5 mei 1945
Mijn moeder was elf jaar oud. Mijn vader negen. Twee oorlogskinderen die, in tegenstelling tot zoveel andere kinderen, de oorlog redelijk hadden doorstaan.
Ik ken hun oorlogsverhalen.
Mijn moeder die na de capitulatie op het station van Breda – als kleine en baldadige kinderdaad van verzet – een kiezelsteen door het openstaande raam van een wagon gooide waarin Duitse soldaten zaten die weer terug naar Duitsland werden vervoerd.
Mijn moeder die tijdens de bevrijding van de stad haar tweelingzus in een greppel duwde en bovenop haar ging liggen toen jachtvliegtuigen het vuur openden. ‘Bidden!’ had ze tegen haar zus geroepen. ‘Door het geknetter van mitrailleursalvo’s heen, hoorde ik de onophoudelijke litanie van mijn zusters weesgegroetjes,’ vertelde mijn moeder mij.
5 mei 2020
‘De homoseksuele jongens die Eerste Paasdag in Amsterdam-Oost werden belaagd en bespuugd toen ze hand in hand naar een supermarkt in hun buurt liepen, worden bedreigd sinds ze aangifte hebben gedaan en een van hen de beelden online heeft gezet’ (De Telegraaf).
5 mei 1945
Mijn vader die tegen het einde van de oorlog in het Brabantse dorp Made zijn moeder meehielp broden te bakken om deze vervolgens naar willekeurige, volslagen onbekende landgenoten in het hongerwinterende westen van het land te sturen.
5 mei 2020
Radiozender FunX stopt met het nachtprogramma Ramadan Late Night omdat meerdere werknemers van het programma met de dood zijn bedreigd. In het radioprogramma werden verhalen over de ramadan gedeeld. Met name de presentator van het programma (dj Moradzo) werd bedreigd omdat hij tijdens de vastenmaand muziek draait. (NPO nieuwsapp)
5 mei 1945
Een half jaar voor het broodbakken met haar zoon, moest mijn kranige oma met haar jongste kind op de arm en met de rest van haar kroost en wat dorpsgenoten in haar kielzog en haar langzame, astmatische man ondersteunend, na een zwaar bombardement de brede dorpsstraat waar zij aan woonde oversteken om de schuilkelder van haar schoonzus in te kunnen vluchten.
De straat waarin op dat moment om elke stoeptegel keihard gevochten werd. Links de Duitsers. Rechts de Polen. En achter oma en haar kroost sloegen de raketten in.
Mijn oma liep plotseling met haar jongste kind op de rechterarm de straat op. Midden op de straat bleef ze staan. Ze hief haar linkervuist – eerst naar de Duitse kant, toen naar de Poolse kant – en in onvervalst Brabants schreeuwde ze naar beide vechtende partijen: ‘As gullie durft te schieten!’
Als bij wonder hield het schieten meteen op. De familie en de dorpsgenoten staken zonder verdere problemen de straat over. Zodra mijn opa de overkant bereikt had, barstte het vuur weer in alle hevigheid los.
5 mei 2020
‘Opnieuw moet Forum voor Democratie zich verantwoorden voor extreme ideeën onder zijn leden. In besloten appgroepen doen de Forum-jongeren herhaaldelijk fascistische, homofobe en antisemitische uitspraken.’ (De Volkskrant)
5 mei 1945
5 mei 2020
Hoe verder verwijderd we geraken van 1945, hoe gemakkelijker het soms weer lijkt te worden om minder begrip en mededogen voor de medemens op te hoeven brengen.
Hoe verder verwijderd van de bevrijding, hoe moeilijker het soms weer lijkt te worden om een klein laagje eelt op de eigen ziel te kweken.
‘Vrijheid heeft een prijs,’ is het thema voor vier en vijf mei van dit jaar. Dat klopt. Want vrijheid betekent ook dat als ik iets mag – en in ons land mag best veel – de ander dat ook mag. Ook als het gedrag van de ander mij niet zint.
Wie geen begrip en mededogen voor de andersdenkende kent – en wie niet een klein beetje eelt op de ziel kweekt – zal nooit leren gedogen.
Omgaan met anderen in vrijheid betekent nu eenmaal omgaan met denkbeelden die jezelf niet prettig vindt, zonder daarbij de ander zijn vrijheid te misgunnen.
Een ander zijn vrijheid misgunnen, is een stapje dichter bij censuur.
Een ander zijn vrijheid verbieden, is een stapje dichter bij dictatuur.
Ik krijg vrijheid niet cadeau. Ik zal vrijheid moeten verdienen. En vrijheid wordt niet verdiend door middel van fobieën – of het nu homofobie, islamofobie of antisemitisme betreft – maar door te luisteren naar kleine verhalen over kleine moed in de hoop dat ik – indien nodig – zelf durf op te staan tegen onrecht.
Ook als dat onrecht in mijn ogen misschien wel terecht is.
De prijs van vijfenzeventig jaar vrijheid?
De les dat elk onrecht – hoe klein deze ook – lijkt altijd onterecht is.
En de les dat jongeren broden laten bakken voor de minderbedeelden in deze wereld misschien niet eens zo’n slecht idee is.
Rick van der Made