Springsteen, Trump, Lorca en Annie

Misschien was het bedoeld als toespraak. Misschien als lied zonder muziek. 

Misschien als gedicht. 

In zijn radioprogramma ‘From my home to yours’ op Sirius XM, sprak Bruce Springsteen eind oktober van dit jaar over de staat van Amerika. Over zijn land dat volgens hem onder Trump ‘in zo’n korte tijd zoveel van zichzelf verloren is’. 

‘There’s no art in this White House,’ begint Springsteen zijn relaas. ‘There’s no literature, no poetry, no music.’ 

Nadat iemand mij op deze woorden van ‘The Boss’ geattendeerd had, moest ik denken aan het interview dat Ischa Meijer in 1992 had met Annie M.G. Schmidt. Hierin zegt Schmidt op gegeven moment: ‘Behalve dat Hitler zes miljoen joden heeft vermoord, heeft hij ook een cultuur vermoord.’ 

“Misschien is veel van wat cultuur te bieden heeft voor hen wel te elitair. Of te avant-garde.” 

De Duitse cultuur van de jaren twintig en dertig – een tijdperk vol vernieuwing, vol met mensen van ongekend talent – is verjaagd, opgesloten, monddood gemaakt en vermoord. Of heeft zichzelf om het leven gebracht. 

Van de invloedrijke, Duitse cultuur uit de eerste  drie decennia van de twintigste eeuw die door mensen als Thomas Mann, ErIka Mann, Kurt Jooss, Fritz Hirsch, Lotte Lenya, Kurt Weill, Bertolt Brecht en Paul Klee zo liefdevol was vormgegeven, was na de Tweede Wereldoorlog helemaal niets meer over.  

Nee. Tuurlijk. Ik weet ook wel dat Trump Hitler niet is. En dat zijn ministers geen nazi’s zijn. Maar het valt toch moeilijk te ontkennen dat ‘rechts’ van het woord ‘cultuur’ al heel snel een vieze smaak in de mond krijgt. Of – in het minst erge geval – cultuur afdoet als ‘linkse hobbies’. 

Niet belangrijk. 

Sinds mei 2020 wordt Brabant bestuurd door een coalitie van FvD, VVD, CDA en Lokaal Brabant. 

Na de presentatie van het coalitieakkoord kopte de Volkskrant op zeven mei jongstleden: ‘Brabant weer goed voor boeren, maar natuur en cultuur komen er bekaaid van af.’ 

‘Cultuur krijgt het moeilijk in Brabant,’ schrijft VK-journalist Peter de Graaf. ‘Het is zelfs geen aparte portefeuille in het provinciebestuur. Het is ondergebracht bij Vrije Tijd, dat bestierd wordt door gedeputeerde Wil van Pinxteren (Lokaal Brabant). Cultuurinstellingen moeten zich voorbereiden op ‘een geleidelijke afbouw van onze subsidierelaties richting het ‘nieuwe normaal’ na 2023. De Brabantse cultuursector heeft geschokt gereageerd.’

Nee. Uiteraard. Ik weet ook wel dat Baudet en die beste meneer Van Pinxteren Trump niet zijn. En, nee, Trump is Hitler niet. 

‘There’s no art in this White House,’ begint Springsteen zijn relaas. ‘There’s no literature, no poetry, no music.’ 

Maar blijkbaar zit de afkeer (of de angst?) van net iets al te rechtse, witte, heteroseksuele cis-mannelijke bestuurders voor alles wat met cultuur te maken heeft er goed in.

En dat al heel lang. 

Misschien is veel van wat cultuur te bieden heeft voor hen wel te elitair. Of te avant-garde. Of te postmodern. Te hoog gegrepen. Te frivool. Te vernieuwend. Te tolerant. Te mooi. 

Te homoseksueel. 

In 1921 schreef de openlijk homoseksuele Spaanse dichter Federico García Lorca het gedicht ‘De Profundis’. Het is een gedicht uit een reeks van acht die gezamenlijk verhalen over honderd ruiters die ten strijde trekken. 

In het gedicht zijn de honderd ruiters – door Lorca aangeduid als ‘gelieven’ – dood en begraven.  Het gedicht is een verwijzing naar de vervolging van homoseksuelen in het conservatieve Spanje onder Franco. 

Op 18 augustus 1936 werd Federico García Lorca vermoord door nationalistische Franco-milities. 

De afkeer en angst voor Lorca’s poëzie zat er bij Franco blijkbaar al goed in. 

Ach. 

Hitler is dood.
In Spanje werd het laatste standbeeld van Franco in april 2009 verwijderd.
Trump is zijn biezen aan het pakken.
Baudet staat in de peilingen op verlies. 

Ook al was er volgens Springsteen de afgelopen vier jaar geen kunst in het Witte Huis, op een muur in Leiden zal morgen nog steeds de kunst van Lorca te lezen zijn. 

Een land kan zichzelf verliezen. 

Maar in cultuur kunnen we alles terugvinden. 

Als we dat willen. 

———

De Profundis – Uit de diepten 

De honderd gelieven
zijn eeuwig ingeslapen
onder de dorre aarde.
Lange rode paden
gaan door Andalusië.
Córdoba heeft groene gaarden
vol olijfbomen om kruizen
ter herinnering te plaatsen.
De honderd gelieven
zijn eeuwig ingeslapen.

——- 

Klik hier voor de gehele tekst van Springsteen

—————

Rick van der Made (Breda, 1968) is dichter, schrijver en columnist. Hij opent voor de lezer de wereld die hemzelf fascineert, ook als deze soms ‘lastig’ wordt. Hij maakt lezers deelgenoot van die (soms alledaagse) wereld, met teksten en gedichten die tegelijkertijd een meer diepgravend beeld geven van die werkelijkheid. En achter die schijnbaar nonchalante beelden liggen grote thema’s: seksualiteit, vluchten, lijden, redding, waanzin. En liefde.