Het internationale LHBTI archief IHLIA en de Gaykrant werken samen aan een vaste rubriek waarin we de collectie van IHLIA gaan ontdekken. Dit keer kijken we naar foto’s en gebruiksvoorwerpen van de transgenderpionier Aaïcha Bergamin, van wie gisteren de geboortedag was.
Tekst: Maurits Huijbrechtse
Foto’s: collectie IHLIA LGBTI Heritage
In november 2020 bood minister Sander Dekker van Rechtsbescherming excuses aan voor de wettelijk verplichte sterilisatie die tot 2014 hoorde bij een gendertransitieproces. Een belangrijke stap in de strijd voor gelijke rechten voor transgenders.
Een van de pioniers die voorop liep in deze strijd was Aaïcha Bergamin. IHLIA heeft naast haar biografie, geschreven door Ab Pruis, en het standaardwerk over Transgender in Nederland van Alex Bakker, waarin ruim aandacht is voor Aaïcha, een aantal persoonlijke spullen en foto’s van Bergamin in haar collectie.
Aaïcha is geboren op 7 januari 1932. Ze groeit op in Amsterdam en is als jongvolwassene al helemaal op haar plaats op de Zeedijk. Haar moeder krijgt geen vat op haar en besluit dat haar dochter, die ze als haar zoon ziet, moet worden opgenomen in een psychiatrische kliniek. Daar wordt Bergamin evenmin begrepen: “Ze lachten me domweg uit als ik vertelde dat ik me een vrouw voelde.”
Aaïcha loopt weg uit de kliniek en vertrekt richting Parijs. Daar gaat ze op in het bruisende nachtleven en treedt ze voor het eerst op. Zo begint een reizend bestaan met Amsterdam als basis, vanwaaruit ze naar landen als Marokko en Brazilië gaat, waar het klimaat destijds in meerdere opzichten aangenamer was.
Wanneer Bergamin niet op reis is, blijft de Zeedijk haar uitvalsbasis. Ze verdient haar geld in het sekswerk. In dit werkveld groeit zij uit tot de eerste transgender-hoerenmadam van Amsterdam. Het leven van transgenderpersonen is in die jaren niet makkelijk. In Amsterdam geldt namelijk een gemeentelijke verordening die het verbiedt om in de openbare ruimte de kleren van het andere geslacht te dragen.
Als politieagenten zich vervelen gaan ze op ‘travestietenjacht’ op de Wallen. Als ze een dame te pakken krijgen betekent dat meestal dat zij haar na een paar uur ontkleed en wel vanuit de politiecel weer de straat op sturen. Maar niet altijd laat de politie de transgenderpersonen na een aantal uren al weer gaan. Ook Aaïcha zit hierdoor regelmatig in de politiecel.
Vanuit de gevangenis schrijft ze brieven aan juristen die zich inzetten voor de eerste stap van de wettelijke strijd: erkenning. Ook haar eigen zaak komt voor de rechter, waar zij met hulp van een arts kan aantonen dat ze vrouw is. Het voelt voor haar als een bevrijding. In dezelfde periode treedt Bergamin regelmatig op in de bekende travestietenbar Madam Arthur, daar zingt ze tegen de klippen van een hard bestaan op.
Madam Arthur (coll. IHLIA LGBTI Heritage)
Een rode draad in het leven Bergamin is haar make-up en kleding. Hier heeft IHLIA enkele tastbare sporen van in het archief. Ze laten Aaïcha zien als een vrouw die haar eigenheid verdedigt in een wereld die haar wegdrukt en klein probeert te maken. IHLIA heeft via Alex Bakker een oogschaduwdoosje, parfumflesje en een penseel van Bergamin kunnen verwerven.
Het is goed om stil te staan bij de voorvechters van de vrijheid waarvan wij elke dag genieten. Zeker aan het begin van een nieuw jaar, waarin we de vrijheid hopelijk langzaamaan weer opnieuw mogen begroeten. Over Aaïcha is nog veel meer te lezen in de biografie Aaïcha: Het bizarre conflict van een als man geboren vrouw van Ab Pruis en in Transgenders in Nederland: een buitengewone geschiedenis van Alex Bakker.
Aaïcha heeft haar verhaal ook gedaan in een aflevering over transgenderpioniers van het televisieprogramma Andere Tijden uit 2013. Meer foto’s zien van Aaïcha? Naast de foto’s bij dit artikel heeft IHLIA ongeveer honderd foto’s uit de nalatenschap van Bergamin en enkele foto’s uit de collectie van SEK. Bergamin overlijdt op 6 juni 2014, op 82-jarige leeftijd, na een leven lang pionieren om te kunnen zijn wie ze was.
IHLIA heeft een zeer waardevolle, rijke en unieke LHBT+collectie, kijk daarvoor op de website: www.ihlia.nl
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
