Stadsdeel Zuid van de gemeente Amsterdam, de Amsterdamse welzijnsorganisatie SOOZ, werkgroep Grey Pride Zuid en de Gaykrant werken samen om levensverhalen van LHBT-bewoners van het stadsdeel in kaart te brengen. Tien weken lang zijn deze verhalen hier te lezen, met vandaag Jemmas Lang.
Tekst: Paul Hofman
Foto: Anita Muschner
Hoewel ze niet in Zuid woont, heeft Jemmas Lang (59) een sterke band met het stadsdeel. Als trambestuurder van lijn 24 doorkruist ze bijna dagelijks Zuid. Ze kent de wijk op haar duimpje. Best opmerkelijk want tot haar twintigste was de geboren Duitse nog nooit in Amsterdam geweest. Bij toeval belandt ze hier begin jaren ‘80 om er vervolgens nooit meer weg te gaan. “Die openheid, mentaliteit en vrijheid raakten mij diep.”
Buitenbeentje
Jemmas heeft net haar laatste ochtendrit gehad, als we elkaar ontmoeten. Stoer in uniform en met een lach van oor tot oor komt ze binnenlopen. Openhartig vertelt ze over haar jeugd, opgroeien, werk, relaties en toekomstdromen. Markante uitspraken schuwt ze niet.
“Ik ben geboren in een voorstad van het Zwitserse Basel, Nog net in Duitsland, echt op een drielandenpunt, beetje niemandsland. Hier ging ik naar de lagere en middelbare school. Ik ben geadopteerd en heb nog vier halfzusjes.” Openhartig vertelt ze over haar jeugd die verre van prettig was. “Ik werd enorm gepest omdat ik ánders was. Ik voelde me geen meisje en geen jongetje.
Dat was echt een buitenbeentje.” Het is het begin van een worsteling die lang zal duren en die haar. voor het leven zal tekenen. “Ik sloot me als kind af van de wereld. Zo stelde ik mezelf steeds de vraag wie ik was en waarom ik bestond.” Verzucht: “Eigenlijk ben ik nooit kind geweest. Ik vermeed andere kinderen.” Of ze klappen heeft gehad? “Slaag heb ik meer dan genoeg gehad.
Laatbloeier
Met haar pleegouders kon ze er niet over praten. “Die waren ouder en hadden niet nagedacht wat ze in huis haalden met een adoptiekind. Sommige mensen moeten gewoon nooit aan kinderen beginnen. Ze hadden zich erop verkeken: Als blijkt dat hun pleegkind lesbisch is, is de wereld te klein. “Ze dachten dat genezing mogelijk was en dreigden vaak met opname in een inrichting.” Homoseksualiteit bestond in hun ogen niet.
Niet verwonderlijk dat Jemmas zodra ze achttien is het huis verlaat. “Ik wist niet hoe snel ik naar Basel moest gaan. Want daar gebeurde ‘het’”, zegt ze met een glimlach. “Ik was dol op dansen en ging graag naar discotheken. Zo ontdekte ik de gayscene.”
De wereld gaat voor haar open. “Ik volgde een opleiding voor kapper maar ben er na een paar jaar mee opgehouden. Ik schoot alle kanten uit behalve de goede. Ik was toen naar buiten toe heel erg boos omdat ik niet wist wie ik was. Wilde me manifesteren en niet langer dat verdomde buitenbeentje zijn. Zo droeg ik een button met de tekst lesbisch, Ik was een laatbloeier.”
Groen haar
Sommige mensen plegen dan zelfmoord of gaan zich nadrukkelijk uiten, legt Jemmas uit. In haar pubertijd droeg ze kort haar dat ze groen verfde, ze was het archetype van een punker. Die worsteling met haar identiteit heeft tot haar 25e geduurd. Begin jaren ‘80 belandt ze bij toeval in Nederland. “Ik zwierf en reisde. Was overal en nergens. Ik kwam terecht in een vrouwenkraak- pand midden in de Amsterdamse Jordaan.”
“Ik werd daar intens verliefd op de stad en voelde me er direct thuis.” Ze is dan net 21 geworden. “Ik was illegaal, had geen geld en geen werk. Ik was bang het land uitgezet te worden. Amsterdam was zo ongelooflijk vrij, hier kon ik aarden en mezelf zijn zonder dat mensen me in elkaar mepten. Heel anders dan in Duitsland.”
Liefdesautistisch
Tijdens die periode in het kraakpand ontmoet ze haar eerste grote liefde. “In de liefde was ik heel onhandig. Nog steeds overigens. Zo ben ik geen versierder, ik kon en kan niet zo goed ‘lezen’ waarom mensen je leuk vinden. Ik twijfel dan, ben bijna liefdesautistisch.” Binnen drie weken gaan ze samenwonen. Hun verhouding zal twintig jaar duren. In deze periode trouwde ze met een man: “Puur voor het papiertje, het was om hier legaal te worden.”
Overdag maken Jemmas en haar vriendin sieraden. Ze richten een bedrijf op dat tien jaar zal bestaan. “Tweemaal zijn we in die tijd opgelicht. Samen hebben we toen besloten er een punt achter te zetten. We werden te groot en te bekend.” Niet veel later leidt de sluiting van hun zaak tot het einde van hun relatie. Vervolgens wordt Jemmas bedrijfsleider bij een souvenirwinkel hartje centrum. “Een hele heftige ervaring. Zo moest ik leidinggeven aan veertien Arabische mannen. Nou, dat was een goede leerschool. Weet je dat Arabische mannen absoluut niet luisteren naar vrouwen? Na twee jaar was ik er wel klaar mee. Maar het heeft me tegelijkertijd veel geleerd over andere culturen.”
Machocultuur
Ze is voorstander dat de grenzen overal in de wereld opengaan. Strijdvaardig: “Mensen moeten mengen. Racisme moeten we niet tolereren. Ik maak me grote zorgen over radicaalrechts dat de klok terug wil draaien. Ik kijk juist vooruit.”
Qua werk raakt ze aan lagerwal: “Ik had een typisch ‘veertigersdipje’. Goede loopbaan gehad, lekker verdiend, heerlijke relatie en dan ineens stort alles in.” Na een tijdje dient zich een oplossing aan: ze komt in contact met het GVB dat dringend op zoek is naar bestuurders. Jemmas is solliciteert en de rest is geschiedenis. Was het niet lastig in deze machocultuur te beginnen? “In tien weken heb ik mijn bestuurdersrijbewijs gehaald. Ik begon met spitsdiensten. Heel zwaar, zeven dagen in de week. Lijn 1 naar Osdorp was mijn eerste route. Het heeft me veel energie gekost om me thuis te voelen in het openbaar vervoerwereldje. Vrouwen werden toen echt ‘in de zeik genomen’.” Maar ze houdt stand.
Vreemde passagiers
Tijdens haar diensten maakt ze veel mee. Ze brandt los over vreemde passagiers. Maar Jemmas zet door en na drie jaar voelt ze zich als een vis in het water. “Ik laat me niet zo snel kennen.” Na jaren ‘lijn 1’ te hebben gereden volgt lijn 24 die van Centraal Station naar het VU Medisch centrum rijdt. Een lange route die de passagiers door verschillende buurten in Zuid voert. Door volkswijk de Pijp tot de chique Apollobuurt.
Eyecatcher
“Ik wil mensen niet alleen vervoeren van A naar B maar mensen ook kennen en er voor hen zijn. Zuid is voor mij het leukste stadsdeel van Amsterdam. Het is een oud deel van de stad met zoveel verschillende buurten. De Rivierenbuurt is volstrekt anders dan de Marathon- of Apollobuurt. Dat maakt het uniek.
” Rijdend over de Stadionweg: “…dat is zo’n mooie straat met zulke bijzondere gebouwen.” Als ze bij de huizen naar binnen kijkt en mensen ziet eten: “…dat is een eyecatcher, dat had je in Duitsland niet. En het Olympiaplein is zo licht, ruim en mooi. Echt schitterend. Het is een van de mooiste plekken van Amsterdam. In Zuid wordt geleefd.” Ze noemt ook de wijk rond de Van Tuyll van Serooskerkenweg. Deze buurt heeft een bijzonder plaatsje in haar hart.
Haar meest negatieve ervaring? “Toen ik heel jong was heb ik vaak klappen gehad. En er was verbaal geweld. Het respect voor mensen die ‘anders’ zijn is er niet. Niet voor LHBT’ers of vluchtelingen.”
Ze vindt haar werk ‘superleuk’, vertelt ze. Geen dienst is dezelfde. Van vaste passagiers, branie- schoppers, brallers, zwartrijders en chagrijnen, het is een gemêleerd publiek. Met haar inmiddels Amsterdamse humor weet ze menigeen voor zich in te nemen: “Ik ben wel assertiever geworden op de tram.”
Respect
Haar hele leven heeft Jemmas te maken gehad met anti-LHBT-geweld. “Om de haverklap word ik uit dameswc’s gestuurd.” Het is bijna dagelijkse kost: “Heel irritant. Maar als iemand me meneer noemt, draai ik het om en noem zo’n man die dit zegt zelf ‘mevrouw’. Ach, ik word er niet meer boos over.”
Levensmotto
Dat ze nooit is gaan wonen in Zuid betreurt ze. Maar ze is realistisch: “Voor het arme gedeelte verdiende ik te veel en voor het rijke gedeelte te weinig.” Ze vervolgt: “Ik wilde per se een huis met een tuin en die heb ik nu in Noord.” Ze ziet sommige delen van Zuid crimineler worden en dat baart haar grote zorgen. Het toenemende drugsgebruik en de daaraan gekoppelde overlast zijn haar een doorn in het oog.
“Ik heb een verdomd moeilijk levenspad gehad, maar het is het waard geweest”
“In Zuid wonen veel expats. Ik verbaas me vaak over de negatieve reacties op hun aanwezigheid. Maar zij voegen een bepaalde rust toe en dat is absoluut een meerwaarde. Ze komen hier om te werken en zijn niet op zoek naar confrontaties. Dat is een goed, vind ik.” In december gaat ze op een nieuwe lijn rijden die nummer 25 krijgt. In de toekomst zal deze naar Uithoorn gaan: “Zuid zal ik zeker gaan missen, de route en de vaste klanten.”
Op de valreep vertelt ze: “Ik heb nieuw geluk gevonden in een relatie met Irene, een vrouw uit Alkmaar, en met haar wil ik in rust en liefde oud worden.” Deze zomer hebben ze samen doorgebracht in Drenthe waar ze samen een caravan hebben.
“Ik heb een verdomd moeilijk levenspad gehad, maar het is het waard geweest.” Mijn levensmotto? “Heel lang stond mijn leven in het teken van overleven. Nu wil ik rustig door het leven glijden.”
Stadsdeel Zuid van de gemeente Amsterdam, de Amsterdamse welzijnsorganisatie SOOZ, werkgroep Grey Pride Zuid en de Gaykrant werken samen om levensverhalen van LHBT-bewoners van het stadsdeel in kaart te brengen. Dat heeft geresulteerd in een bijzonder magazine met de pakkende titel Q. De tweede editie van het magazine werd op coming-out dag uitgereikt door Maureen Arnhem (Ambtenaar Diversiteitsbeleid van de gemeente Amsterdam) aan directeur Jelle Houtsma (directeur stichting SOOZ). “De veelkleurigheid, de openheid en de vanzelfsprekendheid van de geïnterviewden zijn aanstekelijk en een hart onder de riem voor allen die een coming out willen gaan doormaken” Duidelijk is dat het LHBT-beleid in Amsterdam-Zuid staat als een huis.
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
