Op 1 april 2021 was het twintig jaar geleden dat Nederland als eerste land ter wereld het burgerlijk huwelijk openstelde voor paren van gelijk geslacht. Gaykrant staat stil bij dit memorabele moment in de LHBT+geschiedenis met verhalen over het huwelijk en met interviews met mensen die aan de wieg van de openstelling hebben gestaan. Vandaag het laatste interview met de reflecties van advocaat, historicus, podcastmaker en Tweede Kamerlid Sidney Smeets.
Redactie: Maurits Huijbrechtse
Twintig jaar na de openstelling van het burgerlijk huwelijk voor paren van gelijk geslacht is het tijd voor een terug- en vooruitblik. ‘Hoe zijn we zo ver gekomen?’ en: ‘Wat moet er nog gebeuren?’ zijn daarbij de belangrijkste vragen. Op deze twee vragen probeert Sidney Smeets in zijn nieuwe boek Het Porseleinen Huwelijk: Hoe de homo-emancipatie in Nederland vastliep antwoord te geven. In dit interview geeft Smeets zijn lezers een voorproefje van wat zij in het boek kunnen verwachten. 
Wat is het doel van je boek?
Het doel van mijn boek is om te reflecteren op het verleden en vooruit te kijken naar de toekomst. Dit heb ik gedaan door de openstelling van het huwelijk als middelpunt te nemen van mijn boek. Het begint dus met de lange geschiedenis van LHBT+ers. Als je die geschiedenis van een afstand beziet merk je dat acceptatie en emancipatie zich in een constante golfbeweging ontwikkelen: van tijden waarin homoseksualiteit niet werd vervolgd, zoals tijdens de Romeinse tijd, tot momenten van hevige vervolging bijvoorbeeld tijdens de achttiende eeuw in Nederland.
Door deze golfbewegingen te belichten wil ik mensen aan het denken zetten en laten zien dat de huidige emancipatie van de regenbooggemeenschap kwetsbaar is als we niet waakzaam zijn en blijven. Dit heb ik ook teruggezien in mijn werk als advocaat. Nog te vaak worden mensen met geweld geconfronteerd omdat ze LHBT+er zijn.
Hoe was de stemming in de tijd na 1 april 2001?
In die tijd was ik als medewerker werkzaam bij de VVD-fractie in de Tweede Kamer. In die hoedanigheid was ik ook bij de eerste vier huwelijksvoltrekkingen door Job Cohen in het stadhuis van Amsterdam. Na 1 april 2001 leefde bij veel mensen die zich hard hadden gemaakt voor de openstelling van het huwelijk dat de LHBT+belangen nu wel voldoende waren geborgd. Dit blijkt echter twintig jaar na dato nog steeds niet het geval. Als we kijken naar het familierecht bijvoorbeeld dan moet daar nog genoeg gemoderniseerd worden om regenboogouders en hun kinderen gelijke rechten te geven.
Sommige mensen zijn in het idee dat de LHBT+-emancipatie af is blijven hangen. De homonationalisten bijvoorbeeld. Zij omarmen het conservatisme en gaan mee in het idee dat migratie vanuit islamitische landen het grote gevaar zou zijn voor LHBT+ers. Deze groepen zien in rechts-populistische partijen hun bondgenoten. Tegelijkertijd zijn het ook deze groepen die met hun bondgenoten menen dat het wel minder kan met de zichtbaarheid op Prides en andere LHBT+evenementen.
Internationaal is de groep Twinks for Trump een voorbeeld. In Nederland hebben we de Roze Leeuw als vertegenwoordiger van dit conservatieve geluid binnen onze gemeenschap. Naar mijn idee doen zij echter zelf wat zij vaak hun politieke tegenstanders verwijten en dat is: wegkijken van de werkelijke problemen die we met goed LHBT+beleid kunnen oplossen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de punten die staan in het Regenboogstembusakkoord van het COC.
Aan de andere kant van het politieke spectrum ziet een links-activistische stroming het huwelijk juist als omarming van de heteronormativiteit. Dit is tot 2001 ook het standpunt geweest van het COC. Gek genoeg is dat nu beter te begrijpen dan toen. Door de focus de op de huwelijksrechten raken andere thema’s misschien uit beeld zoals niet-monogame relaties. Dat is zonde want de gehele samenleving zou er beter van worden als we over bepaalde heteronormatieve ideeën over de rol van liefdesrelaties heen zouden stappen.
Wat heeft de openstelling van het huwelijk voor niet-homo’s en lesbiennes?
Feit blijft natuurlijk wel dat de focus binnen de emancipatie lange tijd heeft gelegen op homoseksuele mannen en in net iets mindere mate op lesbische vrouwen. Dat heeft een historische oorsprong, mannen zijn in de loop der eeuwen veel vaker vervolgd voor homoseksuele handelingen. Daarom lag het initiatief voor de emancipatie vanaf het einde van de negentiende eeuw bij de mannen die ijverden om ‘sodomie’ weg te halen uit het domein van het strafrecht.
In veel gevallen werd een seksuele relatie tussen vrouwen niet als seksueel erkend en was er daarom ook vaak geen wet tegen. Hetzelfde geldt overigens voor de mensen die wij nu transgender noemen. Vervolging van die groep wisselde heel erg afhankelijk van de heersende opvattingen over gender.
De openstelling van het burgerlijk huwelijk heeft ook voor transgenderpersonen iets opgeleverd. Zij kunnen sindsdien ook bij hun partner blijven na een formele geslachtsbevestiging.
We moeten de historische focus op homo’s en lesbiennes bijstellen en uitgaan van alle onderdelen van iemands identiteit. Heeft iemand bijvoorbeeld naast dat hij gay is een beperking of is iemand naast transgender ook een persoon van kleur? Met een mooi woord noemen we dit intersectionaliteit. Hierin zijn bondgenoten erg belangrijk. Omdat zij ingangen die zij hebben kunnen gebruiken om nieuwe toegangen te maken voor de groepen die geen weg vinden naar de tafel waar de beslissingen worden genomen. Dit uitgangspunt wil ik ook meenemen de Tweede Kamer in.
*
Lees meer in het boek ‘Het Porseleinen Huwelijk: Hoe de homo-emancipatie in Nederland vastliep’. Sidney Smeets schreef eerder ‘De wanhoopsdaad : hoe een zeventienjarige jongen de Kristallnacht ontketende’
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
