Auschwitz

Al hangt over de plek de eeuwige nacht, gisteren was het voor even de dag van Auschwitz. Op 27 januari 1945 trok het Rode Leger het kamp binnen en bevrijdde de nog ongeveer 9000 gevangenen.

Als gruweldaden zoals die van het nazi-regime zo onvoorstelbaar zijn, vormen cijfers vaak het enige concrete houvast. Het probleem daarmee is dat cijfers pas iets kunnen zeggen als ze vastgesteld worden. Een oorlogsmisdadiger als Adolf Eichmann (als secretaris van de Wannsee conferentie en als verantwoordelijke voor de tijdschema’s en logistiek van de transporten van miljoenen Joden naar de concentratie- en vernietigingskampen werd hij na de oorlog het symbool van de nauwkeurig bijgehouden, ambtelijke en cijfermatige systematiek van het Duitse vernietigingsapparaat) toont niet alleen hoe nauwkeurig de Duitsers alle cijfers bijhielden, maar toont ook – toen de ondergang van het Derde Rijk eenmaal nabij was – hoe goed zij wisten wat al deze cijfers konden betekenen. Zo systematisch als zij de administratie hadden opgebouwd, hebben zij getracht deze net zo systematisch weer te vernietigen.

Zo trok Rudolf Höss – kampcommandant van Auschwitz – tijdens zijn proces de aan hem doorgegeven cijfers van Eichmann al in twijfel. Deze laatste beweerde dat er 2,5 miljoen mensen waren vergast en dat er een half miljoen mensen op natuurlijke wijze omgekomen waren. Höss vond dit aantal ‘overdreven’. Volgens hem ‘had ook Auschwitz een limiet’.

De meeste onderzoekers onderschrijven de schattingen uit 1994 van de Poolse historicus Franciszek Piper. Volgens zijn schattingen werden ongeveer 1,3 miljoen mensen naar Auschwitz gedeporteerd, onder wie circa 1,1 miljoen Joden, 140.000 Polen, 23.000 zigeuners, 15.000 Russische krijgsgevangenen en ruim 25.000 slachtoffers van andere etniciteiten.

Over in Auschwitz geïnterneerde en vermoorde homoseksuelen lopen de cijfers uiteen.

In Nazi-Duitsland werden ongeveer 50.000 mannen veroordeeld voor homoseksualiteit. Meestal tot een gevangenisstraf. Onderzoekers gaan uit van tussen de 5000 en 15.000 homoseksuele concentratiekampslachtoffers. Op deze mannen werden op grote schaal castraties en medische experimenten uitgevoerd. Zo zocht nazi-arts Carl Clauberg in Auschwitz niet alleen naar mogelijkheden om inferieure rassen massaal te steriliseren maar tevens zocht hij bij homoseksuele slachtoffers naar het gen dat homoseksualiteit veroorzaakte.

Van alle geïnterneerde homoseksuelen heeft naar schatting 60 procent het niet overleefd.

In Westerbork werd in 2006 voor de eerste keer een tentoonstelling georganiseerd die geheel gewijd was aan de vervolging en het verzet van homoseksuelen voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog. Volgens initiatiefnemer Klaus Müller had ‘een gebrek aan historische kennis en interesse die typerend is voor de gevestigde geschiedschrijving’ ervoor gezorgd dat de aandacht voor homoseksuelen onder het nazi-regime pas betrekkelijk laat na de Tweede Wereldoorlog op gang is gekomen.

Met deze woorden wijst Müller onder andere naar het NIOD dat in zijn documentatie het volgende meldt:

‘De systematische vervolging van homoseksuelen door de Duitse bezetters is in Nederland nauwelijks van de grond gekomen. Het aantal Nederlanders dat de nazi-maatregelen tegen homoseksualiteit aan den lijve ondervond, kan voorzichtig geschat worden op enkele honderden. Minimaal 138 kwamen voor een Nederlandse rechter (van wie er 90 schuldig werden verklaard); een onbekend aantal werd door Duitse rechters veroordeeld. Tegen een onbekend aantal anderen werd buiten de gebruikelijke procedures om opgetreden. De gevangenisstraffen, opgelegd door Duitse rechtbanken in Nederland, werden soms uitgezeten in gevangenissen en huizen van bewaring in Nederland, maar meestal in gevangenissen en tuchthuizen in Duitsland. Alle gegevens wijzen erop dat de gevangenen na het verstrijken van de straftijd zonder verdere gevolgen uit gevangenis of tuchthuis werden ontslagen. Er zijn geen aanwijzingen gevonden dat zich in Duitse concentratiekampen in of buiten Nederland mannen van Nederlandse nationaliteit bevonden die wegens homoseksualiteit waren opgepakt.’

Volgens Müller was er wel degelijk een ‘structurele voorbereiding van de homovervolging in bezet Nederland’, bleven homoseksuelen na hun veroordeling last houden van het opgeplakte stigma en pasten vlak na de oorlog homoseksuele verzetsstrijders als de gefusilleerde Willem Arondeus en de als man verklede Frieda Belinfante niet goed ‘in de eregalerij van het verzet’.

Ik ben destijds in Westerbork geweest. Ik ben in Auschwitz geweest. In ben in Yad Vashem geweest.

Op alle drie de plekken vergat ik de cijfers. Op deze plekken vergat ik alle juiste of onjuiste geschiedschrijving. Op deze plekken werd iedereen slachtoffer van ideologische en systematische en cijfermatige waanzin.

Roze driehoek.
Gele davidster.

Ik zag er koffers. Ik zag afgeknipt haar. Ik zag kinderspeelgoed. Ik zag de hel en de eeuwige nacht op aarde.

En ik zag namen.

Namen die niet meer waren. En namen die altijd zullen zijn.

Yad Vashem betekent ‘hand’ en ‘naam’. De betekenis daarvan is dat alle namen van de holocaust vastgehouden dienen te worden.

Alle namen.

Want in de overweldigende, kille cijfers van de massavernietiging mag geen enkele naam ooit worden vergeten.

De gele davidster van Anne Frank.
De roze driehoek van Karl Gorath
De zwarte driehoek van het Sinti-meisje Settela Steinbach.

Auschwitz 75 jaar bevrijd.

Opdat we de cijfers nooit vergeten.

Opdat we de namen vasthouden.

Alle namen.


Zij taalt naar tast –
herkent geluid, herkent het pad,
doch struikelt dan
in zwart van holte – verliest op weg naar

getralied licht aan kracht – wankelt van
wang naar wang – gaat fluisterend heen
naar buiten waar

niets meer stemhebbend lijkt – alles
zo verzwakt dat zij alleen al met een knik
van hoofd wordt gefusilleerd – daar

als een collaborateur – laf – gaat al het
zegbare neer – zijgt voorgoed ineen als
verbinding tussen gebaar

klank en letter afgesneden wordt; als zij
– vrijheid –
pen en letter niet meer weet te vinden en
de v niet meer schrijven kan, van

ij geen spoor gevonden wordt
en vrijheid
alleen nog schreien kan


Rick van der Made

•••

Adverteren op Gaykrant en daarmee onafhankelijke journalistiek met een regenboograndje mogelijk maken?

Klik hier voor meer informatie!

 

2 thoughts on “Auschwitz

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.