Twee jaar geleden (op 12 mei 2018) overleed Natascha Emanuels. De bijzondere cabaretière en actrice werd 78 jaar. Natascha doorbrak tal van taboes op het toneel en vooral ook daarbuiten. Gaykrant staat stil bij haar leven en loopbaan. Wie was deze vrouw? “Ze was een theaterster met een klein hartje die met recht een legende mag worden genoemd.”
Tekst: Paul Hofman
Meisjesdroom
Als Adeline Lucia Emanuels wordt ze in 1939 in Amsterdam geboren als kind van een Surinaamse vader en een Nederlands-Chinees-Surinaamse moeder. Ze is een vrolijk en levendig kind dat haar ouders veel plezier brengt. Ze houdt van zingen en dansen. Al snel blijkt dat het springerige jonge meisje barst van het talent. Na haar middelbare school en balletopleiding belandt ze achtereenvolgens bij twee verschillende cabaretgezelschappen. Haar meisjesdroom is in vervulling gegaan. Na een tijdje wil ze haar blik verruimen en internationale podiumervaring opdoen. Ze vertrekt naar Engeland waar ze onder de naam Natascha Manu gaat meewerken aan vele theater- en televisie-producties. Het is een fantastische tijd die ze altijd zal koesteren. Toch keert ze eind jaren zestig terug naar Nederland. Het is de flowerpower periode. Ze voelt zich als een vis in het water.
Dat ze naakt op het toneel verschijnt, veroorzaakt een grote rol waar de kranten niet over uitgeschreven raken.
De theaterwereld ontdekt haar en ze krijgt rollen aangeboden in legendarische producties als Hair en Oh Calcutta. In korte tijd is ze een ster. Maar als ze in een controversiële opera gaat spelen die een sterk anti-Amerikaanse insteek heeft is het land te klein. Haar optreden in ‘Reconstructie’ leidt zelfs tot Kamervragen en honderden ingezonden brieven. In Amerika is het tumult ook doorgedrongen. Dit gaat echt te ver. Maar het kan de vrijgevochten Natascha niets schelen. In deze opera speelt ze een bloedbevlekte bruid (Cuba) die verkracht wordt door Tyrannosaurus (Verenigde Staten). Dat ze naakt op het toneel verschijnt, veroorzaakt een grote rol waar de kranten niet over uitgeschreven raken.
Vrouwen
Met ondermeer Ramses Shaffy, Seth Gaaikema en de latere minister van Cultuur Hedy d’Ancona werkt ze nauw samen. Met deze laatste deelt ze haar passie voor het feminisme. Dat vrouwen in die tijd nog altijd als niet gelijk aan de man worden gezien, is hun een doorn in het oog. Beide zullen op verschillende maatschappelijke terreinen de strijd aangaan. De patriarchale samenleving drukt zwaar op hun schouders. Dat verafschuwen ze. Natascha heeft dan al ontdekt dat ze op vrouwen valt. De emancipatie ven de vrouw en het feminisme liggen haar na aan het hart. Niet verwonderlijk dat zij in 1972 Het Vrouwenkabaret samen met haar latere vriendin Els Korver (de ‘ideologe’ van de club) opricht. Het idee hiervoor is bij haar opgekomen tijdens een vrouwendemonstratie in New York. Op haar eigen onnavolgbare wijze leidt Natascha het bijna tien jaar. Haar kernwoorden? Signaleren en confronteren. Daar draait het om in de door mannen gedomineerde maatschappij van toen. Met Els Korver, krijgt Natascha een jarenlange liefdesrelatie.
“De penis, daar draait alles om, dat maakt hem knap, dat maakt haar dom ”
Penis
Haar tekstbijdragen zijn indrukwekkend. Tijdens de voorstellingen belichten de actrices de positie van de (zwarte) vrouw op kritische maar geestige wijze. Ondermeer de dan zeventienjarige Cilly Dartell (van Hart van Nederland en Shownieuws) en actrice Carla Delfos maken naam. Moeilijk voor te stellen maar de vrouwen werden óf toegejuicht óf tot aan hun voeten afgebrand door hun grove taalgebruik. De voorstelling ‘Een vrouw is ook maar een mens” zet de zaak op scherp en leidt ook weer tot grote ophef. In het stuk zingen de vrouwen een lied over de penis. “De penis, daar draait alles om. Dat maakt hem knap, dat maakt haar dom. Waarom denkt hij weer rationeel? Natuurlijk door z’n mannelijk deel. Waarmee schreef hij geschiedenis? Als dat niet weer de penis is.” Het was dus menens met de penis.
Alzheimer
Het Vrouwenkabaret zou bestaan tot 1982. De jaren daarna zet Natascha een nieuwe stap in haar loopbaan. Ze gaat cabaret- en toneelgroepen regisseren en jonge artiesten begeleiden. Zo leert een dan nog onbekende jongen het vak van haar. Zijn naam? Paul de Leeuw. Later zal De Leeuw hierover opmerken: “Zij heeft het karakter van Annie de Rooij een theatraal hart gegeven.” Ook zijn de later bekend geworden cabaretières Sanne Wallis de Vries en Claudia de Breij haar schatplichtig. Zelf treedt Natascha ook nog op. Zo gaat ze de theaters nog in met soloprogram-ma’s over jazzlegendes Chet Baker en Billie Holliday.
Met haar moeder heeft ze altijd een goede band gehad. Hartverscheurend is het voor haar hoe ze deze langzaam maar zeker verliest aan alzheimer. Het ziekteproces grijpt haar zo aan dat ze er een boek met als titel Afscheid van Amalia. Hoe ik mijn moeder verloor over schrijft. Dat Natascha later zelf door deze ziekte wordt getroffen is heel wrang. Op 12 mei 2018 overlijdt ze. In het bijzijn van haar naasten wordt ze op de Amsterdamse begraafplaats Zorgvlied ter aarde besteld. Ze heeft haar plaats in de theatergeschiedenis meer dan verdiend.
Paul de Leeuw over Natascha
In 1983 zat Natascha Emanuels samen met ondermeer Jacques d’Ancona en George Groot in de jury van het Delfts Camerettenfestival. Een jonge Paul de Leeuw won toen de persoonlijkheids- en aanmoedigingsprijs. Tegen de Gaykrant vertelt hij: “Na die bekendmaking kwam Natascha naar me toe en bood aan om mij te begeleiden.” Vervolgens verhuisde Paul naar Amsterdam. “Zij regelde dans- en zanglessen voor mij. Als ik niet hard genoeg werkte of lui was zei Natascha altijd tegen mij ‘Stel moeder niet teleur’. En zo heet mijn eerste theaterprogramma in 1985.” Elke week werkten ze nauw samen aan die productie. “Zij was de stok die mij sloeg als ik het nodig had.”
“Als ik niet hard genoeg werkte of lui was zei Natascha altijd tegen mij ‘Stel moeder niet teleur’”
Mijn dierbaarste herinnering aan haar? “Mijn vader zei dat ik twee jaar les mocht gaan volgen in Amsterdam. Van mijn vader kreeg ik honderd gulden per week om rond te komen. “Daarnaast werkte ik ondermeer bij Broodje van Kootje en Eetcafe de Hut in Amsterdam-Zuid.” Dan: “Op een gegeven moment wilde mijn vader Natascha wel eens ontmoeten om te horen hoe het met mij ging. We moesten samen op appèl komen in het chique Amstel Hotel waar op zondag altijd op die enorme brunches werden gegeven. Ik weet nog goed dat die wel 69 gulden per persoon kostten. Zaten Natascha en ik heel duur aan de champagne te pimpelen met mijn vader en moeder. Gigantisch veel garnalen, gevulde eieren en zalm kwamen voorbij. En Natascha natuurlijk vertellen hoe goed het met mij ging.”
Hoofdfoto: fotograaf onbekend met dank aan Theatercollectie Bijzondere Collecties UvA (Stichting TiN)
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
