Vandaag is het precies 50 jaar geleden dat lunchroom Downtown in de Amsterdamse Reguliersdwarsstraat werd geopend. Downtown was de eerste homozaak in Nederland waar de bezoekers zich niet meer achter gesloten ramen en deuren verborgen en van hier uit werden ook de eerste grote feesten georganiseerd waar de Reguliers zo beroemd mee werd. Het is dan ook erg wrang dat door de coronacrisis juist deze bijzondere dag niet ter plekke gevierd kan worden.
Tekst: Peter Koop
Met 50 jaar is Downtown de oudste nog bestaande horecazaak in de Reguliersdwarsstraat die bovendien gevestigd is in het oudste pand van de straat. Het fraaie historische winkel/woonhuis met trapgevel stamt uit 1642 en werd eind jaren zestig al gerenoveerd door de stichting Diogenes, die het vervolgens te huur zette. Frits Blaauw en zijn vriend Fokke IJsinga wilden er toen wel een kledingzaakje beginnen, maar Diogenes eiste dat de ruimte een culturele bestemming zou krijgen en zodoende besloten ze er dan maar een espressobar van te maken – met wisselende kunst aan de muur om aan de eis van de verhuurder te voldoen.
Als een van de eerste espressobars van Amsterdam kreeg het de naam Coffeeshop Downtown: er werd immers koffie verkocht en pas jaren later zou de term coffeeshop gebruikt gaan worden voor zaken waar je soft drugs kunt kopen. De opening vond plaats op 28 april 1970, net voor Koninginnedag, dat toen nog op 30 april gevierd werd. Fokke en Frits hoopten op aanloop van het personeel van de kantoren die destijds nog in de Reguliersdwarsstraat zaten, maar die durfden het niet aan om in het zicht van hun collega’s bij een homostel naar binnen te gaan.
Video-interview met Fokke IJsinga
Open en trendy
Wel kwamen er geleidelijk aan steeds meer homo’s en werd Downtown, omdat het als een normale koffiebar begonnen was, de eerste homozaak met ramen en deuren wijd open. Een groot verschil met de andere homobars uit die tijd, die geblindeerde ramen hadden en een portier die beoordeelde of je naar binnen mocht. Zo’n gesloten zaak was ook het eerste homocafé in de straat, de Mac Donald, die in 1963 geopend was. Daarentegen trok Downtown met zijn moderne en open karakter niet alleen homo’s, maar ook trendy hetero’s en was daarmee de voorbode van hoe het later in de hele Reguliersdwarsstraat zou worden.
Fokke en Frits vonden het na vijf jaar wel mooi geweest en verkochten Downtown om vervolgens aan de Prinsengracht 472 een disco onder de naam FF te beginnen. Downtown kwam toen eerst in handen van Jan en Ed en werd daarna overgenomen door Fred en Angel. Eind 1979 verkochten zij de koffiebar/lunchroom aan Frans Monsma en zijn compagnon Guus Silverentand (1948-1988), met wie een heel nieuw tijdperk aanbrak, niet alleen voor Downtown, maar voor de hele Reguliersdwarsstraat.
Downtown Magazine
Als ervaren en ambitieuze horecamensen pakten Frans en Guus het direct groots aan. Guus, die uit Limburg afkomstig was, liet al snel een vestiging van Downtown in Maastricht openen. Vanwege de afstand bleek dat echter wat al te ambitieus, maar het resulteerde wel in een ander succes: om de opening van Downtown Maastricht te vieren kwam grafisch ontwerper Gerritjan Deunk (1951-2017) op het idee om een eenmalig blad uit te brengen onder de naam Downtown Magazine. Dit werd dermate fraai vormgegeven dat mensen meteen vroegen wanneer het tweede nummer zou uitkomen.
Zodoende werd in mei 1980, in een oplage van 3000 exemplaren, het tweede nummer van Downtown Magazine gepresenteerd. Dit evenement werd massaal bezocht door menigeen die er in het wereldje van media, mode, design en fotografie toe deed, dan wel daar graag toe wilde behoren. Downtown Magazine wist dan ook prestigieuze adverteerders te trekken, zoals de Bonneterie, De Bijenkorf, Yves Saint Laurent, Jan des Bouvrie, Cees Dam en Audemars Piquet. In totaal verschenen 8 nummers van Downtown Magazine, het laatste in december 1981.
Grootse feesten
Ondertussen werden in Coffeeshop Downtown met regelmaat creatief uitgevoerde feesten georganiseerd, waarbij vanwege de grote belangstelling ook werd uitgeweken naar discotheek Flora Palace aan de Amstelstraat (die later door Manfred Langer zou worden omgevormd tot de iT). In september 1981 werd daar bijvoorbeeld een groot gekostumeerd galafeest gehouden met als thema “Gone With The Wind”. Foto’s daarvan haalden meteen al de societyrubriek van De Telegraaf.
Het was duidelijk dat Downtown veel te klein was voor dit alles en daarom openden Frans Monsma en Guus Silverentand in juni 1981 iets verderop in de Reguliersdwarsstraat een tweede zaak, die bijna al voorbestemd was om het beroemdste homocafé van Amsterdam te worden: April. Daar werd alle creativiteit uitgeleefd met bijna wekelijks wisselende interieurdecoraties en tentoonstellingen, waar ook Dowtown telkens aan meedeed. Het ongekende succes werd vanaf medio jaren tachtig echter wreed verstoord door de opkomst van aids waar ook Guus door getroffen werd.
Nieuwe eigenaren
Daardoor was het niet meer mogelijk om beide zaken op oude voet voort te zetten en zodoende werd eerst Downtown verkocht aan Arthur en Gertjan, die de koffiezaak niet veel later doorverkochten aan de Groningse horeca-ondernemer Sjoerd Kooistra, die kort daarvoor ook de April al had overgenomen. De dagelijkse leiding liet hij eerst over aan zijn compagnon Louis Röst en later aan opeenvolgende pachters. In de Reguliersdwarsstraat waren er ondertussen steeds meer grote homozaken bij gekomen: in 1988 de Exit, in 1989 de Havana, in 1999 de Soho en in 2002 tenslotte de ARC.
Daarmee zat Downtown al lang niet meer in de voorhoede, maar bleef desondanks een geliefde en drukbezochte plek waar zowel de vaste bezoekers van de Reguliersdwarsstraat als talrijke homotoeristen ‘s ochtends al kwamen voor een ontbijt en ‘s middags voor koffie, thee en een stuk appeltaart, en uiteraard voor het uitzicht op alle mannen die door de straat flaneerden.
Doorstart als lunchroom
Op 28 april 2010 vierde Downtown nog zijn 40-jarig jubileum, maar niet lang daarna kwam het voortbestaan van de zaak aan een zijden draadje te hangen. Het horeca-imperium van Sjoerd Kooistra stortte als een kaartenhuis in elkaar: alle grote homozaken in de Reguliers moesten hun deuren sluiten en per 31 december van dat jaar ging als laatste ook Downtown dicht. Gelukkig werd snel een nieuwe exploitant gevonden die Downtown in maart 2011 in de oorspronkelijke staat heropende.
Wel werd de naam Coffeeshop Downtown gewijzigd in Lunchroom Downtown, want de term ‘coffeeshop’ leverde inmiddels te vaak misverstanden op. Door de hoge Amsterdamse huurprijzen moest het kleine zaakje zich echter ook op een breder publiek gaan richten, waardoor het een meer gemengd karakter heeft gekregen. Niettemin komen homo’s nog steeds graag naar Downtown, waarmee het een uniek levend monument van de Amsterdamse homogeschiedenis is.
Lees meer over de geschiedenis van Downtown op Reguliers.net
Memorablia van Downtown vind je bij IHLIA LGBT Heritage
•••
Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?
Klik hier voor meer informatie!
