“En uiteindelijk bekrachtigen we die vrijheid in het parlement”

Gisteren vond in Pakhuis De Zwijger in Amsterdam het COC Regenboog Verkiezingsdebat 2021 plaats. Door de coronaregels mocht er geen groot publiek aanwezig zijn en slechts een paar mensen van de pers. Gaykrant was natuurlijk ter plaatse en brengt hier uitgebreid verslag.

Tekst: Marene Elgershuizen
Hoofdfoto: Geert van Tol/COC

Aanwezig waren: Liane den Haan (50plus), Rob Jetten (D66), Jesse Klaver (GroenLinks), Peter Kwint (SP), Leonie Vestering (PvdD), Lilianne Ploumen (PvdA), Wopke Hoekstra (CDA), Dilan Yesilgöz-Zegerius (VVD). Moderator was de altijd kundige Clairy Polak

Veel afzeggingen ondanks jubileum

Vrijdagochtend 5 februari 2021. Iedereen werd wakker met twee berichten rondom het COC-debat. Hoekstra doet een Grote Belofte over een nationaal coördinator en Kaag komt niet meer, maar stuurt Rob Jetten naar het debat. Het voelt als de gemakkelijke weg. Jetten plaatste een van de vele haatmails die hij zo vaak krijgt, maar ik hoor liever wat mensen te vertellen hebben die zich profileren als onze toekomstige premier. Dagelijks worden we nog geconfronteerd met onvrijheden die ons beperken.

Rutte had half toegezegd te komen, maar stuurde toch Dilan Yesilgöz-Zegerius. Zij is net als Jetten een graag geziene gast in de gemeenschap, maar Tamara van Ark is de nummer twee bij de VVD en was toch jarenlang woordvoerder op dit dossier? Wordt onze toekomstige premier wel een voor álle Nederlanders, als ze het al laten afweten bij het centrale roze verkiezingsdebat? Op het laatste moment gaf Esther Ouwehand ook verstek, omdat de promotie van haar boek prioriteit had. Lilian Marijnissen gaf de eer door aan cultuurwoordvoerder Peter Kwint.

Naar verwachting werd het debat een thuiswedstrijd voor de linkse partijen en Den Haan van 50plus. Zij was 18 jaar geleden als heterovrouw directeur van het COC. Het CDA doet voor het eerst mee, wat benieuwd maakt, gezien het vaak afwijzende stemgedrag in het parlement en de krantenkop. Maar Hoekstra schept vanmiddag soms zelfs verbazing.

Door de aanvallen van andere partijen, kreeg hij echter veel spreektijd tot zijn beschikking. Hierdoor stond hij net zo stevig in het debat als Jetten en Ploumen. Yesilgöz bediende haar achterban prima, Kwint was op enkele momenten sterk. Klaver kwam wat minder uit de verf, Vestering en Den Haan waren eveneens minder hoorbaar.

Astrid Oosenbrug (voorzitter COC) leidde het debat in met een mooi woord over het 75-jarige jubileum van het Cultureel Ontspanning Centrum. De oudste nog bestaande LHBT+-organisatie ter wereld. “We willen natuurlijk weten wat jullie van elkaar onderscheidt, zodat we 17 maart een goede keuze kunnen maken. Maar ook wat jullie bindt, zodat we een regenboogstembusakkoord kunnen sluiten. Want samen staan we sterk.”

Aanpak geweld en geslachtsregistratie

In het eerste deel stelden Nanoa Struijk (non-binair) en een terecht geëmotioneerde Monique de la Fressange (transvrouw) de vraag of en hoe de politici nu echt een eind gingen maken aan het vele verbale en fysieke geweld waarmee zij te maken krijgen. Dus krijgen we speciale rechercheurs, hogere straffen en wordt tijd en geld getrokken voor Roze in Blauw?

Klaver, Jetten en Ploumen stelden dat het allemaal bij het onderwijs begint en antwoordden met een volmondig ja, al deze maatregelen zijn hard nodig. Ploumen vraagt daarbij nog aandacht voor online haat en discriminatie en denkt aan online gebiedsverboden.

Hoekstra vertelt geregeld in het debat over vrienden en kennissen van hem die nare ervaringen hebben gehad. Hij poneert zijn idee voor een nationale coördinator. Maar Jetten reageert teleurgesteld: een coördinator die een jaar onderzoek gaat doen hebben we niet nodig. Het is immers het CDA geweest dat tegen een voorstel voor zulke rechercheurs en voorlichting stemde. Hoekstra geeft geen eenduidig antwoord en meent dat politie dit zelf moet bepalen.

Klaver weerlegt dat, want ministers kunnen wel degelijk prioriteiten stellen. In de woorden van Ploumen: “Doe het gewoon! Mensen geven aan dat ze zich niet veilig voelen en niet gehoord voelen. Uw minister houdt dit tegen. U hoeft alleen maar ja te zeggen.” Hoekstra stelt dan plots: “u doet alsof het gaat over ideologie.” Maar Ploumen antwoordt dat dit gaat over de praktijk van aangifte doen.

Yesilgöz valt Hoekstra bij en is het met hem eens dat er niet in aparte rechercheurs geïnvesteerd moet worden, maar dat je op de politieacademie iedereen moet leren hoe je hiermee om moet gaan. Allen steken echter hun hand op als er gevraagd wordt of ze toch voor zijn. Een eerste punt voor het akkoord is bereikt.

De volgende stelling gaat over de mogelijkheid tot een X in het paspoort. Zoals verwacht zijn de linkse partijen en 50 plus allemaal voor: “Het antwoord is ja!” (Ploumen en Den Haan) en “Je weet zelf wel wat je identiteit is.” (Klaver). Maar het CDA en de VVD hebben reserveringen. Hoekstra: “Ik vind dat hier wordt overbeloofd.” Hij wil zich wel Europees “inzetten”, net als Yesilgöz.

Operaties bij intersekse kinderen

Dan de niet-medisch noodzakelijke operaties bij intersekse kinderen, die daarvoor nooit toestemming hebben gegeven en waar zij de rest van hun leven problemen van blijven ondervinden. Wederom is het linkse blok het snel eens. Vestering benadrukt dat Nederland hier door de VN al op de vingers is getikt, maar de PvdA heeft het als enige in het verkiezingsprogramma staan. Hoekstra probeert dan het verhaal dat hij zelf kind is van een dokter en dat zijn vrouw huisarts is, als vrijbrief om te zeggen dat “je met hele jonge kinderen moet kijken wat in het belang van het kind is.”

Een jammerlijk dieptepunt in het debat, want dat “belang” bepaalt een persoon zelf. Yesilgöz vult aan: “Ouders hebben vaak ook niet de juiste informatie (…) laat het over aan de mensen die er verstand van hebben”. Hoekstra probeert zich nog uit het moeras te trekken, maar Klaver maakt duidelijk dat de medische noodzaak er niet is en je hebt geen consent. Je weet immers nog niet wat iemands gender is. Geen mitsen of maren. En bij het stemmen gaan toch alle handen omhoog.

Schoolstrijd

Dan het thema van de homofobe lesmethoden en schoolverklaringen. LHBT+ leerlingen worden bovengemiddeld gepest en suïcidecijfers zijn hoog. Hoekstra zegt dat hij hierover zijn verkiezingsprogramma heeft aangepast, want de onderwijsinspectie moet hierop letten. Ploumen kan hier haar plan parkeren over het aanpassen van artikel 23 in de Grondwet over de vrijheid van het onderwijs.

Ook Yesilgöz vindt dat onderwijsvrijheid ondergeschikt moet worden gemaakt aan het discriminatieverbod. Artikel 23 moet “gemoderniseerd” worden en artikel 1 is belangrijker. Hoekstra wil daar niet aan en bedient daarmee zijn achterban. Kwint merkt op dat partijen telkens met het voorstel aankomen artikel 23 aan te passen, maar iedere keer als het CDA ook in het kabinet zit, ze het laten afweten. En voor een acceptatieplicht hoeft de Grondwet niet aangepast te worden, aldus Kwint.

Klaver vervolgt met een aanval op Hoekstra, “U blijft vervallen in algemeenheden en vaagheden. Als u het echt meent, teken dan mee.” Dit vindt Hoekstra een mooie debattruck en herhaalt dat het onderschrijven van een homofobe verklaring voor hem onacceptabel is. Klaver kaatst de bal terug, “U verwijst nu naar de stelling, dát is een debattruck, het gaat hier om de leerlingen in de praktijk. U praat mooi, maar de daden blijven achter.”

Het andere voorstel om artikel 1 van de Grondwet aan te vullen met seksuele gerichtheid en handicap is al door de Tweede Kamer en ligt nu bij de Senaat. Maar op de vraag of we kunnen rekenen op de stem van het CDA blijft Hoekstra gek genoeg vaag. “Eerste Kamerleden stemmen zonder last, maar ik ben voor.” Kwint maakt duidelijk dat als de senatoren van de SP zouden tegenstemmen ze van hem wel even een belletje kunnen verwachten.

Genezingstherapieën en transitieverlof

Over een verbod op zogenaamde genezingstherapieën is iedereen voor. Bij de stelling of LHBT+ asielzoekers niet op ondeugdelijke stereotypen beoordeeld mogen worden, heeft de VVD wederom een reservering. Yesilgöz: “We moeten kijken naar wie er misbruik van maken.” Het wantrouwen heerst ook bij het CDA. De linkerkant van het debat maakt duidelijk dat mensen niet zomaar naar Nederland komen en je bij iedereen goed moet kijken of het verhaal klopt. Yesilgöz revancheert zich door te stellen dat aparte opvanglocaties voor LHBT+ asielzoekers niet nodig zijn, zij zijn immers de slachtoffers. Het “tuig” wat het geweld veroorzaakt moet juist apart gezet worden.

Bij het punt over wettelijk transitieverlof blijkt weer dat Hoekstra zich wel degelijk serieus heeft voorbereid, maar de finesse mist in zijn empathie. Weer vertelt hij een verhaal over iemand uit zijn persoonlijke omgeving. Over ene “Erik”, “hij” (sic!) zou terugkomen als “Erica”. Toen “ze” terugkwam op haar werk, hingen er slingers. Een aandoenlijk verhaal. Hij had haar zelfs deze week nog aan de telefoon gehad. Zo’n verlof moest er komen. Kwint concludeert dat het unanieme akkoord over dit punt historisch is. Jetten voegt nog toe dat de wachttijd waarin je moet bewijzen dat je klaar bent voor een transitie korter moet. Ploumen valt hem bij, maar Hoekstra herhaalt zijn neologisme: het is “overbeloven”.

 

Meerouderschap en internationale solidariteit

Het punt over de meerouderschapswet blijkt weer een mooi onderscheid te kunnen maken tussen de partijen. Het linkse blok is het met de vragenstellers eens dat de vader uit het meeroudergezin gewoon de studie van zijn kinderen moeten kunnen betalen, zonder dat dit als hoge gift wordt gezien, waarover hij extra belasting moet betalen. Het valt niet uit te leggen dat hun papa voor de wet hun papa niet is.

Maar Jetten en Yesilgöz moeten uitleggen dat deze kwestie in de afgelopen kabinetsperiode niet gelukt is om goed te regelen. Hoe hard ze er ook aan gewerkt hebben, juristen zeiden dat het ontzettend ingewikkeld is. Klaver verwerpt dit. Als er meer politieke ruimte is, dan blijken juristen juist altijd met snelle creatieve oplossingen te kunnen komen.

Waar Ploumen vervolgens bij de stemming haar hand als eerste opsteekt, weigert Hoekstra door te zeggen dat hetero- en homostellen hierin gelijk moeten worden getrokken. Begin met het deelgezag, zegt hij. Jetten herinnert hem eraan dat dit echter om meeroudergezinnen gaat. Het staat voor Hoekstra niet in steen gebeiteld, maar hij blijft nu niet voor. Den Haan betreurt dat het nog steeds niet geregeld is, terwijl zij in haar COC-tijd hier al mee bezig was.

De stelling over het ondersteunen van LHBT+ bewegingen in landen als Rusland, Hongarije en Polen verwordt tot een discussie over geld tussen de VVD en de meeste andere partijen. Steun kan immers met iets anders dan alleen een zak geld. Yesilgöz stelt dat ze met de dames van Pussy Riot heeft gesproken, maar dat het om mensenlevens gaat, dus nu geen beloftes wil doen die ze niet kan nakomen. Klaver vindt het kinderachtig, “alle vragen hebben we letterlijk gekregen, je had dit kunnen afstemmen.”

Afsluiter

Alle deelnemers vulden keurig hun afsluitende minuut. Yesilgöz vertelde over de inzet van haar ouders voor mensenrechten in Turkije. Hoekstra over doorpakken, Jetten over straatgeweld, Klaver over de “keiharde waarheid” en Kwint omschreef de SP als thuis voor activisten. De laatste drie vrouwen waren wat naar de achtergrond verdwenen.

Ploumen revancheerde zich echter door ons te herinneren aan de internationale vrijheidsstrijd tegen Amerikaanse en Braziliaanse presidenten: “En uiteindelijk bekrachtigen we die vrijheid in het parlement.”. Vestering overtuigde dat er geen compromissen over mensenrechten gesloten mogen worden en stelde haar partij voor als aanjager. Den Haan herhaalde het probleem dat ouderen niet altijd veilig zijn in verzorgingshuizen en weer terug de kast in gaan, maar dat 50plus staat voor liefde voor iedereen.

Het debat schept verwachtingen voor de komende vier jaren. Het was duidelijk dat vooral de rechterflank bediend werd van de steun voor de gemeenschap, maar toch geregeld met mitsen en maren. Veelal details die praktisch prima overkomelijk zijn in de uitvoering. Het CDA maakte geen onverdienstelijke première, maar heeft duidelijk nog veel subtiliteit te leren. Ik spoor het Pride-netwerk van deze partij dan ook aan hun kans te grijpen en door te zetten met hun punten.

Klaver zat geregeld stevig en terecht in de aanval, maar inhoudelijk waren Jetten en Ploumen toch sterker. Vestering bracht af en toe prima punten naar voren, maar net als bij Den Haan, valt er bij hen niet veel inhoudelijke kritiek te leveren omdat zij niet zo veel als de anderen te melden hadden. Kwint en Yesilgöz hadden een prima bijdrage, al bevond de laatste zich geregeld in de verdediging.

Het laatste woord was vervolgens aan Oosenbrug. Ze heeft de toezeggingen bijgehouden en voor 13 maart zal het COC werken aan een tekst voor een breed gedragen akkoord.