Trunk show: out of the bag, into the box

Het Amsterdamse Tassenmuseum is gewend om ‘out of the bag’ te denken. Met de tentoonstelling de Trunk Show duikt het ‘into the box’ en laat een selectie zien van betoverende hutkoffers uit de Menko ten Cate collectie. De Gaykrant sprak met historicus Andreas Koch (49) die het standaardwerk A Lexicon of Classic Luggage schreef. Hij vertelt de Gaykrant alles over alles over stijl, luxe en de Gouden Eeuw van het reizen. “Oude koffers zijn voor het leven.”

Tekst: Paul Hofman

Gepassioneerd

Het boek schreef hij in opdracht van verzamelaar Menko ten Cate (75). Bij toeval raakte deze oud-fotograaf gefascineerd door koffers. Inmiddels heeft hij meer dan 250 koffers staan in zijn Amsterdamse huis. Gestapeld of in elkaar geschoven vullen ze de ruimten. Koffers die naar leer ruiken en een verhaal vertellen. Eerder hadden Andreas en Menko elkaar op een partij ontmoet en vanaf het eerste moment was er een klik. “Ik houd van gepassioneerde en excentrieke mensen.” vertelt de jongensachtige Andreas lachend.

“Ik houd van gepassioneerde en excentrieke mensen”

Een jaar lang deed Andreas onderzoek naar het fenomeen koffers. Als kind was hij al gefascineerd door reizen. “Mijn vader was diplomaat en als kind ben ik opgegroeid met reizen.” Hij werd regelmatig overgeplaatst naar een nadere diplomatieke post. “Ik heb een aparte maar mooie jeugd gehad.” Na de middelbare school gaat Andreas geschiedenis studeren. Als historicus komt hij vervolgens in de consultancy terecht. Schrijven heeft echter een apart plaatsje in zijn hart.

Gouden eeuw

Na de ontmoeting met Menno ontstaat bij beiden het idee om een tentoonstelling over Menno’s hutkoffers te organiseren. Ze benaderen directeur Manon Schaap van het Tassenmuseum die enthousiast reageert. “De tentoonstelling laat veertig hutkoffers zien uit de periode 1850 tot 1950. Zeg maar de ‘Gouden Eeuw’ van het reizen.” Tot het midden van de 19e eeuw waren mensen onderweg per koets, trekschuit, paard of te voet. Koffers moet dus robuust zijn. Toen de stoomtrein en -boot werden uitgevonden lag de wereld aan de voeten van de reiziger.

“De tentoonstelling laat veertig hutkoffers zien uit de periode 1850 tot 1950: de ‘Gouden Eeuw’ van het reizen.”

Vuitton

Halverwege de negentiende eeuw worden reisondernemingen als Thomas Cooke en Badeker opgericht. Destijds was en een grote onderneming om te reizen. “Als je ging, nam je je hele huisraad mee. Bijna altijd in hutkoffers. Deze waren gemaakt door vakmensen als Louis Vuitton, Goyard en Moynat.” Louis Vuitton maakte als één van de eerste koffermakers uitgebreide en duurzame koffers. Het maken van koffers werd uitgevoerd door echte ambachtslieden. Elk detail wordt met de hand vervaardigd. “Houtbewerkers, leerlooiers, canvasbewerkers, metaalbewerkers en slotenmakers kwamen er aan te pas.” De koffers waren vaak bijzondere exemplaren.

In de tijd van Het Grote Reizen was bagage een statussymbool: de koffers zijn indrukwekkend om te zien, vakkundig gemaakt, en vaak door de eigenaars voorzien van een persoonlijke touch. “Weet je dat de koffermakers lijsten hebben van de koffers die terug te voeren zijn naar de klanten? “Maar die liggen in hun kluizen en zullen uit privacy-overwegingen nooit maar dan ook nooit onthuld worden.”

Trunk 

Bevlogen: “Een trunk is gemaakt van een houten frame. Dat is vervolgens bespannen met waterbestendig geolied canvas en verstrekt met leer en metalen beslag. Vervolgens wordt de buitenzijde voorzien van een leren handvat met stalen scharnieren, trek- en schuifgrendels en rollers.” De klant kon zelf aangeven wat hij wilde met de binnenkant: een garderobe, vakken voor schoenen en hoeden of een mini-bibliotheek met een uitklapbureau of bed. Koch benadrukt dat de koffers toen robuust moesten zijn omdat er veel mee werd gesmeten tijdens het vervoer. Niet verwonderlijk dat de door Menko verzamelde exemplaren er gebutst en gedeukt uit zien. “Het ging niet om de bestemming, maar om de reis.” Had hij willen leven in die tijd? “Ja en nee. Als jochie droomde ik ervan een reis in de tijd te maken. Ridder zijn maar niet in de modder staan, ha.” Ik geniet van deze tijd maar verlang soms nog nostalgisch terug naar vroeger. Toen was de leefbaarheid anders.”

Het is alsof we worden meegevoerd worden naar de tijd van Downton Abbey

Verbeelding

Wat deze Trunk Show bijzonder maakt, is dat het verhalen vertelt over reizen, verblijven, verlangen en over de beleving en verbeelding van het onbekende. Het is alsof we worden meegevoerd worden naar de tijd van Downton Abbey. Hij valt even stil: “Die magie van het reizen van toen met de Grand Hotels, hun portiers, dienstmeiden, conciërges en piccolo’s, spreekt me ontzettend aan.” Het gaat hem zichtbaar aan het hart dat de kunst van het reizen verloren is gegaan. “Die elegantie was zo mooi.” In de tentoonstelling traceert het museum de herkomst en de geschiedenis van elke koffer. “Zo komen de objecten tot leven.”

“Wist je overigens dat piccolo’s en kruiers gebruik maakten van codetaal op koffers? Zo schreven ze met krijt op of de eigenaar een ervaren of juist een beginnende reiziger was en of deze een goede of slechte tipgever was.” Tegenwoordig gebruiken ze telefoonoortjes, verzucht Andreas.

Licht 

Hoewel travelling light tegenwoordig het credo is, zijn de hutkoffers in het Tassenmuseum allesbehalve lichtgewichten. Als hij zelf reist gaat Andreas het liefst zo licht mogelijk op pad. “Ik ben goed geworden in inpakken. Dat is de hele truc. T-shirts, onderbroeken en sokken moet je oprollen, dan kun je heel veel kwijt in je koffer. En als je overhemden en pak in een vacuüm vleeszak verpakt, blijven de vouwen erin.” Filosofisch: “Dat mooie reizen is een ode aan de verveling. We leven tegenwoordig allemaal in een soort bubbel. Alles is vluchtig en gaat snel. Vroeger namen mensen de tijd om te dagdromen en gewoon niets te doen.”

“Wist je overigens dat piccolo’s en kruiers gebruik maakten van codetaal op koffers?”

Aanraken

Als we door de zalen van het Tassenmuseum lopen, is het net alsof we in een tijdscapsule naar de vorige eeuw zitten. Koffers met versleten leren riempjes, gebutst leer en beschadigd hang- en sluitwerk staan prachtig opgesteld. De bezoeker mag alles aanraken. “Dit spreekt toch tot de verbeelding?” merkt Andreas op als hij mijn blik ziet. Eén exemplaar springt er letterlijk en figuurlijk uit. Deze koffer bestaat uit honderden laadjes. Voor sokken of onderbroeken? Lachend antwoordt Andreas: “Ik vraag me weleens af wie de eigenaar van zo’n koffer is geweest en waar deze is geweest.” Die mystiek maakt alles in hem los.

Marlene Dietrich

Een anekdote die hij niet onvermeld wil laten is de reis vlak voor de Tweede Wereldoorlog van Marlene Dietrich van New York naar Europa. “Het schip stond op het punt af te varen maar op dat moment kwam de Amerikaanse belastingdienst aan boord om nog een belastingschuld van de actrice te innen. De boot werd stilgelegd en er ontstond getrouwtrek tussen haar advocaten en de fiscus. Uit één van haar vele hutkoffers pakt ze dan geïrriteerd een juwelendoos die ze vervolgens aan de belastingmensen geeft. Het blijkt na taxatie voldoende te zijn haar schuld in te lossen. Dan kan de boot met duizend passagiers alsnog vertrekken.”

Marketing

Opvallend zijn de vele stickers op de koffers. Namen van chique hotels, de Holland Amerika-lijn en plaatsen als Deauville, Cannes en Monaco springen in het oog. “Je kunt het zien als een vroege vorm van marketing.” Vanaf de jaren zeventig van de vorige eeuw ontstaat het massatoerisme. Mensen krijgen meer vrije tijd en geld om met vakantie te gaan. De reizigers gaat steeds verder en vaker naar dezelfde gebieden. Koffers worden kleiner, lichter, goedkoper en van slechter materiaal als hard plastic gemaakt. In 1974 komt de Samsonite koffer op wielen op de markt. Schaalvergroting en productie op industriële wijze worden de nieuwe norm. Maar niet alle innovatie betekent vooruitgang. Ambachtslieden verdwijnen en personeel dat zich bezighield met in- en uitpakken en vervoer van de trunk verliest zijn functie. Koffers zijn geen onbereikbare luxeproducten meer, maar gebruiksvoorwerpen.

De expositie Trunk Show is te zien tot en met 22 maart 2020 | Meer informatie? www.tassenmuseum.nl


Andreas Koch zal tijdens een lezing op zondag 1 maart van 10.30 tot 11.30 uur de bijzondere collectie van Menko ten Cate toelichten. Koch vertelt over de gouden eeuw van het reizen in stijl en neemt je mee op avontuurlijke reizen en Grand Hotels. 

Kijk op www.tassenmuseum.nl om je aan te melden. Kosten zijn 7,50 euro (excl. entree tassenmuseum)

Collectioneur Menko ten Cate

Begin jaren ’70 was Menko ten Cate in New York assistent van de legendarisch celebrity & rockstar fotograaf Joel Brodsky. Het iconische portret van Jim Morisson (The Doors) met ontblote borst en gespreide armen op de voorkant van de LP The Best of the Doors is van Brodsky. Eenmaal terug in Nederland specialiseerde Menko zich in het fotograferen van objecten. Hij werd de huisfotograaf van collectioneurs en van veilinghuizen zoals Christie’s, Sotheby’s en Bonham’s.


Andreas Koch, The Menko ten Cate Collection, A Lexicon of Classical Luggage, www.menkotencate.com

Foto’s collectie: Fabian Landewee
Foto Andreas Koch: Anita Muschner

 

•••

Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?

Klik hier voor meer informatie!

 

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.