De lesbienne en de baarmoeder

Daar lopen we, op grote hoogte in de bergen van het Anapurnagebied in Nepal, over een smalle onverharde weg. Aan onze rechterzijde een imposante bergwand, links een diepe afgrond waarin met iedere windvlaag een waas van stof dwarrelt. Het is begin april 2013 en de laaghangende zon schenkt ons een prachtig uitzicht op de stomende witte top van de Mount Everest.

‘Heb jij een vriend?’, vraagt onze gids, nadat we het over haar eventuele uithuwelijking hebben gehad. Mijn adem stokt, ik krijg het warm en worstel met de gedachte me wel of niet zichtbaar op te stellen. In de seconden die erop volgen, merk ik hoe erg mijn fysieke reactie me dwars zit en zeg haar: ‘ik heb een vriendin’, gevolgd door een diepe zucht.

‘Oh, een vriendin? Oh, oké’.

Ze tuurt de diepte in…

ZE TUURT DE DIEPTE IN! Ik zie het aan haar: ze plant hoe ze zo snel mogelijk van me afkomt. Morgen zal er in de Nepalese Courant staan dat een Nederlandse toerist, weer zo’n treurwilg met een backpack op zoek naar boeddhistische verlichting, diep in de krochten van het gebergte de eeuwige donkerte heeft omarmd.

Mijn reisgenote en ik hebben bij de enige reisorganisatie die vrouwen opleidt tot gids onze tocht geboekt. Natuurlijk! Women power! En onze gids is zo’n powervrouw. Een vrouw die zich heeft onttrokken aan de Nepalese standaard. Ze studeert en voorziet daarnaast, in samenwerking met een stichting, de schooltjes in haar dorp van materialen. We zien tijdens onze tocht vrijwel alleen maar mannelijke sherpa’s en trekken de aandacht van veel toeristen die ons vragen naar de mogelijkheid een vrouwelijke begeleider te boeken.

Ze kijkt me aan: ‘Het maakt niet uit, dat is oké’, en ze vertelt, zonder enig oordeel, over een goede vriendin die in transitie is en over de kleine lhbt-community waarvan de vriendin deel uitmaakt.

Dan is het even stil.

‘Dus’, zegt ze, ‘je hebt geen baarmoeder?’

Als mijn ogen niet vastzaten, waren ze de afgrond ingerold.

‘Jawel hoor!’

Nu kijkt zij alsof ze water ziet branden.

‘Maar je bent toch lesbisch?’

‘Ja…!? EN ik heb een baarmoeder!’

Er valt opnieuw een stilte.

Dan vertelt ze over het dorp waar ze vandaan komt en hoe daar gedacht wordt dat vrouwen die het ‘gezinsdoel verliezen’ niets anders kunnen dan hun heil bij elkaar zoeken en lesbisch worden. Lesbische vrouwen zijn dus eigenlijk mislukte heterovrouwen en het ‘gebrek’ ligt bij het uitblijven van een zwangerschap per definitie bij de vrouw. Over mannen bestaat een dergelijke opvatting niet.

Ik weet niet wat ik hoor, ondanks dat ik me heus bewust ben van de immense cultuurkloof en de wereldvreemde denkwijze van veel Nepalezen. Ter extra illustratie nog even het volgende: bekende ketens (op de Himalaya na) kent het derdewereldse Nepal niet. Toen, en vraag me niet waarom, de McDonald’s ter sprake kwam, zei onze gids: ‘wat is een McDonald? Is het een bloem?’ Dat hebben we geloof ik maar zo gelaten.

Enfin, haar verhaal sneed door mijn ziel.

Ik leg haar uit hoe de vork in de steel zit, of eigenlijk: de baarmoeder in de lesbienne. Ze luistert aandachtig. Blij is ze wanneer ik uitgepraat ben. Niet omdat ik nou zo’n doorratelaar ben, maar omdat ze weet dat ze iets belangrijks geleerd heeft. Ze legt haar rugzak neer om een pauze in te lassen.

‘Ik ben blij dat ik dit nu weet’, zegt ze, ‘volgende week ga ik het hier tijdens college over hebben’.

Ik voel me bijkans verlicht! Stel toch voor dat ik mijn mond had gehouden en angst meester had gemaakt!

Sinds die dag is er voor mij ook echt iets wezenlijk veranderd. Ik ga bepaalde confrontaties aan. Iets wat ik eerder regelmatig als onmogelijk ervoer, maar het wegzuchten of weglachen van confronterende (pijnlijke) realiteit, van onwetendheid, van seksisme en discriminatie, ook als het anderen betreft, is zwaarder en neemt meer ruimte in dan me even schrap te moeten zetten, zichtbaar te zijn en dan eventueel nog te moeten incasseren.

Ik zeg het je, kerst is er niets bij: dit is tot op heden de beste verlichting die ik, geheel onverwacht, heb kunnen vinden.

Fleur Constandse

---