon Jan zingen dan?

Jan vertelde van wel.

Hij nam snel een paar zanglessen (hij vond dat hij aanleg had voor alles wat met het theater te maken had) en  Jan  ging zingen.

Met Liesbeth List, Conny van Bergen, Greetje Kauffeld en Suzie Peerenboom betrad Jan in 1965 het podium van de Belgische kunstplaats en, ja hoor, deze topploeg behaalde de 1^ste prijs.

Jan werd gevraagd om de Firato in de Rai te openen. Hij pakte flink uit met veel tule en veren op de hoofden van de dames. Het werd een show die voor Nederlandse begrippen ongewoon was en waar iedereen met een televisie in huis naar keek.

Televisieproducenten in Nederland en België haalden Jan en zijn Company steeds vaker op de buis, zoals in de shows van Rob de Nijs en Rudi Carrell.

Voor de befaamde Rudi Carrell Show, waar Rudi aan het water met Esther Ofarim als zeemeermin samen zong en in Cannes de Gouden Roos voor het programma won, had Jan ook een aandeel. Hij had het zeemeerminnenkostuum gemaakt dat Esther Ofarim droeg.

The Jan Arntz Company ging ook op tournee door Nederland met Josephine Baker en de Boy Edgar Show. Rene Sleeswijk vroeg ze voor De Snip en Snap Revue. Jan was echter te eigenwijs om water bij de wijn te doen als er iets weer te uitbundig gevonden werd en haakte af. De groep werd na een half jaar vervangen. De nieuwe groep danseressen in de revue zag er weer uit zoals het hoorde: netjes, kuis en ingetogen. ‘Het moet wel een familieshow blijven,’ vond de Sleeswijkdirectie.

Jan ontwikkelde zich snel en reisde veel om nieuwe ideeën op te doen en om in nachtclubs en in casino’s zijn shows te verkopen. Italië, Frankrijk, Engeland, Duitsland, Zweden, Israel, Iran, Nairobi en de VS zijn een paar van de vele landen waar hij shows gebracht heeft.

Voor Jan was geen zee te hoog. Hij bedacht voor honderden shows de choreografie, de uitdossing en de unieke uitstraling. Al die jaren bijgestaan door zijn trouwe danseressen Ann McConnel en Francoise ManDonnaud, werd alles een succesvolle onderneming. 

Na twee korte relaties met twee dansers die beiden Peter heetten, kreeg Jan een relatie met danser Eric Brown. Deze relatie heeft jaren geduurd. Vanaf die tijd werden de shows van The Jan Arntz Company wat gewaagder en was er meer van het lichaam te zien. Oftewel, de kleding werd een heel stuk minder bedekkend.

Vele jaren traden ze op in Lido Theaters en nachtclubs in heel Europa. Jan had met zijn dansers veel succes. Zijn shows waren voor die tijd extravagant.

Na jaren hield het op. Het werd te duur om telkens weer een nieuwe show te presenteren: de salarissen werden te hoog en geen nachtclub, Lido of casino kon zo’n groot gezelschap nog betalen. Zijn relatie was ondertussen ook op de klippen gelopen. Jan volgde zijn vader op. Hij ging dansles geven aan de ‘normale burger’, zoals hij het zelf uitdrukte.

Eenmaal terug in Wageningen was alleen maar dansles geven niet wat hem voldoende voldoening schonk. Hij kon niet stilzitten. Samen met zus Anita werd besloten mee te gaan doen aan stijldanswedstrijden voor professionals. Zus Anita die samen met haar partner Gerard al jaren de dansschool runde, verzorgde ieder jaar een eindejaarsshow, waar alle leden van de dansschool aan mee konden doen. Natuurlijk had Jan ideeën genoeg en zo werd in 1983 de Grand Spectacle Show Hooray for Hollywood in elkaar gezet: een tweeënhalf uur durende theatershow met alle kenmerken van zijn vroegere shows erin verwerkt. Het werd wederom een spraakmakend groot succes. Jan ging weer toeren en uitverkochte zalen waren de beloning.

Maar Jan voelde zich al een tijdje niet goed en kreeg de diagnose aids.

Een van zijn laatste werken was deze uitbundige jurk die in mijn werkkamer staat. 

In 1990 is Jan – danser, performer, theatermaker, zanger, alleskunner en rasartiest – overleden.

Naast de jurk is veel van zijn andere werk bewaar gebleven. Zus Anita heeft het bij het Theaterarchief ondergebracht en het archief bewaart dit prachtig stukje Cultureel Erfgoed uiterst zorgvuldig.

*

Mari Kant (1962) is in 1977 na een bezoek aan de musical Foxtrot begonnen met het verzamelen van alles wat met Nederlands theater te maken heeft. Een verzameling die – met name door het enthousiasme van theatermensen zelf – uit de hand liep en uiteindelijk ‘Het Theaterarchief’ is geworden. In 2002 is van de verzameling een stichting gemaakt, vanwaaruit tentoonstellingen en lezingen gegeven worden en bijdragen geleverd worden aan media en onderzoek.