Joran van Soest: “Mijn werken zijn uit liefdesverdriet ontstaan”

De culturele hotspots in Noord-Brabant springen als paddenstoelen uit de grond. Kunstenaars krijgen van het provinciebestuur alle ruimte zich te ontplooien. Zo geeft Het Noordbrabants Museum in Den Bosch dit jaar vier jonge veelbelovende Brabantse kunstenaars de kans hun werk te exposeren. Eén van hen is de jonge, veelbelovende beeldend kunstenaar Joran van Soest (25). Gaykrant bezoekt het museum waarbij Joran ons rondleidt over zijn eerste solo-tentoonstelling ‘I love you still, I loved you’: “Ik ben supertrots!”

Tekst: Paul Hofman

Enigszins verlegen stelt hij zich voor. Dat hij zijn werk in de Tuingalerij van het museum bijna drie maanden mag exposeren, verraste hem. Vrienden en kenners van zijn werk echter niet. Kort na zijn afstuderen won hij de prestigieuze SBK-Otto Hetterscheidprijs, een aanmoedigingsprijs voor jonge kunstenaars. Uit het juryrapport: “Joran neemt je mee naar zijn wereld waar je zowel toeschouwer als subject bent, een wereld van zijn en niet zijn, van binnenwereld naar buitenwereld.” Joran wordt geboren in Amsterdam waar hij als enig kind opgroeit. “Kunstenaarskolonie Ruigoord speelt een grote rol in mijn leven.” Zijn vader en moeder hebben beide de kunstacademie gedaan. Als hij twee jaar oud is, scheiden ze. Hij wordt al snel zelfstandig. Het ene weekend bij zijn moeder, het andere bij zijn vader.

“Op mijn veertiende wist ik dat ik beeldend kunstenaar wilde worden, zodat ik verhalen kon vertellen in beeld”

Genen

Joran brengt de rest van zijn jeugd in Eindhoven door. “Op de middelbare school wilde ik in eerste instantie als vervolgstudie filosofie gaan doen.” Het wordt de kunstacademie want ‘op mijn veertiende wist ik dat ik beeldend kunstenaar wilde worden, zodat ik verhalen kon vertellen in beeld.” Het artistieke heeft hij niet van een vreemde: zijn vader is fotograaf. “Hij inspireert me nog altijd.” Ook zijn oud-oom is geen onbekende in de kunstwereld: Pierre van Soest. Lachend: “Kunst zit in mijn genen.”

Het zijn mooie jaren op de academie, zegt hij. “Ik heb er vijf jaar over gedaan. Een jaar langer dus dan gebruikelijk.” Was dat niet lastig? “Nee, zeker niet. Het vijfde jaar werkte in mijn voordeel omdat ik mijn werk beter kon uitleggen. Ik heb een persoonlijke worsteling ondergaan. Dat kost tijd en energie. Zo heb ik daar wel een goed perspectief op gekregen.”

Naakt en bloot

Als we door de museumvleugel lopen waar zijn kunstwerken hangen staan we stil bij één van zijn sleutelwerken. Het is ‘Dwelling.’ Hij vertelt: “Dit werk geeft een kwetsbare figuur weer die als een koning in zijn eigen domein, naakt en bloot, gevangen zit tussen twee ruimtes. Blootgesteld aan zijn eigen denken, context en de projectie van anderen, is het zowel een gevangenis als een schuilplaats voor zijn eigen ‘zijn’.”

“Deze expositie vormt een paradoxale verhouding tussen wie ik was en wie ik wil zijn en worden”

Liefdesverdriet

Intussen is het drukker geworden in het museum. Nieuwsgierig blijven zijn blikken rusten op de mensen die zijn werk bewonderen. Jorans kunst is krachtig, verhalend en tegelijkertijd poëtisch. De tentoonstelling is een overzicht van de afgelopen twee jaar. “Deze expositie vormt een paradoxale verhouding tussen wie ik was en wie ik wil zijn en worden.” Dan: “Als ik jou wil begrijpen moet ik eerst van een afstandje jou bekijken, observeren en aanvoelen, en dan mijzelf de vraag stellen wat dat begrip met mij doet.” Hij vertelt dat hij de tentoongestelde serie werken heeft gemaakt uit liefdesverdriet. “Dat doe ik wel vaker.” Niet verwonderlijk dat de titel van zijn expositie I love you still, I love you is.

Zeppelins

Zeppelins hebben hem van jongs af aan geïnspireerd. Voor hem is de zeppelin meer dan een sigaarvormig luchtschip met een cabine eronder en motoren aan de zijkant. “Het conceptuele, het verhaal dat groter is dan mezelf, spreekt me aan.” Naast de zeppelin keert ook de parachute vaak terug in zijn werk. Hij daagt met deze objecten natuurwetten uit. “De parachute behoedt mij voor een val en het stalen frame van een zeppelin biedt hoop op een lift-off.

“Een zeppelin is in mijn ogen iets megalomaans”

Joran legt uit: “Mijn opa heeft vroeger bij de luchtmacht gewerkt als radio-telegrafist. Thuis had hij veel boeken over zeppelins.” Als jongetje keek hij er nieuwsgierig in. Later gebruikte ik de zeppelin het tijdens mijn studie als afstudeeronderwerp. “Zeppelins staan voor mij voor het onbereikbare achter de horizon. Het is de grens van mijn bewustzijn- en het begrijpen dat ik deze grens wel waar kon nemen. Dat je iets dat je niet meer begrijpt nog wel waar kunt nemen, sprak tot mijn verbeelding. Een zeppelin is in mijn ogen iets megalomaans. Het is een facet van het onderzoek naar de relatie tussen ik, jou en de ander en iets groters dan mijzelf. Megalomanie zit hem in mijn ogen in het verlangen naar iets dat groter is dan wijzelf, iets waarmee we ons willen vereenzelvigen.” Hij valt even stil: “Het zou een droom kunnen zijn of anders gezegd, een poging het ongrijpbare in onszelf tot iets op te blazen, zodat we het kunnen opblazen.”

Intersubjectieve ruimte

Filosoferend: “Het gaat in mijn werk over intersubjectieve ruimte. Die is gefragmenteerd en complex. Het zit in ons begrip van de wereld, ook van de wereld om ons heen. Communicatie speelt daarbij een belangrijke rol. De ruimte is ook die tussen jezelf en de ander, tussen mijzelf en mijn beeld van mijzelf. Het is zelfreflectie. Ik zie het als een gesloten universum dat gelaagd én gefragmenteerd is.”

Vervolgt: De persoon met wie je communiceert heeft ook een eigen verhaal, perspectief en een wereldbeeld. Wat er dan ontstaat is een relatie tussen mensen, dat voorstellingsvermogen van verschillende mensen in een gedeeld moment, dáár maak ik werk over.”

Het volgende werk dat hij ons laat zien, is een video met de naam ‘The boy with the golden gun’ toont de strijd tussen een terrorist en een LHBT-activist en laat de worsteling expliciet zien. Het daagt uit en het schrikt af. De jongen in het filmpje (Barry de Bruin) inspireert hem enorm.

Veelzijdigheid

Joran is zo enthousiast dat hij bijna struikelt over zijn woorden. Hoe voel je je? “Ik ben heel blij met hoe het nu gaat.” Naast het maken van kunst, doet hij nog steeds zelf zijn administratie en beheert zijn eigen website. Joran is een veelzijdig kunstenaar, zo blijkt. Hij experimenteert met een combinatie van schilderen, tekenen, fotograferen, installaties, performance en film.

Als kind is Joran niet alleen ontzettend nieuwsgierig maar ook assertief. “Ik schaamde me nergens voor. Nog steeds niet, hoor. Ik deel mijn twijfels met anderen, geheimen ken ik niet.” Openheid is een belangrijke kernwaarde. “Verwarring, onschuld, verleiding en schoonheid, alles mag op tafel. Kunst is mijn manier om mijn eigen emoties en gedachten beter te begrijpen. Beeldende kunst is voor mij noodzaak. Het is niet altijd leuk of makkelijk maar op een andere manier kan ik mijn denken en voelen niet kwijt. Het kunstenaarschap is mijn manier om een gesprek met de ander aan te gaan.” Hij denkt even na: “Ik denk niet dat ik een volledig mens kan zijn als ik me niet op deze manier kan uiten.”

Rauw

Waarin hij zich onderscheidt als kunstenaar? “Dat is een lastige vraag. Iedere kunstenaar is op zijn eigen manier bezig. Ik werk heel breed mijn verhalen met verschillende media en ik gebruik op een rauwe manier mijn tekenwerk. Het is een twijfelachtig perspectief van waaruit ik werk.”

“Die specifieke worsteling met mijn homoseksualiteit zit heel erg in mijn beeldende ontwikkeling”

Coming-out

Hij is net twintig als hij uit de kast komt en zit in het eerste studiejaar. “Ik kwam mezelf toen heel hard tegen. Kwam zelfs in een burn-out terecht. Ik ging reizen om mezelf en mijn emoties beter te begrijpen. Zelf heb ik twee grote liefdes op afstand gehad.” Later komt daar seksualiteit bij.” Hij vertelt heel eerlijk dat hij toen in de knoop zat met zichzelf. “Ik wilde heel graag ervaring op seksueel gebied opdoen.” De verliefdheid op een jongen in Parijs staat hem nog helder op het netvlies. “Die specifieke worsteling met mijn homoseksualiteit zit heel erg in mijn beeldende ontwikkeling.” Inmiddels weet Joran waar hij nu staat. Hij zit rustiger in zijn vel en vlucht niet langer door zijn onzekerheid.

Palm Springs

Joran barst van de ideeën en heeft veel plannen dit jaar. Binnenkort is er een verkoopexpositie bij Galerie KLR in Eindhoven. In de herfst exposeert hij in een galerie in Palm Springs vlakbij Los Angeles. Maar eerst is zijn werk nog te zien in het Het Noordbrabants Museum. Trots: “En mijn website is net online gegaan.” Hij blijft op zoek naar de werkelijkheid achter het hier en nu.

De tentoonstelling ‘I love you still, I loved you’ – mogelijk gemaakt door Avans Hogeschool – is tot 6 april in Het Noordbrabants Museum te zien.

Kijk voor meer info op www.hetnoordbrabantsmuseum.nl  en www.joranvansoest.com