Het Nieuwe Normaal

Eigenlijk is het nu een heel normale tijd. We houden afstand van een ander in plaats van elkaar in elkaars nek te hijgen bij de kassa (echt, waarom?). We wassen onze handen regelmatig. We denken een beetje om elkaar. Geen consumentisme. We snappen dat vrije uitloop kapitalisme niet rechtvaardig is. De lucht buiten is fris en schoon. Geen files. Mensen sporten zelf in plaats van in kille, lelijke gyms. We doen geregeld een rondje op de fiets. Wandelen. We waarderen de zorg en de kunsten. Een gelijkwaardiger gezinsleven ontstaat. Voldoende nachtrust wordt realiteit. Je eet wat er te koop is en niet wat jij wilt dat er met vervuilende vluchten uit Egypte gehaald moet worden. Etcetera.

Tegelijkertijd is het helemaal niet zo’n handige tijd voor mensenrechten. Crises zijn de lakmoesproef voor democratieën, of samenlevingen die menen zich zo te mogen noemen. Natuurlijk hebben we gezien dat Hongarije nu praktisch een dictatuur is geworden en transrechten in de prullenbak heeft gegooid. Landen als Nederland en Duitsland houden de vrije parlementaire gang van zaken wel hoog in het vaandel en laten deze zo veel mogelijk draaiende. Ook het gemekker van mensjes die onnodige brieven willen en de buitenlanders eruit is te horen, want dat hoort er nu eenmaal bij. Democratie betekent, dat we allemaal het recht hebben zo nu en dan een droeftoeter te zijn.

Andere ontwikkelingen verdwijnen echter naar de achtergrond. Zoveel is immers nog niet gelijkwaardig geregeld in onze maatschappij, en een oproep om te kijken naar hoe onze crisis wordt bestuurd, omdat gender- en andere ongelijkheden nu juist extra zichtbaar worden, wordt afgedaan met “snurk snurk”. Maar het is nu eenmaal een feit dat het nog altijd over het algemeen mannen zijn die aan de knoppen zitten en vrouwen die in de meest kwetsbare uitvoerende beroepen het zware werk uitvoeren. Verschillen tussen loondienst en (schijn)ondernemerschap kristalliseren zich akelig uit. Enerzijds worden beide ouders nu veel meer bij het gezinsleven betrokken, anderzijds laait huiselijke geweld en misbruik op en zien verschillende auteurs deze tijd al als een achteruitgang van het feminisme, en daarmee ook voor lhbt+-rechten. “Nu even niet!” klinkt het gehuil van mensen die nog nooit zonder volledige zeggenschap over het eigen leven hebben gezeten.

Eh jawel, juist nu! Het is goed om te zien hoe de westerse regeringen die lakmoesproef doorstaan door democratieën te blijven en continu de wil uitspreken graag weer terug te willen naar een situatie zonder noodmaatregelen. Maar zien de ministers ook de kansen die de langere termijn zo veel makkelijker gaan maken? De fase van “normalisering” en daarna? Milieumaatregelen, gelijke rechten én kansen, arbeidsverhoudingen en het functioneren van de zorg zijn al decennia heikele punten. Gaan we monitoren hoe een moderne samenleving in deze tijd functioneert in plaats van achteraf weer een losgeslagen onderzoekscommissie een klein jaar in het duister te laten tasten om vervolgens een paar mooie literaire zinsconstructies op de dan door diezelfde crisis verroeste raderen van de eens zo puntig functionerende kwaliteitsmedia los te laten? Los van het feit dat deze crisis een natte droom is voor regeringen die de cultuursector nu eens en voor altijd onder de zoden willen helpen, kunnen we ook denken in minder destructief handelen. Laten we grote bedrijven als Unilever en Amazon, die nu een buitenkans hebben keiharde knaken te verdienen, wegkomen met hun crisiswinsten? Wordt deze noodsituatie niet aangegrepen om nu eindelijk eens die langgewenste belastingen door te voeren die digitale conglomeraten nog altijd ontlopen? Europese invoertarieven staan nu even op nul voor medische apparatuur, waarom dan geen uitbreiding van gevarentoeslagen voor al die bezorgers, verpleegkundigen en vakkenvullers?

Het zijn kleine dingen, dingen waarvoor je echt niet de barricades op hoeft. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zat een aantal oprichters van de PvdA in een concentratiekamp te overleggen hoe het na de oorlog zou moeten. De verzuiling moest doorbroken worden en daarvoor leek een doorbraakpartij een goed idee. De strikte verzuiling is pas veel later verdwenen, mensen hebben de neiging na moeilijke tijden weer terug te gaan naar het oude en vertrouwde in plaats van zich af te vragen of dat wel zo goed functioneerde en of er niet iets anders mogelijk zou zijn. Een oproep van een violiste op facebook sloeg daarom de spijker op z’n kop: kunnen we niet eens ophouden met in al die muziekfilmpjes onze kunst gratis weg te geven, maar nu eens bij onszelf te rade gaan wie we zijn, wat we écht willen?

Het zou goed zijn als onze overheid nu al een kleine (diverse!) commissie instelt die het een en ander zal monitoren en kansen signaleren die in de voorheen normale tijden er nog niet waren. Een maatschappelijke SWOT-analyse dus: Strenghts, Weaknesses, Opportunities, Threats. Deze commissie kan bedreigingen opsporen die we nu al zien aankomen (werkloosheid, psychisch welzijn van zorgpersoneel) in plaats van ze straks in volle realiteit nog meer schade laten berokkenen aan onze herstellende economieën en kwetsbare rechten. Heel zakelijk dus eigenlijk en de slimmerik kan zien dat ik hier al een beginnetje heb gemaakt.

Marene Elgershuizen

[Deze column is geschreven op 5 april, de titel is dus geen verwijzing naar de persconferentie van de premier van 7 april, maar simpelweg gebaseerd op vooruitdenken.]