UIT DE COLLECTIE VAN IHLIA
IHLIA en de Gaykrant werken samen aan een vaste rubriek waarin we de collectie van IHLIA gaan ontdekken. Dit keer over collectiestukken rondom 4 mei 1970.
Tekst: Martien Sleutjes (historicus bij IHLIA)
Op 4 mei 1970 holden Enno den Daas en Ad van Delden vanaf hotel Krasnapolsky met een krans richting het Nationaal Monument op de Dam. Het koninklijk paar had net een krans gelegd ter gelegenheid van de 25e herdenking van de Tweede Wereldoorlog. Enno en Ad wilden de vergeten, vermoorde homoseksuelen uit de oorlog herdenken. Ze hadden geen toestemming en werden hardhandig verwijderd. Later op de avond bij de gemeentelijke herdenking op het Monument mochten ze de krans wél leggen. De politie pakte een groep sympathisanten op die een lila driehoek en sandwichborden droegen en pamfletten uitdeelden. Ook zij hadden geen vergunning aangevraagd.
Wat aan het begin van het collegejaar nog ‘normaal’ gevonden werd, was een paar maanden later ‘burgerlijk’Studenten
De actie kwam voort uit de Amsterdamse Jongeren Actiegroep Homoseksualiteit. Studenten uit het hele land van de Federatie Studenten Werkgroepen Homoseksualiteit sloten zich aan in de strijd tegen de discriminatie van homoseksuele mannen en vrouwen. Acties tegen discriminerende wetgeving waren aanvankelijk het bindmiddel tussen de groepen studenten. Al snel begonnen ze ook na te denken over hun identiteit en de onderdrukking van homoseksualiteit in de samenleving. In de roerige jaren 1968-1970 radicaliseerden studenten razendsnel. Wat aan het begin van het collegejaar nog ‘normaal’ gevonden werd, was een paar maanden later ‘burgerlijk’.
De driehoek uit de nazi-kampen werd een belangrijk symbool van verzet in de hele westerse homobeweging.
In die sfeer werd een artikel van Adriaan Venema in het COC-blad Seq (april/mei 1970) de lont in het kruitvat. Het raakte de zenuw van gevoelde onderdrukking die na de vervolging door de nazi’s nog altijd gaande was. In de woorden van de studenten: ‘Het wordt tijd dat de maatschappij inziet dat zolang de homoseksueel een nauwelijks getolereerde minderheid zal blijven, hij gevaar zal lopen in iedere eventuele diktatuur.’ (Uit een pamflet van 4 mei 1970)
Publicitair
De studenten hadden het publicitair goed voor elkaar. Het jaar daarop stonden andere leden van de AJAH met een krans op de Dam, zoals foto’s uit het archief laten zien. Maar de actie van 1970 maakte veel meer los. De driehoek uit de nazi-kampen werd een belangrijk symbool van verzet in de hele westerse homobeweging. In Duitsland werd dat symbool Rosa Winkel genoemd en via de Rooie Flikkers kwam het op 3 mei 1975 naar Nederland als de roze driehoek. Genaaid op een vlag die nu bij IHLIA ligt.
De behoefte aan een eigen herdenkingsplek leidde in de jaren tachtig tot het Homomonument
De behoefte aan een eigen herdenkingsplek leidde in de jaren tachtig tot het Homomonument. De commissie die besliste over het project was unaniem lovend over het ontwerp van Karin Daan. De roze driehoek werd de basisvorm. De driehoek als symbool van de homofobie die tijdens het naziregime zorgde voor een hel voor Duitse homoseksuelen in de kampen. Het blijft ook nu nog een waarschuwing aan de rest van de wereld.
Online expositie
Nu IHLIA tijdens de coronacrisis geen fysieke exposities kan organiseren, herdenkt het lhbti-archief de mislukte poging tot een kranslegging van vijftig jaar geleden met een online expositie. ‘Geen Krans op de Dam’ geeft een beeld van het begin van een nieuw soort activisme binnen de lhbt-beweging. Een activisme dat begon met die poging tot een kranslegging op de Dam en eindigde met een Homomonument aan de Westermarkt.
Ga hier naar de online expositie: https://outsidethebox.ihlia.nl/dodenherdenking-1970/
Hoofdfoto: Krans bij Dodenherdenking 1971. Collectie IHLIA, archief Henk Wildschut
IHLIA heeft een zeer waardevolle, rijke en unieke LHBT-collectie: www.ihlia.nl
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
