De butlermoord (1983): Dicks laatste wens

In 1983 baarde de dood van de 72-jarige Dorothea van Wijlick opzien. Was zij vanwege haar vermogen het slachtoffer geworden van moord, of was ze aan een natuurlijke dood gestorven? Voor justitie was – en is – het antwoord duidelijk: moord. 

Door: Maurits Huijbrechtse    

Al snel kwam daarbij de 33-jaar jongere persoonlijk verzorger van Van Wijlick, Dick van Leeuwerden, in beeld als verdachte. In de media kwam de zaak bekend te staan als ‘de butlermoord’ en kwam Dicks homoseksualiteit uitvoerig ter sprake. De Gay Krant had in die jaren ook regelmatig aandacht voor de zaak. Dick hield vol dat Dorothea van Wijlick een natuurlijke dood was gestorven. Inmiddels is de zaak de langstlopende in de geschiedenis van het Nederlandse strafrecht.

Op 6 oktober 2020 is Dick van Leeuwerden overleden. Desondanks gaat de strijd van de familie Leeuwerden door om Dicks laatste wens in vervulling te laten gaan: gerechtigheid. Samen met huisarts Henk-Maarten Laane strijdt de familie Van Leeuwerden voor eerherstel.

Annemieke van Leeuwerden (Breda, 1968) straalt wanneer ze begint te vertellen over haar oom.  Als ik haar vraag naar wat voor mens Dick was hoeft ze niet lang na te denken: ‘Dick was een heel lieve man. Hij had veel humor en was altijd netjes. Iedereen kon met hem opschieten. Voor mijn broer en mij was het altijd een groot feest om bij oom Dick en zijn vriend oom Johan langs te gaan. Dick was een grappenmaker en deed nooit een vlieg kwaad.’ 

Jong als ze was kan Annemieke zich nog goed herinneren hoe de media berichtten over de zaak: ‘Al gauw was het de homo-butler die een moord heeft gepleegd. Waarom Dick homo benoemd moest worden begrijp ik nog niet.’ 

Voor de familie staat de onschuld vast. Dick kwam uit een warme horecafamilie en woonde in Amsterdam-Zuid. Dicks grootvader maakte hem op vroege leeftijd al duidelijk dat dienstbaarheid het hoogste was wat een mens in zijn leven kon bereiken. Dit grootvaderlijke advies nam de jonge Dick ter harte. 

Voor Dick was het al vroeg duidelijk dat hij op mannen viel. Dat was bij de familie Van Leeuwerden geen probleem. Na wat jaren in de horeca te hebben gewerkt in binnen- en buitenland kwam Dick terug naar Amsterdam om voor zijn grootvader te zorgen. Met dit zorgen voor een ander vond Dick zijn roeping en kwam hij uiteindelijk bij Van Wijlick en haar partner te werken. 

Nadat de partner van Dorothea van Wijlick naar een verzorgingshuis vertrok, bleef Dick voor haar werken en trok op haar verzoek hij bij haar in. Ze konden het goed met elkaar vinden. Zo goed zelfs dat mevrouw Dick overtuigde om in het geheim met haar te trouwen om zo de helft van haar vermogen te kunnen erven.

 De fatale vierde november 

Op de avond van vier november gaat het mis. Eerder die dag waren Van Wijlick en Dick wat gaan drinken. Terug thuis maakt Dick soep. In de avond komt Henk, een bevriende rijinstructeur over de vloer. Van Wijlick is moe, drinkt nog anderhalve fles wijn en gaat vroeg naar bed. Ze neemt haar dozijn medicijnen in. Dick stopt haar in. Al snel roept Van Wijlick Dick weer bij zich en geeft aan dat ze nog niet kan slapen. De rijinstructeur heeft op dat moment zijn vrouw Gerda aan de telefoon en vertelt haar dat Van Wijlick moe is en vroeg naar bed is gegaan. Zij meent dat er een arts moet worden geroepen voor mevrouw. Dick ziet daar de noodzaak niet voor en stelt de beller gerust. 

Rond elven vraagt mevrouw opnieuw of Dick bij haar wil komen. Ze zweet en klaagt over haar been. Zoals elke avond biedt Dick haar een glas Spa Blauw met een scheut gin aan. Na ongeveer twintig minuten controleert Dick of de weduwe slaapt. Dan blijkt dat de weduwe is overleden. De huisarts wordt gebeld. Deze veronderstelt een acute hartdood. De vriend biedt Dick aan om bij hen te gaan logeren. Dick wast de glazen af en verlaat dan samen met de rijinstructeur het huis.

Verdenkingen en veroordeling 

De volgende dag ontmoet Dick de dochter van mevrouw. Dick vertelt haar over het geheime huwelijk vijf weken eerder. Zij vertrouwt het niet en schakelt de politie in. Het lichaam van mevrouw wordt overgebracht naar een patholoog-anatoom en Dick wordt gehoord. 

Enkele dagen later belt Dick naar de huisartsenpost: hij wil slaappillen. Laane is de arts van dienst en geeft aan dat Dick langs moet komen voordat hij de slaappillen kan verstrekken. In een tijdsbestek van een paar weken volgen meer spreekuren en raken de mannen aan de praat.  Dick wordt gearresteerd. Een paar dagen later bezoekt Laane Dick in zijn cel. Dick is totaal van de kaart. De rijinstructeur en zijn vrouw worden verhoord en leggen een belastende verklaring af tegen Dick. En tegen zichzelf.  Met het idee dat de drie het vermogen van mevrouw zouden verdelen, zou Dick rum van de sterkste soort door de soep van  de weduwe hebben geroerd, wat de acute hartdood ten gevolg zou hebben gehad. 

Laane stelt Dick gerust en luistert naar het verhaal van zijn patiënt. Hij raakt ervan overtuigd dat Dick niks met de dood van de weduwe van doen heeft. Hij besluit Dick bij te staan in zijn rechtsgang. 

Naast de belastende verklaring worden Dicks acties in aanloop naar en direct na het overlijden van Van Wijlick als verdacht aangemerkt. Vooral het schoonmaken van de glazen wordt Dick zwaar aangerekend.  Ondertussen gaat het onderzoek voort. De vermaarde patholoog-anatoom Zeldenrust stelt vast dat mevrouw is gestorven door de cocktail van medicijnen en alcohol die Dick haar zou hebben toegediend. Zeldenrust komt niet helemaal zelf tot deze conclusie: hij is geen toxicoloog. Het rapport van Zeldenrust vormt de basis voor de veroordeling. Er wordt geen contra–expertise ingeschakeld, Zeldenrust is immers de grote autoriteit.

De behandeling van de zaak loopt bijna spaak als de vrouw van de rijschoolhouder haar verklaring wil intrekken omdat deze onder grote druk van de politie zou zijn afgelegd. De rechter maant haar dat een andere verklaring op zitting geven meineed betekent. De vrouw blijft bij haar verklaring.  De rechtbank in Amsterdam spreekt Dick van Leeuwerden in 1984 vrij van moord. Wel krijgt hij twee jaar gevangenisstraf opgelegd voor dood door nalatigheid. De rijinstructeur en zijn partner gaan vrijuit. 

Van Leeuwerden vindt deze straf onterecht en tekent hoger beroep aan. Huisarts Laane, die eveneens anatoom is, doet zelf onderzoek om de bevindingen van Zeldenrust te controleren en komt met nieuwe feiten. Zo blijkt de door Zeldenrust ingeschakelde vergiftingsexpert helemaal niet te hebben verklaard dat de combinatie van pillen en alcohol Van Wijlick fataal is geworden. Laane wijt de fout aan Zeldenrusts hardhorendheid. 

Desondanks veroordeelt het Hof   op 13 mei 1985 Dick van Leeuwerden tot  twaalf jaar cel voor moord. Volgens de raadsheren heeft hij Dorothea van Wijlick willens en wetens grote hoeveelheden Surinaamse rum toegediend, terwijl hij wist dat dat samen met haar medicijngebruik en haar zwakke conditie tot de dood kon leiden. Met het vermogen van de weduwe als motief. Er volgen zeven herzieningsverzoeken – een record in de Nederlandse rechtspraak – die allemaal worden afgewezen.

Annemieke: ‘De familie is hem altijd blijven opzoeken en steunen. Er was ook een actiegroep met daarin verschillende bekende Nederlanders die zich een tijdlang heeft ingezet voor Dicks vrijlating. In de gevangenis waren ook verschillende gevangenen overtuigd van Dicks onschuld. Zelfs de toenmalig directeur van de gevangenis Norgerhaven geloofde in Dicks onschuld.’

Vrijlating en overlijden

‘Na zijn vrijlating in 1993 heeft Dick, na een periode in het buitenland, een tijd bij mij en mijn kinderen in Breda gewoond. Zijn laatste jaren heeft hij in een verzorgingshuis hier in de buurt doorgebracht. Iedereen kende hem als een lieve man die altijd in was voor een praatje. Tot op het laatst bleef de zaak hem bezighouden. We hebben hem moeten beloven door te gaan met zijn strijd. Om zo hopelijk zijn laatste wens in vervulling te laten gaan en alsnog vrijspraak voor hem te krijgen. Om die wens in vervulling te laten gaan is geld nodig, er moeten experts worden ingeschakeld en advocaat Geert-Jan Knoops moet worden betaald. Daarom  hebben we een fundraising opgezet.’

Op 27 februari 2021 – de verjaardag van Dick – is zijn as uitgestrooid in zijn geboorteplaats Amsterdam. ‘Zijn as is niet ver van twee van zijn  voormalige werkplekken uitgestrooid,’ vertelt Annemieke, ‘het Carlton Hotel aan de Herengracht en het Amstelhotel. Hij rust nu op de juiste plek. Het was een afscheid met een lach en een traan precies zoals Dick gewild had. Na de verstrooiing was er champagne om mee te proosten op zijn leven. En op zijn eerherstel.’ 

*

Mocht  u meer informatie willen omtrent de zaak of over het eerherstel voor Dick van Leeuwerden dan kunt u contact opnemen met Annemieke van Leeuwerden op: dickvanleeuwerden@hotmail.com  

Meer over de zaak zelf is te vinden bij Andere Tijden