Het kan bijna niemand zijn ontgaan dat het begin december tien jaar geleden was dat Ramses Shaffy overleed. De man die tijdens zijn leven als zanger een levende legende werd en ook na zijn dood nog lang niet vergeten is. Zo ook de Gaykrant die een gesprek had met Sylvester Hoogmoed die een fotobiografie maakte. Eerder schreef hij al twee boeken over Ramses. “Zijn eigenzinnige levenswijze inspireerde generaties.”
Tekst: Paul Hofman
Fascinatie
Na de presentatie van zijn boek in het Internationaal Theater Amsterdam spreken we met een trotse auteur. We vragen hem het hemd van het lijf. Want hoe raakte hij zo gefascineerd door de zanger? “Als student kocht ik tweedehands zijn lp’s en draaide die grijs. Jarenlang was ik een bewonderaar op afstand en wist eigenlijk weinig van zijn leven. Al kun je hem niet beter leren kennen, dan via zijn liedteksten. Op een gegeven moment ben ik hem een keer gaan interviewen en ontstond er een persoonlijk contact. Toen maakte ik een korte radioserie over hem bij de Concertzender, daarna schreef ik een artikel over zijn toneelloopbaan bij De Groene en van het één kwam het ander. Maar het begon bij de muziek.”
Lijvig
Het boek dat voor me ligt is een lijvig exemplaar dat niet alleen foto’s uit Ramses’ leven laat zien maar ook twee cd’s bevat met onder meer nooit eerder uitgebrachte opnamen van hem. Sylvester: “Mijn uitgever kwam op het idee. Ik vond het meteen geweldig. Het lag ook voor de hand, gezien de vele mooie foto’s die er in de loop der jaren van Ramses gemaakt zijn, maar gek genoeg was het nog niet eerder gebeurd.”
“Door alles heen was er altijd die doordringende blik, die charismatische persoonlijkheid en die muziek.”
Vleesgeworden muziek
De titel van het boek luidt: ‘Door alles heen’. Hoe verklaar je die titel? “Het is de titel van een niet kenmerkend, maar heel lekker in het gehoor liggend lied op Ramses’ lp ‘We leven nog’ uit 1975. Door alles heen was er altijd die doordringende blik, die charismatische persoonlijkheid en die muziek. Door alle generaties heen inspireren zijn eigenzinnige levenswijze en vrijheidsdrang nog steeds. Door alle muzikale genres heen is zijn repertoire van een kracht die zowel kleinkunstenaars als rappers aanspreekt. ‘De vleesgeworden muziek’ noemt wijnboer Ilja Gort hem in het boek. Door alle nationale grenzen heen ging de in Frankrijk geboren Russisch-Egyptische zanger zijn eigen gang. Hij heeft wel eens gezegd: ‘Als ik in New York een café binnenkom, kent niemand me. Als ik de volgende dag datzelfde café binnenkom kent iedereen me.’ En zo was het, tot het einde aan toe.”
Songfestival
Bij het samenstellen van het boek kwam hij voor een grote verrassing te staan. Enthousiast vertelt Sylvester: “Dat hij al lang voor Shaffy Chantant (1964) zeer serieus met muziek bezig was. Zo was er in 1957 een ‘Shaffy Show’ op tv, vol eigen liedjes, waarin hij al ‘t Is stil in Amsterdam’ zong. De musical waarmee hij debuteerde nadat hij in 1955 van de Toneelschool kwam en zijn optreden tijdens het destijds zeer belangrijke Songfestival van Knokke kregen veel betere recensies dan hij zelf zich achteraf herinnerde. De liedjes die hij zong waren mooi, maar niet geschikt voor een songfestival.”
Feilloos
Het eerste interview dat hij met de chansonnier had, staat hem nog op het netvlies gebrand. Het is tegelijkertijd zijn mooiste herinnering. “Dat was een erg fijn, uren durend gesprek. En, als ik dan toch nog een tweede herinnering mag noemen: zijn optreden tijdens een benefietconcert in het Concertgebouw, een paar jaar voor zijn dood. Hij zong een feilloze versie van ‘t Is stil in Amsterdam’, het lied dat toen al bijna een halve eeuw oud was. Aan de piano begeleid door Louis van Dijk. Die avond stond het puikje van de zalm van de Nederlandse jazzwereld op het podium, maar hij stal de show.”
Je schreef eerder al twee boeken over Ramses. Wat maakt dit fotoboek zo bijzonder voor de kijker en luisteraar?
Sylvester hoeft niet lang na te denken en zegt: “De prachtige foto’s! En de cd met bijzondere opnamen, nooit eerder uitgebracht, zoals de Franstalige versie van ‘We zullen doorgaan’ (‘Restons ensemble’). En de tekst is denk ik weer een mooie aanvulling op mijn eerste biografie uit 2011, en op de biografie die ik twee jaar geleden over zijn excentrieke moeder schreef.”
Over Ramses Shaffy
Ramses Shaffy wordt geboren in 1933 in Neuilly-sur-Seine, in het huidige Parijs als zoon van een Egyptische consul en Poolse moeder van Russische afkomst. Toen hij zeven jaar werd zet zijn moeder hem op de trein naar Nederland waar hij via een tante terechtkomt in een kindertehuis en later in een pleeggezin. In 1952 wordt hij aangenomen op de Amsterdamse toneelschool. Na zij opleiding speelt hij bij de Nederlandse Comedie. Halverwege de jaren zestig richt hij het het ensemble Shaffy Cantant op en maakt carrière als zanger. Hij bereikt al snel een legendarische status en scoort hits als ‘Sammy’ en ‘Zing, vecht, huil. bid, lach, werk en bewonder’. Vanaf het begin van de jaren tachtig staat hij weer op de planken als acteur bij Toneelgroep Amsterdam. Rond de eeuwwisseling wordt bekend dat Ramses lijdt aan de ziektevan Korsakov. Zijn levenswijze met het grote alcoholverbruik heeft hier onmiskenbaar een grote bijdrage aan geleverd. Zelf noemt hij zijn ziekte schertsend de ziekte van Gorbatsjov. Vanaf 2005 treedt hij af en toe weer op met de band Alderliefste, ook samen met Liesbeth List. Vier jaar later overlijdt hij.
Sylvester Hoogmoed | Door alles heen | uitgever JEA.